بۇل قالاعا كوكتەم كەلسە دە، كوك ءالى شىعا قويمادى. كۇن كوزى الا بۇلتتىڭ اراسىنان جاسىرىنباق ويناعان بالاداي اندا-ساندا سىعالاپ قويادى. «مەنسىز توڭىپ قالعان جوقسىڭدار ما؟» دەگەندەي ءبىر مەزەت جارق ەتە قالادى دا قايتا جوق بولادى.  جانە جارق ەتكەنى ماڭايدى كۇيدىرىپ جىبەرەردەي. «جاماننان شىققان ءسوز اششى، بۇلتتان شىققان كۇن اششى» دەگەن وسى ەكەن اۋ- دەدى پاركتىڭ ىشىندەگى ورىندىقتا وتىرعان ارىقتاۋ ەركەك. ول سالالى ساۋساقتارىمەن سيگارەتىن ساندەنە قىسادى. قوڭىر ءفيلترلى تەمەكىنى ايالاي الپەشتەي ۇستايدى. ەرنىنەن ەرىنە شىققان سيگارەتتىڭ ءفيلترى ءسال سۋلانعان. سالالى ساۋساقتارداعى كوكپەڭبەك بوپ ساندار كوزگە تۇسكەن.. ءار ساۋساققا ءبىر-بىر سيفر قونجىيا قالعان. قانداي سان ەكەنى بەلگىسىز تەك سيگارەت قىسقان قوس ساۋساقتا عانا 1..9 دەگەن بەلگى تۇر. ەكى ساندا ەسكىرگەن ءتارىزدى. جازۋلار ەت پەن تەرىگە ابدەن سىڭگەن سىڭايلى. بۇل ەلۋلەردى ەڭسەرگەن ارىق كىسى. قىر مۇرىننىڭ ءسال قيسىقتىعى بولماسا، جازىق ماڭداي، قويۋ قاس. كوزى كوك تە ەمەس، قارا دا ەمەس، قارا كوك سەكىلدى. ۇپ-ۇزىن كىرپىكتەرىنىڭ استىنداعى مۇڭلى جانار الدە-قايدا الاڭدايدى. وزىنە جاراسا قالعان جۇقالاۋ ساقال-مۇرتى بۇل ەركەكتىڭ تەكتىلىگىن پاش ەتكەندەي. ءبىر قاراعاندا كينو اكتەر دەپ قالاسىڭ. اياعىنداعى ەسكىلەۋ كراسسوۆكانىڭ ءمانى  كەتكەن. ءبىر كەزدەگى اقشىل اياق كيىم قوڭىپ قارا تۇسكە اينالعان . بۇتىنداعى قارا شالباردىڭ دا يەسىنە ەرىنبەي قىزمەت ەتكەنى كورىنەدى. بۇل جەر  قالانىڭ ورتاسىنداعى ۇلكەن ساياباق بولاتىن. پاركتىڭ ءبىر بۇرىشىنداعى ۇلكەن ەمەننىڭ تۇبىندەگى ورىندىقتا الگى ەركەكتەن باسقا ەشكىم جوق. ورىندىق دەگەندە كادىمگى ارالارى اشىق اعاش ورىندىق. دەم العان ەلدىڭ ەمىن-ەركىن سويلەسۋىنە، قالا بەردى تۇنگى جاستاردىڭ ماحاببات بەسىگى بولعان ەسكى ورىندىق. الدە قايدان ءبىر قۇيىن كوتەرىلگەن. ول ماڭايداعى بىلتىرعى -جاپىراق، شاڭ توزاڭدى، ەسكى قاعاز-قوقىستى اۋەگە كوتەرە جونەلگەن دە قايتا باسىلعان. ساياباقتىڭ ارعى جاعىنان راديونىڭ داۋسى ەستىلەدى. دۇرىسى بۇل راديو ەمەس، تەك مۋزىكا ويناپ تۇرعان راديو كۇشەيتكىش. «ميلليون، ميلليون الىح روز....» بۇل ءان ەركەكتىڭ جاقسى كورەتىن اۋەندەرىنىڭ ءبىرى. ءانى دە، ءسوزى دە تانىس.  ءبىراق تا اۋەننىڭ داۋسى ۇزىك-ۇزىك.... بىلتىرعى گۇلزاردىڭ ورنى كىشىگىرىم توبە ءتارىزدى. تەك سولعان گۇلدىڭ تۇبىرلەرى عانا كوزگە ۇرادى. جاس وزەك ءالى كوگەرمەسە دە، كوكتەۋگە جاقىن. ءبىر كەزدە الگى ءدوڭنىڭ ارتىنان بالا سۇيرەگەن كەمپىر كورىندى. كەيۋانانىڭ ءبىر قولىندا يتەرگەن اربا دا، ەكىنشى قولىندا تەلەفون سامپىلداپ سويلەپ بارادى. شاماسى كەلىنى مە، تۋىسى ما ايتەۋىر جاقىنى جايلى. «بالانىڭ باسىن ابدەن قاتىردى. كوسمەتولوگ ەكەن، «سالون كراسوتاسى بار»  دەگەنى قىپ-قىزىل وتىرىك بولدى. باسە نەگە ۇزاتۋ تويىن جاسامادى دەسەم؟ انا قۇدالار دا الاياق ەكەن. » كەمپىردىڭ داۋسى مىنا پاركتىڭ جارتىسىنا جەتەردەي. ەركەك قالتاسىنان سيگارەتىن الدى دا، ءبىر بۇرىشىنان شەرتىپ ويناپ ۋاقىت وتكىزبەك بولعان سىڭايلى. ول سيگارەتتىڭ قورابىنا تاعى دا ءۇڭىلدى. نيكوتين... قانشا ەكەن؟ دەپ شۇقىدى. «كەرەگى جوق. ماما...ماما...» دەپ ەركەكتىڭ ءدال تۋ سىرتىنان وكسىپ جىلاپ جۇگىرگەن قىز كورىندى. بەلىنە تۇسكەن قولاڭ شاشى جەلمەن جارىسقانداي جەلبىرەيدى. شاماسى ءبىر نارسەگە قاتتى رەنجىگەن سىڭايلى، جۇگىرىپ وتە شىقتى.   ءبىراق قىزدىڭ  سوڭىنان قۋعان دا، ىزدەگەن دە جان كورىنبەيدى. كوك ءتۇتىن تازا سالقىن اۋاعا ارالاسىپ، الدە-قايدا اسىققانداي جوڭكي كوشەدى. ەر ادام تابانىنىڭ استىنداعى تەمەكى تۇقىلىن كراسسوۆكاسىنىڭ ۇشىمەن يتەرگەن. سوسىن قولىنداعى سىرىڭكە قورابىن جۇقا كۋرتكاسىنىڭ قالتاسىنا سالا بەرگەنى. ءبىر ءسات سىرىڭكە ۇستاعان سالالى ساۋساقتار وڭ قالتانىڭ اۋزىنا جەتە بەرگەندە كىدىردى.... وسى كەزدە مانادان الىسقا سوناۋ رەكلاما باعانا جاقتان كوز الماعان  ەركەكتىڭ ءتۇسى وزگەردى.  ەلەكتر فونار ىلىنگەن باعانانىڭ ارتىنان جۇقالتاڭ ۇزىن بويلى بالا كورىندى. اپ-ارىق، جاسى 14-15-تەر شاماسى. ەر ادام قالتاسىنا سالا بەرگەن سىرىڭكەسىن قايتا شىعاردى. بوز بالا دا مۇنى كوردى. ءجۇرىسىن تەجەپ ەركەككە تەسىلە قاراعانداي. ۇستىندە لاتىنشا جازۋى بار كوك فۋتبولكا، بۇتىندا تىزەسى جىرتىلعان دجينسى. تىزەسىنىڭ ءۇستى جىرتىلعان. اياعىندا قىزىل كراسسوۆكا. جاس جىگىت كوزىندەگى  كوزىلدىرىگىن جوندەدى دە ءسال كىدىردى. ەكەۋى دە بىر-بىرىنەن كوز المايدى. جاس جىگىتتىڭ كوكشىل قارا كوزدەرى ، بۇيرا شاشى، ءتىپتى مۇرنى، اسىرەسە يەگى دە ەر ادامنان اۋماي قالعان. ەركەك ورنىنان قوزعالىپ بارىپ، سيگارەتىن قايتا تۇتاتتى. ەسكىلەۋ قوراپتاعى سىرىڭكەنىڭ العاشقىسى بىردەن تۇتانا قويماعان.  تارامىس سالالى ساۋساقتار ءسال دىرىلدەگەندەي. ەركەك ەسكى قوراپتان ەكىنشى سىرىڭكەنى الىپ تۇتاتتى. ونى دا قايتا-قايتا ۇيكەپ بارىپ تۇتاتقان. قۇمارتا سورعاندا كوك ءتۇتىن قولقاعا بارىپ تىرەلىپ، سوسىن اۋزى-مۇرنىنان بۇرقىراي جونەلدى.

• ءيا امانسىڭ با؟ – دەدى ەركەك ورنىنان ءسال كوتەرىلىپ جاي عانا.
• -پريۆەت! – دەدى جاس جىگىت. نە ىستەرىن بىلمەگەندەي، اسىرەسە ەكى قولىن قايدا قويارىن بىلمەي.

ەكەۋى دە بىر-بىرىنە ءۇنسىز قاراپ قالدى. راديوداعى اۋەن قايتا ەستىلە باستادى. شاماسى ۇزىلگەن جەرى جەلمەن تەربەلىپ قايتا جالعاسىپ كەتكەن سىڭايلى. ەر ادام تەمەكىسىن تاعى  سورعان. ءبىراق ەكى كوزى بالادا.

• وتىر، - دەدى جاي عانا. ءتىپتى سىبىرلاعانداي داۋىسى قارىلىپ شىقتى.

جاس جىگىت ورىندىقتىڭ شەتىنە الا جايعاستى. ەكەۋى تاعى دا ۇنسىزدىكتىڭ كوشەسىنە ەنگەن. «اپىر-اي» دەدى ەر ادام ىشتەي،- سەنىمەن كەزدەسسەم، سويلەسسەم، قۇشاقتاپ ماۋقىمدى باسسام» دەگەندەگى كەزدەسۋ وسى ما؟  ەر ادام تەمەكىسىن قايتا تارتتى. كوك ءتۇتىن ەكەۋىنىڭ اراسىنا جايمەن ماڭىپ، سوسىن لەزدە الدە قايدا ۇشىپ، كوزدەن عايىپ بولدى.

• ماماڭ قالاي؟ – دەدى ەركەك جاي عانا.
• پويدەت – دەدى جاس جىگىتتە ءسال كىدىرىپ بارىپ.
• وگەي اكەڭ قالاي؟- دەدى ەركەك.
• مى س نيم نە وبششاەمسيا... -دەدى جاس جىگىت ا يا دەلايۋ ۆيد چتو ەگو ۆووبششە نەتۋ.

تاعى دا ەكەۋى ءۇنسىز وتىرعان. جاس جىگىت ەركەكتىڭ اياعىنىڭ استىنداعى تەمەكى تۇقىلىن بايقادى. سوسىن ول دا قالتاسىنان سيگارەت سۋىردى. ءوزىنىڭ ەرجەتكەنىن، ەسەيگەنىن جىگىت بولعانىن مىنا كىسىگە كورسەتكەندەي. قالتاسىنان ادەمى وتتىق (زاجيگالكا) الىپ شىرت ەتكىزىپ تەمەكىسىن تۇتاتقان... ەركەك ەشتەڭەگە كوڭىل اۋدارعان جوق. جاس جىگىت تە تەمەكىنى بۋداقتاتۋدا. ەكەۋى دە ءۇنسىز... ءتىلسىز... تىم-تىرىس قالدە...  .

• نەگە تارتاسىڭ؟ – دەدى ەركەك.
• تى جە سام كۋريش...- دەدى جاس جىگىت.
• ماعان اقىل ايتاتىن ادام بولعان جوق.- دەدى ەركەك. -مەن جەتىم ءوستىم
• مەن دە سول – دەدى بالا جۇلىپ العانداي تاپ-تازا قازاق تىلىندە..- ءتىرى جەتىم.-دەدى. تاعى دا ۇنسىزدىك باستى.
• مەن سەنى وسىنداي جىگىت بولادى دەپ ويلاماپپىن. – دەدى ەركەك، سەنىڭكىرەمەي تۇرعانداي. –ءبىز ءبىر-بىرىمىزدى كورمەگەلى 12 جىل 4 اي، 9 كۇن بولىپتى.
• مەن سەن جايلى انامنان بىلتىر عانا ەستىدىم. – دەدى بالا. – سەن كىسى ولتىرگەنىڭ ءۇشىن وتىردىڭ با؟
• يا-دەدى ەركەك. تاعى دا ۇنسىزدىكتىڭ تاكسيى قايتا ورالدى.

«ءيا بالام مەن ۇزاق وتىردىم. وندا دا بايقاۋسىزدىقتا ەمەس، ءوزىمنىڭ باستىعىم گەنەرالنىي ديرەكتوردى ولتىرگەنىم ءۇشىن. سەنى سۇندەتكە وتىرعىزدىق. ازامات بولدى دەپ قۋاندىق. ەل جۇرت، دوس جارانمەن جۋايىق دەپ ساياجايعا بارعانبىز. ون شاقتى  ادام شاقىردىق. باستىعىم دا بولدى. ماماڭ سول كومبيناتتا بۋحگالتەر ال مەن ينجەنەر ەدىم.  ءبارىمىز دە كوڭىل كوتەرىپ، ىشتىك جەدىك.  سول كەزدە يتاليالىق انشىلەر البانو مەن رومينو تاۋەردىڭ «ليبەرتي» دەگەن انىنە جۇرت قايتا-قايتا بيلەدى. مەن بولسام بيلەمەي، قوناقتارعا اراق، سۋسىن قۇيىپ ءجۇردىم. ال مەنىڭ باستىعىم ماماڭمەن عانا  بيلەدى. ماماڭ ول كەزدە وتە سۇلۋ دا، سىمباتتى بولاتىن. ۇستىندەگى قىزىل كويلەگى تال بويىنا جاراسا قالعان. ءبىر قاراسام ەكەۋى بۇرىشتا قۇشاقتاسىپ، ءسۇيىسىپ تۇر. نە كەرەك توبەلەس باستالىپ، اقىرى وعان پىشاق سىلتەگەم»– دەپ ايتقىسى كەلگەن. ءبىراق  ايتقان جوق. ءبىر كەزدە ەركەكتى جوتەل قىستى. توقتاي الماي ەنتىگىپ، ەسەڭگىرىپ ۇزاق جوتەلدى. جاس جىگىت قانشا كوڭىل اۋدارعىسى كەلمەسە دە بولمادى.

• چتو بولەەش؟-دەدى قايتا ورىسشا.

ەركەك باسىن شايقادى.

• جوعا، كەشە مونشادان سوڭ سۋىق ءتيىپ قالعان سياقتى.
• رەبياتا گوۆوريلي چتو ۆ زونە 70 پروسەنتوۆ زەكي بولەيۋت تۋبەركۋلەزوم.
• ايتا بەرەدى عوي. – دەدى ەركەك. – مىسالى بىزدە ەشكىم اۋىرمادى. تەك بىرەن ساران بولماسا...
• ااا- دەدى جاس جىگىت.- لادنو يا پويدۋ- ول ورنىنان جايمەن كوتەرىلدى دە، اكەسىنە بۇرىلىپ، - ا پوچەمۋ زا ەتو ۆرەميا تى ني رازۋ نە پيسال منە؟ – دەدى.

اكەسى تاڭدانا قارادى... بالاسىن جاڭا كورگەندەي باجىرايا تەسىلگەن.   

• مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن ساعان 51 رەت حات جازدىم. ءار ءۇش ايدا ءبىر رەت، تۋعان كۇنىڭدە دە.... ۆيديمو....
• موجەت بىت.- دەدى جاس جىگىت ەر ادامنىڭ ءسوزىن ءبولىپ. – پوكا! – قولىن بەرمەدى. ەكى-ۇش قادام جاساپ تۇرىپ قالدى. سوسىن قالتاسىنداعى وت تۇتاتقىش-زاجيگالكانى اكەسىنە ۇسىندى. – تەبە پريگوديتسيا...

ەر ادام جاس جىگىتتى قۇشاقتادى.

• التىن بالام، - دەدى ەر ادام. -سەن.. سەن... ناعىز اتاڭا تارتىپسىڭ. تى مولودەس. – دەدى ول تاماعىنا كەلگەن وكسىككە جىلانعانداي. – مەن ساعان ءبىر-اق نارسە ايتايىن... سەن... سەن... ءبىر نارسەنى ەپ... قادىرلە... ول سەنىڭ ارىڭ... سوسىن بوستاندىعىڭ... ەر ادام بالاسىن قۇشاعىنا قاتتى قىسىپ ماڭدايىنان، بەتىنەن ءسۇيدى. – ەندى مەندە ارمان جوق.
• سپاسيبو! – دەدى جاس جىگىت سوسىن ول ەركەكتىڭ ارقاسىنان قاقتى. ۇلكەن ءبىر قيماس سەزىممەن ەرەكشە ءبىر جاقىنداي ارقاسىنان سيپاعان. سوسىن تەز باسىپ كەتە باردى.   

ەركەك كوڭىلى جايباراقاتتانا ورىندىققا شالقايىپ، قالتاسىنان تەمەكىسىن الدى.  ۇلكەن ءبىر جۇمىس بىتىرگەندەي جانارى جالت-جۇلت ەتىپ قۋانعانىن كىمگە ايتارىن بىلمەگەندەي. ول جاڭا عانا بالاسى سىيلاعان زاجيگالكامەن  سيگارەتىن تۇتاتقان. كوك ءتۇتىن كوككە ورمەلەپ ەركەكتىڭ ماڭىنان ءبىر جاققا اسىققانداي. ول تەمەكىسىن ەرنىنەن الىپ سول قولىنا ۇستاعان.

 ەح، بالام،- دەدى ىشتەي ول... «مەن سەنىڭ اتىڭدى مارعۇلان قويدىم.. الكەي مارعۇلان قازاقتىڭ ۇلكەن عالىمى، داناسى... ەلىنىڭ جوعىن جوقتاعان شىراقشىسى.. ال سەن تاماشا جىگىت بوپ ءوسىپسىڭ.. ارعى  اتاڭ جۇماعازى ىسپەتتى.. وسى كەزگە دەيىنگى وكپەڭدى، نازىڭدى، ساعىنىش پەن رەنجۋىڭدى بالالىق ماحابباتىڭدى كوزىڭنەن كوردىم، قۇلىنىم.. وكىنەتىنىم وسىنداي باقىتتى شاقتىڭ از، ءتىپتى از بولعانىنا... ءبىراق وسىعان دا شۋكىر...» ءبىر ءسات ەركەكتىڭ سول جاق كەۋدەسى قاتتى ىسىعان، شانشىعان... ءدال توسىنەن اتىپ شىعىپ الدەقايدا... مىناۋ پارككە جو جوق سوناۋ ءوزى وسكەن باياعى شاڭ-شاڭ بوپ جاتاتىن اۋىلىنا ادىرناعا الىپ ۇشارداي... شىنىمەن وسى ما..؟ نە ۋجە لي ينفاركت... ؟؟ ونىڭ ساناسىندا نايزاعايداي وي جارق ەتە قالدى... دەي تۇرعانىمەن مەن باقىتتى ەكەنمىن دەدى ول... ليبەرتي.. بوستاندىك... ەركىندىك... جانە نامىس... ءبىز ارلى جۇماعازىنىڭ ۇرپاعىمىز... الىستان تاعى ءان ەستىلدى. ليبەرتي... نادو جە كاك ەتي يتاليانسى پويۋت حوروشو.. حوروشو....

          سوسىن سول قولىن سۇيەنىپ وتىرعان ورىندىقتىڭ ارقاسىنا اسىپ قويدى. قوس ساۋساقتىڭ ورتاسىنداعى سيگارەت جايمەن بۋداقتايى. ءبىر ءسات سيگارەت سۋسىپ جەرگە ءتۇستى. بۇل كەزدە كۇندە الا بۇلتتىڭ اراسىنا تىعىلىپ ۇلگەرگەن.

بەلگىلى قالانىڭ، بەلگىلى ساياباعىندا، بەلگىسىز ەركەك، بەلگىلى مەكەنگە

كەتكەنىن ەشكىم بايقاعان جوق. تەك الدەقايدان يتاليالىق ءانشىنىڭ «ليبەرتي» ءانى ەستىلىپ تۇردى...

 قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى

تالعات تەمەنوۆ