ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكييدىڭ رەسەي باسقىنشىلىعىنا ءبىر جىل تولۋى قارساڭىندا BBC-گە بەرگەن كولەمدى سۇحباتى جاريالاندى. سۇحباتتىڭ ماڭىزدى تۇستارى تومەندە ىقشامدالىپ ۇسىنىلىپ وتىر.
– وسىدان ءبىر جىل بۇرىن سوعىس ۇزاققا سوزىلادى دەپ ويلادىڭىز با؟
– جوق. سەبەبى ءبىز ءبىر كۇنمەن ءومىر سۇردىك. امان-ەسەن ويانۋىمىزدىڭ ءوزى ولجا دەپ ويلادىق. ەرتەڭ جەرىمىزدى قايتارامىز دەگەن ۇرانمەن ءومىر سۇردىك. سوندىقتان سوعىستىڭ قانشا ۋاقىتقا سوزىلاتىنىن ويلاۋعا مۇرشا بولمادى.
– كييەۆكە ءالى دە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر ما؟
– مەنىڭشە، پۋتين ءالى دە كييەۆتى باسىپ العىسى كەلەدى. ويتكەنى ەل استاناسىن جاۋلاپ المايىنشا، مەملەكەتتى جاۋاپ الدىم دەپ ايتا المايتىنىن ول تۇسىنەدى. ءبىراق ونىڭ پيعىلى بۇكىل ۋكراينانى باسىپ الۋمەن بايلانىستى.
– رەسەي ەندى بەلارۋس اۋماعىنان شابۋىل جاسايدى دەپ ويلامايسىز با؟
– رەسەي اسكەرى وعان دايىن ەمەس. بۇل – پۋتين عانا ەمەس بارلىق بەلارۋس ءۇشىن تاريحي قاتەلىك بولار ەدى. بەلارۋس رەسەيگە قوسىلعان كۇننىڭ وزىندە دە، ءبىز بەرىلە سالمايمىز، سوڭىنا دەيىن كۇرەسەمىز.
– ءبىر جىل بۇرىن رەسەي تاكتيكاسى ناشار بولۋى مۇمكىن دەگەن وي كەلدى مە؟ ايگىلى ورىس ارمياسىنان نە كۇتىپ ەدىڭىز؟
– مەنىڭ كۋميريم جوق، ەشكىمگە تابىنبايمىن. مەنىڭشە كورشىڭە، جالپى ادامزاتقا ولاي جاساۋعا بولمايدى. سوندىقتان رەسەيدى اقتاي المايمىز. ماعان رەسەي ارمياسىن كۇشى ەمەس، وزىمە سەنگەن حالىقتىڭ ىقىلاسى عانا ماڭىزدى. ءيا ولار ءبىزدى ءبىر ساتتەردە قانعا بوكتىرىپ، كۇشپەن ءولتىرۋى مۇمكىن. زىمىراندارمەن، قارۋدىڭ كۇشىمەن باسىپ الۋى دا مۇمكىن، ءبىراق مۇنىڭ بارلىعى ۋاقىتشا.
– قانداي سوعىس بولماسىن بىتەدى جانە ادەتتە ەشكىم قالاماعان كەلىسىممەن اياقتالادى. ال بۇل سوعىس 2014 جىلعا دەيىن بولعان اۋماقتىڭ ءبىر بولىگىن نەمەسە وتكەن جىلى جوعالتقان اۋماقتى بەرۋىڭىزبەن اياقتالادى ما؟
– ۋكراينا بەيبىتشىلىكتى قالايدى. دەگەنمەن كەز-كەلگەن اۋماقتىق كەلىسىم ءبىزدى السىرەتە تۇسەدى. ىمىراعا كەلۋدەن قاشپايمىز، ءبىراق پۋتين ەشقاشان بەرگەن سوزىندە تۇرعان ەمەس، رەسەيگە سەنىم جوق. ول سوعىس اشپايمىن دەپ ۋادە بەرىپ، ەرتەسى اسكەرمەن كەلىپ تۇرۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان بىزگە ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگى اسا ماڭىزدى.مەن بارلىق اۋماعىمىزدى قايتارىپ الۋدى قالايمىن. الدىمدا قيىن ميسسيا تۇرعانىن دا بىلەم.
– ءسىز قاي ايماقتى قايتارىپ العىڭىز كەلەدى؟ 2022 جىلعى شەكارانى ما، الدە 2014 جىلعا دەيىنگى ايماقتى ما؟
– 24 اقپانعا دەيىن ءبىز ديپلوماتيالىق كەلىسىمگە كەلگىمىز كەلدى، وركەنيەتتى قوعام رەتىندە ديالوگقا ۇمتىلدىق. 2014 جىلدان بەرگى رەسەيگە وتكەن ايماعىمىزدىڭ بارلىعىن قارۋسىز قايتارۋعا ۇمتىلدىق.
– دەمەك قىرىمدى قايتارماي سوعىس اياقتالماي ما؟
– ءيا.
– ءسىز و باستا پۋتين شىنىمەن باسىپ كىرەدى دەپ ويلادىڭىز با، ەلدە تەك دوق كورسەتۋمەن شەكتەلەدى دەپ قابىلدادىڭىز با؟
– باسىندا تەك دوق كورسەتۋ دەپ قابىلدادىق. ويتكەنى شەكارا تۇبىندەگى جاتتىعۋلار ايلار، جىلدار بويى ءجۇرىپ جاتتى. بارلاۋ قىزمەتىنەن، سەرىكتەس ەلدەردەن اقپارات الىپ وتىردىق. ارينە، ريسك بولدى، ءبىراق ەۋروپانىڭ جەتەكشى ەلدەرىنىڭ باسشىلارى پۋتينمەن سويلەسكەنىن، ول باسىپ كىرمەيتىنىن ايتقانىن جەتكىزدى.
– ءسىز ولارعا سەندىڭىز بە؟
– ءيا. اقش پەن بريتانيا بەلگى بەرەتىن. مەن قارۋ بەرۋدى باستاۋدى سۇرادىم. بۇل ءپۋتيندى كۇتكەنىمىزدەن ەمەس، بىزگە قارۋ بەرىپ، رەسەيگە قوقان-لوقى ءۇشىن سانكسيا سالۋى ءۇشىن جاسالدى. ءبىراق سەرىكتەستەرىمىز ولاي ىستەمەدى. ناتيجەسىن وزدەرىڭىز كوردىڭىزدەر. ءبىز باسىپ كىرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ءبارىن ىستەدى. ديپلوماتيالىق كۇش پۋتيننەن كۇشتىرەك دەگەنگە، پۋتين باسىپ كىرمەيدى دەگەنگە شىنىمەن سەندىم.
– باسقىنشىلىق باستالعانى تۋرالى حاباردى ەستىگەندەگى ەموسياڭىز قانداي بولدى؟
– مەندە جالعىز عانا ەموسيا بولدى. وتباسىم جانىسدا ەدى. ايەلىمە "بالالاردى ويات، سوعىس باستالدى" دەدىم.
– سوعىس باستالا سالىسىمەن امەريكالىقتار ءسىزدى ءقاۋىزسىز ايماققا اپارۋدى ۇسىنعانى راس پا؟
– ءيا، راس. ءبىراق مەن كەلىسپەدىم. ماعان ەۆاكۋاسيا ەمەس، قارۋ كەرەك.
– سوعىسقا دەيىن ءسىز تەك كاستيۋم كيىپ جۇرەتىنسىز. ال سوعىس باستالىسىمەن اسكەري كيىمگە اۋىستىڭىز. بىرەۋ سىزگە كوستيۋمنەن باس تارتىپ، كامۋفلياج كيۋدى ۇسىندى ما؟
– زامان وزگەردى، مەن بۇل ارقىلى حالقىممەن بىرگە ەكەنىمدى بىلدىرگىم كەلدى. ەلىمدە سوعىس بولىپ جاتقاندا كوستيۋم كيىپ جۇرگەنىم تۇسىنبەستىك تۋدىرار ەدى.
– ءسىز ءوزىڭىزدى بولاشاقتا گالستۋك-كوستيۋممەن ەلەستەتە الاسىز با؟
– ءيا، ارينە. جەڭىسكە جەتكەن كۇنى، نە ودان كەيىن كوستيۋم كيەمىن. سەبەبى مەن سول كەزدە عانا بەيبىت ەلدىڭ باسشىسى بولامىن.
– ۋكراينادان جاپپاي ەۆاكۋاسيانى توقتاتا الار ما ەدىڭىز، توقتاتۋ كەرەك پە ەدى؟
– جوق. مەن كەرىسىنشە شەكارانى اشۋ ءۇشىن بارىمدى سالدىم.
– ءسىز رەسەيدى كەشىرە الاسىز با؟
– ەشقاشان كەشىرمەيمىن.
– ءپۋتيندى مە، الدە ورىستاردى ما؟
– ءبىز ەشكىمدى كەشىرمەيمىز. كەرىسىنشە ورىس قوعامى "ۋكرايندەر ءبىزدى كەشىرۋى ءۇشىن نە ىستەۋمىز كەرەك" دەپ ويلانۋى كەرەك.
– قازان ايىنداعى كەزدەسۋدەن كەيىن شارشاڭقى كورىنەسىز. ءجۇزىڭىز قۋارىپ، قارتايا ءتۇسىپسىز. سوعىس جەكە وزىڭىزگە قالاي اسەر ەتتى؟
– مەن شارشاعان جوقپىن. العىشقى تۇندەرى قالجىراعان شىعارمىن. ال ءقازىر ءوزىمدى ءار ۋكراينالىق سياقتى سەزىنەمىن. ءبىز دايىنبىز، ءبىز بوساڭسىمايمىز. ءبىز جەڭبەيىنشە، بوساڭسۋعا بولمايدى. بالكىم كەلەسى كەزدەسۋىمىزدە بۇدان دا كارى كورىنەتىن شىعارمىن. ءبىراق كۇندەردىڭ كۇنىندە ءبىز جەڭەمىز. سول كەزدە قايتادان ءتۇرىم جاس، ەزۋىمدە كۇلكى بولادى.
پىكىر قالدىرۋ