سوڭعى ۋاقىتتارى ينتەرنەت كەڭىستىكتە «سۇلەيمەنشىلەر» ءدىني اعىمىنا قاتىستى ءبىرقاتار اقپاراتتار تارالىپ، قوعام ىشىندە قىزۋ تالقىعا تۇسۋدە. اتاپ ايتقاندا، بۇل ءدىني اعىم ەلىمىزدە «جىبەك جولى» قايىرىمدىلىق مەكەمەلەر قاۋىمداستىعىمەن بايلانىستىرۋشىلار قاتارى كوپ. ال، بۇل ۇيىمعا قاراستى مەكەمەلەردىڭ بىرىنە الماتى قالاسى پوليسيا دەپارتامەنتىمەن قىلمىستىق ءىس قوزعالعانى بارىمىزگە ءمالىم.

سونىمەن، «سۇلەيمەنشىلەر» كىم بولدى جانە ولاردىڭ ماقساتى قانداي دەگەن سۇراق تۋىندارى ءسوزسىز.

قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا قاراستى muftyat.kz سايتىندا جاريالانعان اقپاراتقا سۇيەنسەك «سۇلەيمەنشىلەر» ءوزدەرىن سوپىلىق ناقىشباندي تاريقاتىنا جاتقىزاتىن «سۇلەيمەنشىلەر» جاماعاتى قازىرگى بولگاريانىڭ دۋناي (تۋنا) وزەنى بويىنداعى سيليستيرە ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن سۇلەيمەن حيلمي تۋناحان (1888-1959) اتىمەن اتالادى.

1959 جىلى سۇلەيمەن حيلمي تۋناحان دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن ونىڭ جولىن شاكىرتتەرى جالعاستىردى جانە ولار «سۇلەيمەنشىلەر» دەپ اتالا باستادى. سۇلەيمەنشىلەر جاماعاتى تاراپىنان تۇركيانىڭ كوپتەگەن قالالارىندا، سونداي-اق گەرمانيا، فرانسيا، رەسەي، اقش، گوللانديا، شۆەسيا سەكىلدى مەملەكەتتەردە قۇران كۋرستارى اشىلادى. سۇلەيمەنشىلەر تۇركيادا پايدا بولعان تۇرىكشىل ۇلتشىل ءدىني اعىم بولىپ سانالادى.

1978 جىلدىڭ 1 قاراشاسىندا تۇركيانىڭ «ديۋنيا» گازەتىندە جارىق كورگەن باسىلىمدا سۇلەيمەنشىلەر تۇركيالىق ءمۇفتياتقا قارسى تۇرعان، رەسمي ءدىنباسىلارىن «شايتاننىڭ اسكەرى» دەپ اتاعان سەكتا رەتىندە كورسەتىلگەن.

سۇلەيمەنشىلەر حح عاسىردىڭ 80-جىلدارىندا تۇركيادا ساياسي كۇشكە يە بولعان «ادىلەت» پارتياسىنان قولداۋ تابۋ ماقساتىندا وسى پارتيا مۇشەلەرى اراسىندا قۇپيا تۇردە بەلسەندى ۋاعىز جۇرگىزگەن.

1980 جىلعى تۇركياداعى مەملەكەتتىك توڭكەرىسكە دەيىن اعىمنىڭ كوشباسشىسى كەمال كاچار (سۇلەيمەن تۋناحاننىڭ كۇيەۋ بالاسى) «ادىلەت پارتياسىنان» پارلامەنت دەپۋتاتى بولعان. سونداي-اق تۇركيالىق باق-تا سۇلەيمەنشىلەردىڭ تۇپكى ماقساتى ءوز جاقتاستارىن كوبەيتىپ، زايىرلى رەسپۋبليكانىڭ ورنىنا تەوكراتيالىق مەملەكەتتى قۇرۋ ەكەنى جازىلعان.

ال، رەسەيلىك باق-تا سۇلەيمەنشىلەر تۇركيادا بەيرەسمي ارەكەت ەتەتىن راديكالدى ءدىني ۇيىم رەتىندە كورسەتىلگەن. راديكالدى ءدىني يدەولوگياسى ءۇشىن تۇركيانىڭ رەسمي ءدىن باسقارماسىمەن 1995 جىلى قاتىناسىن ۇزگەن.

سۇلەيمەنشىلەر جاماعاتى قايىرىمدىلىقتىبۇركەمەلەنىپ جابىق مەدرەسە جۇيەسى نەگىزىندەپانسيوناتتار ارقىلى ارەكەت ەتەدى. الەۋمەتتىكتۇرعىدان وسال جاندارعا ماتەريالدىق قولداۋكورسەتۋ (تەگىن تاماقتاندىرۋ، جاتاقحانادان ورىنبەرۋ) ارقىلى ءوز قاتارىنا تارتىپ، ولاردىڭساناسىنا جاماعاتشىلدىق پسيحولوگيانىقالىپتاستىرادى. سەكتانتتىق باعىتتاعىجاماعاتشىلدىق يدەولوگيانى جاقتاستارىاراسىندا تاراتىپ، رەسمي ءمۇفتياتقا استىرتىنقارسى ارەكەت جاساپ، ەلدىڭ ءدىندار قاۋىمىنىڭاۋىزبىرشىلىگىن بۇزادى، ءدىندى ساياسيلاندىرادى. قايىرىمدىلىقتى بۇركەمەلەنۋ ارقىلى الەۋمەتتىكتۇرعىدان وسال ازاماتتاردى ءوز قاتارىنا تارتىپ، جاماعات مۇددەسىنە بەرىك ەتىپ تاربيەلەپ، ولاردىبولاشاقتا ءوز مۇدەلەرىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ساياسيجانە بيزنەس ەليتا قاتارىنا قوسىلۋىنا جاعدايجاسايدى.

بۇگىندە بۇل جاماعات وزدەرىنىڭ نەگىزگىماقساتتارى جاستاردىڭ ءدىني ساۋاتىن اشىپ، قۇراندى ۇيرەتۋ، سونداي-اق جاعدايى تومەن نەمەسەكوپبالالى وتباسىلاردان شىققان وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردى تەگىن جاتاقحانامەن قامتاماسىز ەتۋەكەنىن ايتقانىمەن، مۇنىڭ استىندا كوممەرسيالىقمۇددە جاتقانىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. تۇركياجەرىندە بۇل جاماعاتقا تيەسىلى كوپتەگەنبالاباقشالار، جەكە مەكتەپتەر، اۋرۋحانالار، تۋريستىك جانە قاجىلىق كومپانيالارى، ساۋداۇيىمدارى، باسپا ۇيلەرى تىركەلگەن.

ولار كوبىنە وزدەرىنىڭ باسپاحاناسىندا شىققانكىتاپتاردى عانا وقيدى. تاربيەلەنۋشى بالالاراراسىنان وزىقتارى ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ءۇشىنتۇركياداعى ارنايى كۋرسقا (تاكامۇل) وقۋعاجىبەرىلەدى. اتالمىش كۋرستى بىتىرگەن وقۋشى«ۇستاز» اتانىپ، تالىم-تاربيە جۇمىسىمەناينالىسۋعا رۇقسات الادى.

مەكەمە وكىلدەرى پانسيونات تاربيەلەنۋشىلەرىنەقامقورلىق جاساۋمەن قاتار، كوبىنەسە «مەدرەسە» اتىن جامىلىپ، شاكىرتتەر ارقىلى قاراجاتجيناۋمەن اينالىسادى.

سۇلەيمەنشىلەر ءدىني عيباداتتارىن سۇلەيمەنتۋناحاندى ەلەستەتۋ (رابىتا) ارقىلى جاسايدى. جۇما نامازىن مەشىتتەن تىس جەكە عيماراتتاردا دا وتكىزە بەرەدى، بەس ۋاقىت نامازدى ءوز ارالارىنداارنايى بەكىتىلگەن ناماز كەستەسىنە (تاقۋيم) سايوتكىزەدى.

سونىمەن قاتار بۇل جاماعات قازاقستانمۇسىلماندارىنىڭ تۇعىرناماسىنا قايشى كەلەتىن، قازاقستاندىق پاتريوتيزم مەن ۇلتتىقيدەنتيفيكاسيادان ايىراتىن شەتەلدىك جات ءدىنييدەولوگيانى استىرتىن تۇردە تاراتۋعا مۇددەلى. راديكال ءدىني ويلاردى اشىق تۇردەناسيحاتتاماعانىمەن، تۇبىندە زايىرلىققاعيداتتاردى قولدامايدى.

جالپى بۇل ءدىني ۇيىم تاراپىنان كەلەتىن ءقاۋىپتىڭ بار ەكەندىگى جانە وسكەلەڭ ۇرپاققا تيگىزەر زيانى كوپ ەكەندىگىن اڭعارۋعا بولادى. سول سەبەپتى، رەسمي ءدىني بىرلەستىكتەرگە قاتىسى جوق، ءبىراق ءدىندى ۇيرەتۋگە تىرىساتىن كۇماندى ۇيىمداردان اۋلاق بولعان ءجون.