Qosh, sonymen ne boldy? UQK baspasóz qyzmetiniń ókili Rýslan Qarasaevtyń aıtqanyna sensek: “Toqtar Tóleshev myrza ótken jyldan beri bılikti zorlyqpen basyp alýǵa daıyndyq jumystaryn júrgizgen. Shıelenis oshaqtaryn qurý, narazylyq aksıalaryn ótkizý jáne jappaı tártipsizdikterdi uıymdastyrý arqyly eldegi jaǵdaıdy turaqsyzdandyrýǵa tyrysqan. Osymen qatar T.Tóleshev úkimettiń ózindik balamasyn jasap-josparlaǵan jáne qazirgi úkimettiń qurylymyn ózgertkisi kelgen. Atyraýda, Astanada, Almatyda, Oralda, Qyzylordada bolǵan jer reformasy boıynsha narazylyq aksıalaryn T.Tóleshevtiń 2015 jyldyń jeltoqsanynda-aq josparlap qoıǵany jáne qarjylandyrǵany týraly bizde dálelder bar...”.
Aıtpaqshy, UQK ókili T.Tóleshevtiń bul oraıda sybaılastary da bar ekenin aıta keldi de, olardyń aty-jónderin atady. Bular kimder deısiz ǵoı? Qazaqstannyń bas prokýrorynyń burynǵy birinshi orynbasary, QR Konstıtýsıalyq keńesiniń burynǵy múshesi, memlekettik ádilet keńesshisi Ilıas Baqtybaev, OQO IID-iniń burynǵy basshysy, general-maıor Hıbratolla Dosqalıev, OQO IID-iniń basshysynyń burynǵy birinshi orynbasary Sáken Aıtbekov, QR Qorǵanys mınıstrliginiń Ońtústik óńirlik qolbasshylyǵynyń №35 848 jáne №55 652 áskerı bólimderiniń komandırleri Bekzat Jýmın men Qaırat Pernebaev.
“Bulardyń bári de ustaldy jáne ýaqytsha ustaý ızolátoryna qamaldy. Qazir bultartpaý sharasyn tańdaý máselesi sheshilip jatyr”, – dedi R.Qarasaev.
Shymkenttik kásipker Toqtar Tóleshevtiń bıylǵy jyldyń 30 qańtarynda ustalǵany da málim. T.Tóleshevti biletinderdiń aıtýyna qaraǵanda, ol Reseıge jıi barady eken. Ásirese, Máskeý men Sankt-Peterborǵa. Reseıde tamyr-tanystary da mol kórinedi. Qajetti, zárý mamandardy da kóbinese Reseıden aldyrtyp turǵan. Osydan keıin “Apyr-aı, T.Tóleshevtiń artynda Reseı turǵan joq pa eken?” dep oılaısyń eriksiz. Biraq...
Biz dál osy másele jóninde biraz mamandarmen, maman bolǵanda da qazirgi saıası tehnologıanyń qyr-syryn biletin mamandarmen áńgimelesken edik. Olardyń boljamynsha, bul da “senarı” sıaqty. “Saıası senarı”. Altynbek Sársenbaevtyń, Zamanbek Nurqadilovtiń qazasy “qashan, qalaı, kimnen bolýy kerektigi” jónindegi senarı sıaqty...
Olardyń aıtýynsha, jer máselesi shynynda da halyqty qatty ashyndyrdy. Al ashynǵan halyq alǵan betinen qaıtpaıdy jáne óziniń degenin istetpeı tynbaıdy. Endi ne isteý kerek? “Jer reformasyna halyq qarsy emes, al qarsylyq aksıalaryn uıymdastyryp júrgen osylar...” degen qoǵamdyq pikir bılikke aýadaı qajet. Halyq ta keıde ańǵal bala sekildi ǵoı, buǵan senip-aq qalady. Qalaı senbeıdi, bárin “senarı” boıynsha qıystyryp, qısyndyryp “dáleldep” jatsa.
Bul “senarı” eń áýeli jer daýyn toqtatý úshin, ekinshiden, sheteldikterge (qytaılyqtarǵa, reseılikterge, jáne t.t.) qazaq jerin emin-erkin sata berý úshin, úshinshiden, “bılikti qulatýǵa umtylýshylarmen baılanysy bar” dep, el men jerge shyn jany ashıtyn azamattardyń bárin bas kótertpeı tuqyrtyp ustaý úshin.
Arnaıy mamandar osylaı deıdi. Jáne olar “mundaı aıǵaı-shýy kóp, belgisizi kóp, qarjyny da kóp qajet etetin óte kúrdeli operasıany UQK jalǵyz ózi jasaı almaıdy, bul rette olarǵa Reseıdiń arnaıy qupıa qyzmetteri de kómektesip otyrǵan sekildi. Qazaqtyń jerin satýǵa kim qarsy? Negizinen, qazaqtyń ulttyq patrıottary. Qazaq patrıottarynyń bas kóterýin Reseı áste qalamaıdy. Sondyqtan da olar mundaı qupıa “senarıge” jan-tánimen, ynta-shyntysymen kómektesedi...”.
Mamandardyń sózinde jan bar sıaqty. Áıtpese, T.Tóleshev kim? “Bılikti qulatpaq turmaq, eki aýyz sózdiń basyn ázer quraıtyn...” deıdi shymkenttikter T.Tóleshev týraly. El bılemek adam topqa umtylmaýshy ma edi, T.Tóleshev eki adam bas qosqan jerden syrǵaqsyp júredi eken. Demek, reseıshil, reseıpıǵyldy, Reseıge jıi baratyn T.Tóleshevtiń “Qazaqstan bıligin qulatýǵa tyrysqanyn” Reseı tarapy túrli “kýálar” taýyp, tyrp etkizbeı “dáleldep” berýi ábden múmkin.
Al endi Ilıas Baqtybaevtyń “T.Tóleshevtiń sybaılasy” boldy degenge sený de múlde qıyn. I.Baqtybaevtyń ómirbaıanyn alyp qarasańyz, onyń “bılikti qulatýǵa tyrysyp júrgen adammen” sybaılas bola qalatyndaı esh jóni de, reti de joq. Onyń ústine I.Baqtybaev –1948 jyly týǵan, egdelik jasqa dendep engen adam. Kórgeni kóp tájirıbeli maman. Eki qyz, bir ul tárbıelep ósirgen. QazMÝ-di bitirgen. Zań ǵylymdarynyń doktory. Doktorlyq dısertasıasy bylaı atalady: “Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdaryn oryndaýdaǵy prokýratýranyń negizgi is-áreketteri”. Ósý jolyna úńilińizshi: orta mektepte laborant. Jumysshy. Jattyqtyrýshy. Tergeýshi. Aýdandyq prokýrordyń kómekshisi. Aǵa tergeýshi. Aýdandyq halyq sotynyń tóraǵasy. Almaty oblysynyń prokýrory. QR bas prokýrorynyń orynbasary, birinshi orynbasary. Qostanaı oblysynyń prokýrory. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń prokýrory. QR Konstıtýsıalyq keńesiniń múshesi.
Asaryn asap, alaryn alyp bolǵan, osy kúnge deıin bıliktiń aıtqanymen júrip, aıdaýyna kónip kelgen 68-degi qartań adam “bılikti qulatqanda” ne marqadam tappaq? Ne kerek, suraq kóp. Bul istiń janynda “Arqankergenniń” jumbaǵy (“senarııi” deseńiz de bolady) balanyń oıyny sıaqtanyp qalatyn sekildi.
Ámir Nurtaıuly
«Jas Alash» gazeti (07.06.2016). Túpnusqadaǵy taqyryp: Bul da «senarı» sekildi
