«ۆرەميا» گازەتىنىڭ اقپاننىڭ 13-ىندەگى نومىرىندە جاريالانعان ورتالىق ازيا پسيحواناليز ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى اننا كۋدياروۆانىڭ «نە نادو يدەاليزيروۆات كازاحسكۋيۋ سەميۋ» اتتى سۇحباتىن وقىدىق تا شوشىدىق. باسقاسى باسقا، ءدال مەن ءوز باسىم بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا پسيحولوگ مامان رەتىندە پىكىر ءبىلدىرىپ جۇرگەن اننا مەرگەنبايقىزىنان مۇندايدى كۇتپەپپىن. ۇندەمەي جىلى جاۋىپ قويا سالۋعا دا بولار ەدى. ءبىراق سۇحبات بەرۋشىنىڭ ۇلتتىق قاسيەتتەرىمىزگە كولەڭكە ءتۇسىرۋى نامىسىمىزدى كەلتىردى. ونىڭ ۇستىنە ءورىستىلدى باسىلىم ارقىلى بۇكىل قازاق وتباسىنا قارا كۇيە جاعىپ وتىر.

قازاق وتباسى قاشاندا تەكتىلىككە، تازالىققا ەرەكشە ءمان بەرگەن. جەتى اتاعا دەيىن قىز الىسىپ، قىز بەرىسپەگەن. قىز بالانى قوناق دەپ تورگە وتىرعىزىپ، بولاشاق انا رەتىندە قۇرمەتتەگەن. قىز بالانىڭ ارىنا تۇسكەن داق ۇلتقا كەلگەن ءقاۋىپ بولىپ ەسەپتەلگەن. ال ەندى كۋدياروۆا نە دەيدى: «…س درۋگوي ستورونى، منوگو ديەۆۋشەك، كوتورىم پود تريدسات، ا وني ۆسە بەرۋت سۆوە سەلومۋدريە دليا بۋدۋششەگو مۋجا. ودنا مويا كليەنتكا گورديلاس تەم، چتو ۆىشلا زامۋج ۆ 43 گودا ي بىلا پري ەتوم ديەۆستۆەننيسەي، حوتيا، نا موي ۆزگلياد، تۋت سكورەە پلاكات نادو، ا نە گورديتسيا. داجە ۋ ناشيح ۆوستوچنىح مۋجچين مەنياەتسيا وتنوشەنيە ك ديەۆستۆەننوستي. وني ۋجە نە پەرەجيۆايۋت، ەسلي جەنا نە سوحرانيلا سەبيا. ا ۆ سلۋچاە ەسلي يزبراننيسا وكازالاس نيەۆيننوي، ينوگدا داجە زادايۋتسيا ۆوپروسوم: پوچەمۋ تاك پرويزوشلو، نەۋجەلي ونا نيكومۋ نە بىلا نۋجنا؟». وسىعان قالاي سەنۋگە بولادى؟ قازاق حالقى ءۇشىن نەكە تازالىعى – ادامگەرشىلىكتىڭ ەڭ جوعارعى ولشەمى. بولاشاق وتباسىنىڭ بەرىكتىگىنىڭ، تاتۋلىعىنىڭ باستاماسى. قىزدىڭ، قالىڭدىقتىڭ ار الدىنداعى تازالىعى انالىق پارىزىنىڭ ءبىر وتەمى بولۋى ءتيىس. اتا-بابالارىمىز «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم» سالا وتىرىپ، «قىز قىلىعىمەن» دەپ ادەپتى، يناباتتى، ارلى بولۋىن تالاپ ەتكەن. بويجەتكەن قىزدىڭ ابىرويىن اۋىل-ايماق، ءتىپتى بۇكىل ءبىر رۋلى ەل بولىپ قورعاعان. «جانىم – ارىمنىڭ ساداعاسى» دەپ ار تازالىعىن ءبىر-اق اۋىز سوزگە سىيدىرعان. سۇحباتتى ءارى قاراي وقيىق: «…ودنا پارا مويح كليەنتوۆ ستولكنۋلاس س پروبلەموي: مۋجۋ حوچەتسيا گرۋپپوۆوگو سەكسا، نو س ۋچاستيەم جەنى، ا ونا ەتوگو نە پريەملەت. حوتيا، پوپروۆاۆ ودناجدى، س ۋديۆلەنيەم پونيالا، چتو ەتو دوستاۆلياەت ۋدوۆولستۆيە. ۆ رەزۋلتاتە ليۋبوۆ ك مۋجۋ پوموگلا پونيات، چتو ون تاك ۋستروەن، ي ەسلي ونا حوچەت ۆيدەت ەگو سچاستليۆىم، تو ستويت ۆرەميا وت ۆرەمەني سوگلاشاتسيا نا تاكوي ۆيد بليزوستي» دەيدى. قوعامنىڭ ماقساتى – باتىستىڭ قاڭسىعىن قازاق وتباسىنا تەلۋ ەمەس، ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەرىمىزدى ناسيحاتتاپ، قىز-جىگىتتەرىمىزدىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ ەمەس پە؟! مىنانداي «اقىل-كەڭەس» بەرۋ ارقىلى پسيحولوگ ماماننىڭ ويىنىڭ ارعى تۇبىندە نە جاتقانىن تۇسىنبەدىك. «…سەگودنيا ۋ مەنيا نەت پراكتيچەسكي ني ودنوي كليەنتكي، كوتورايا بى نە ۆسپومينالا، كاك ۆ راننەم دەتستۆە يلي ۆ وتروچەستۆە وتەس، وچيم، برات، دياديا، رودستۆەننيك يلي سوسەد نە پىتاليس سوبلازنيت ەە يلي داجە پروستو ناسيلوۆالي. يا ەتو نازىۆايۋ تيحوي دوماشنەي پەدوفيليەي» دەيدى تاعى دا. قازاق وتباسىندا اركىمنىڭ وزىندىك ءرولى بولعان. قاشاندا اكە – اكە، شەشە – شەشە، بالا – بالا بولىپ قالادى. قازاق بالاسىن «قوشاقانىم، بالاپانىم، التىنىم، بوتاقانىم» دەپ مەيىرلەنە اسقان ماحابباتپەن وسىرگەن. اكەگە، باۋىرعا دەگەن قۇرمەت ەرەكشە بولعان. ال ا.كۋدياروۆانىڭ مىنا ءسوزى جانىمىزدى تۇرشىكتىردى. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋني­ۆەر­سي­تەتىنىڭ جالپى جانە ەتنيكالىق پسيحولوگيا كافەدراسىنىڭ دوسەنتى، پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى جاراس سەيىتنۇردان وسى ماتەريال جونىندە پىكىر سۇراعانىمىزدا ول بىزگە بىلاي دەدى: «بۇل تازا باتىستىق كوزقاراستا جازىلعان، ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزگە قايشى سۇحبات. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا بىزگە وتباسىلىق قۇندىلىق كەرەك. ءبىزدىڭ قازاقتا وتباسىلىق قۇندىلىق بولعان. ءوز باسىم قازاقتىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان، سۇزگىدەن، سىننان وتكەن ءداستۇرىن قۇرمەتتەيمىن. ال مۇندا ايتىلىپ وتىرعانداردىڭ بارلىعى ەۋروپادان شىعىپ جاتقان قاڭسىق دۇنيەلەر. بۇل ءپسيحواناليزدى قازىرگى عالىمدار «جالعان عىلىمعا نەگىزدەلگەن» دەپ مويىندامايدى. ماسەلەن، نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى پيتەر مەداۆار ءدال وسى ءپسيحواناليزدى «حح عاسىرداعى ەڭ وراسان زور ينتەلەكتۋالدىق الاياقتىق» دەپ اتاعان. ال امەريكالىقتار پسيحو­اناليزگە كەتكەن ۋاقىتتى بوسقا وتكەن ۋاقىت، بوسقا شاشىلعان اقشا دەپ ەسەپتەيدى. اشىعىن ايتقاندا، بۇل بيزنەستىڭ ءبىر ءتۇرى، ياعني اقشا جاساۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى. ول وتە قىمبات تۇرادى جانە ۇزاققا سوزىلادى. پاسيەنت تەراپيەۆكە تاۋەلدى بولىپ قالادى. سونىڭ ايتقاندارىنا شىندىقتان الىس بولسا دا، بۇرمالاسا دا سەنە باستايدى. ولار ءوز جۇمىستارىن وسىنداي جولدارمەن ناسيحاتتاپ وتىر. باتىستىق كوزقاراستى بىزگە اكەلىپ تاڭىپ جاتىر. ونىڭ عىلىمي جاعىنا كوڭىل ءبولىپ جاتقان جوق». ءار حالىقتىڭ ءوزىنىڭ تۋا ءبىتتى مىنەز-قۇلقى، وزىنە ءتان پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى بولادى. ءبىر قىنجىلارلىعى، ءبىز كوبىنەسە وسىعان ءمان بەرە بەرمەيمىز. سىرتتان كەلگەن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، يمپورتتالعان پسيحولوگياعا اۋەسپىز. بالا تاربيەنى وتباسىنان الادى. ۇلتتىق تاربيەمىزدى، ادامي قاسيەتتەرىمىزدى وسىنداي ءولىارا كەزەڭدە جويىپ الماي، جاھاندانۋ كەزەڭىندە ابىرويىمىزدى توگىپ الماۋىمىزدى باستى قاعيدا ەتكەنىمىز ءجون. ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز – ءتولتۋما پسيحولوگيامىزدان اجىراماي، وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزدى ارتتىرۋ بولۋى قاجەت.

باعداگۇل بالاۋبايەۆا