پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆتىڭ سوزىنشە، “ءبىز ەڭ الدىمەن ىشكى نارىقتان قارىز الۋ ساياساتىن قابىلدادىق. بۇل ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەردى جويادى جانە سول ارقىلى قارىزعا قىزمەت كورسەتۋ شىعىندارىن ازايتادى”.

بۇعان قاتىستى قوعام بەلسەندىسى مۇحتار تايجان دابىل قاقتى: ىشكى نارىقتان قارىز الۋ دەگەنىمىز – 2 جىلدان كەيىن، ياعني، 2026 جىلدان باستاپ، ءبىز بيۋدجەتىمىزدىڭ 30 پايىزىن سىرتقى قارىزدى تولەۋگە جۇمسايتىن بولامىز دەگەن ءسوز، دەيدى ول.

قارجى مامانى ايبار ولجاي سىرتقى قارىزدى تولەۋگە كەلگەندە، قارىزدىڭ سترۋكتۋراسىن قاراۋ كەرەك دەيدى. بىزدە سىرتقى قارىز بەن مەملەكەتتىك بورىش ۇعىمى بار. سىرتقى قارىزعا حالىقتىڭ تۇك قاتىسى جوق. ال مەملەكەتتىك بورىشقا قاتىسىمىز بار. ماسەلەن، ول جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 24 پايىزى دەڭگەيىندە. بيۋدجەتتىك كودەكس بويىنشا، ول 30 پايىزدان اسىپ كەتپەۋى كەرەك. ءبىز ودان اسىپ كەتپەدىك. ەكىنشىدەن، ونىڭ باسىم بولىگى تەڭگەمەن ەسەپتەلەدى. قارىز دوللارمەن، ۆاليۋتالىق قارىز بولسا، ول ءقاۋىپتى سانالادى. ويتكەنى ول ءبىزدىڭ تولەم بالانسىمىزعا اسەر ەتەدى. كەي ادامدار شاتاستىراتىن شىعار. ءبىراق مامان رەتىندە، مەن الاڭدايتىن ەشتەڭە جوق دەپ ويلايمىن، دەيدى ول.

 قازاقستان كىمگە، نە ءۇشىن قارىز؟

 – قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ سىرتقى قارىزدارى كوپ ەمەس. ءبىراق جالپى، قازاقستان ينفراقۇرىلىمدىق ۇلكەن جوبالارعا سينديكاتتالعان قارىز الادى. سينديكاتتالعان قارىزدار بيۋدجەتكە سالماق سالماۋى كەرەك. ياعني، ونى قايتارىپ وتىرۋ مۇمكىندىگى جوعارى. ەگەر ۇلكەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبا بولسا، ماسەلەن، جول سالۋ كەرەك بولسا، بيۋدجەتتىڭ بالانسىن بۇزباس ءۇشىن كوبىنە دۇنيەجۇزىلىك بانك، ازيا دامۋ بانكى، ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى، ەۋرازيالىق دامۋ بانكىنەن قارىز الىپ وتىرادى. سونىمەن قاتار، سىرتقى قارىزعا ەلىمىزگە كىرگەن بارلىق ينۆەستيسيالار، فيرماارالىق اقشا قاتىناستارى، بىزدەگى شەتەلدىك كومپانيالار باس كەڭسەلەرىنىڭ قازاقستانداعى فيليالدارىنا جىبەرگەن قارجىسى، ۇكىمەت پەن كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالار العان قارىزدىڭ بارلىعى كىرەدى.

سىرتقى قارىز دەگەندە، ءبىزدىڭ نەگىزگى باقىلاۋىمىز ءتيىس نارسە – مەملەكەتتىك بورىش ەكەنىن تۇسىنگەن كەزدە، «ءبىز شەتەلگە باسىبايلى قارىزبىز» دەگەن الىپ-قاشپا اڭگىمەلەرگە كوپ سەنە بەرمەيتىن بولاسىز، دەيدى ساراپشى.

 رەسمي مالىمەت بويىنشا، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قارىزى ءقازىر 24 623،7 ملرد تەڭگە. ونىڭ 86،3%-ىن قۇرايتىن ۇكىمەتتىك بورىشتىڭ قۇرامى مىناداي:

ىشكى بورىش – 17 045،6 ملرد تەڭگە (69،2%)،

سىرتقى بورىش – 7 578،1 ملرد تەڭگە (30،8%).