Qudaıdyń maǵan bergen bir keńshiligi, kórshim – qazaq... Árıne, qazaq bolsa, maǵan birdeńesin bólip beredi deısiz be, ánsheıin... álgi... «etnıkalyq-tobyrlyq» jabaıy ınstınktten qalǵan jurnaq ta baıaǵy. Á degende, qazaq kórsek, qýanyp qalatynymyz ótirik emes qoı. Ras, á degende... Sosyn bizge – báribir. Qan ishkimiz kelse, aldymen qandasymyzdy aınaldyramyz... Soǵan qaramastan, kelesi qazaqty kórgende taǵy qýanyp qalamyz... Osynyń bárine qosymsha, mende qazaqtarǵa degen jáne bir jaqsy sezim bar: qazaq kórsem, qýanyp qana qoımaımyn – qazaq kórsem, jaqsylyq jasaǵym kelip turady. Árbir qazaqtyń aty ǵana emes, zaty da qazaq bolsa eken deımin. Bul – ultyma degen súıispenshilik pe, álde tamaqqa toıyp alǵan soń, saǵyz shaınaıtynyń sıaqty, jaı úırenshikti ádet pe – men ol týraly oılaǵan emespin. – Balańyzdy qazaq mektebine aýystyrsańyzshy! – dep ótindim kórshimnen bir kúni. Kórshim oılanyp qaldy. – Jalpy... aıtqanyńyz durys, balaǵa ana tilin bilý de artyq bolmas edi... Zaman talaby solaı sıaqty ǵoı qazir... – Endeshe, ne turys? Alyńyz da, berińiz balańyzdy qazaq mektebine. – Áıelimmen aqyldasyp kóreıin, – dedi kórshim... – Áıelimmen aqyldastym – balam... bir aýyz qazaqsha bilmeıdi eken, – dedi erteńine kórshim. – Ol qaıtip oqıdy qazaq mektebinde?! Endi men oılanyp qaldym. – Qıyn eken... Sonda osy kúnge deıin balańyzǵa bir aýyz qazaqsha úıretpegensiz be? – Kim úıretedi? Sheshesi ekeýmiz jumystamyz. Atasy joq, ájesi joq... – Úıde qaı tilde sóıleısizder? Kórshim kúmiljip qaldy. Bul ózi bir jaqsy adam, jýas adam. Áıelinen qorqady... – Túsinikti... Onda bylaı isteıik. Meniń bir jaqsy tanysym bar. Qazaqsha úıretýden aldyna jan salmaıtyn jaqsy maman. Balańyzdyń kúnine bolmasa da, kúnara birer saǵat ýaqytyn qıyp, sony jaldańyz. Árıne, azyn-aýlaq aqysyn tólep turasyz – balańyz kelesi jyly qazaq mektebine daıyn bolmasa... qazaq bolmaı keteıin! – Oılanaıyn, – dedi kórshim. – Áıelimmen aqyldasaıyn... – Bolmaıdy eken, – dedi kelesi kúni kórshim. – Ózińiz oılańyz, balamnyń jarty kúni mektepte ótedi. Kúnine qosymsha úsh saǵat muǵalim jaldap, aǵylshyn tilin úıretemiz... Balamyzdyń sýret salýǵa beıimi bar sıaqty – muǵalim jaldaǵamyz... Foto-úıirmege qatysady... Arasynda tenıs, sý baseıni... Keshke kompútermen aınalysady... Bir mınýt artyq ýaqyty joq... Onyń ústine, bári – aqyly... ózińiz bilesiz... – Árıne, – dedim qasarysyp, – munyń bári qajet, osynyń bári mańyzdy... Biraq siz – qazaqsyz ǵoı. Búgin-erteń eshqaıda kóship kete qoımassyz – Qazaqstanda turasyz ǵoı, báribir... Balanyń bolashaǵyn nege oılamaısyz?! – Munyń bári... durys qoı... – dedi kórshim jelkesin qasyp. – Biraq... bolmaıdy ǵoı... – Degenmen, oılanyp kórińizshi, kóp jasaǵyr! – Bolmaıdy ǵoı... – Jaqsy! – dedim men kenet bir oqys sheshimge kelip. – Ózim-aq úıretem! Tegin úıretem! Kúnine jarty saǵat... jarty-aq saǵat ýaqyt taýyp berińizdershi balaǵa. Kúndiz bolsyn, túnde bolsyn, báribir... Tek jarty saǵat! – Bolmaıdy ǵoı... Kórshim osyny aıtyp, burylyp kete bergende, jandármen ıyǵynan tartyp, qushaqtaı aldym. – Aınalaıyn, kórshi-eke! Sadaǵań keteıin, qandasym! Sen kúnine úsh saǵat aǵylshynsha úıretetin muǵalimge qansha tóleısiń, osy? – Osynsha, – dep, kórshim ájeptáýir aqshany atady. – Ony nege suradyńyz? – Qulyń bolaıyn, baýyrym! – dedim jalynyshty únmen degbirim ketip. – Mine, mynaý – týra sonsha aqsha! Men tegin úıretpeımin, men úıretkenim úshin sizge aqy tóleımin... Tek kúnine jarty saǵat... jaraıdy, on bes mınýt... on bes-aq mınýtyn qıyńyzshy. Balańyzdyń aqshasyn ýaqtyly tólep turaıyn... azyrqansańyz, odan da kóp tóleıin... On bes mınýt! Tek on bes mınýt! Kórshim ne aıtaryn bilmeı, ańyryp turǵanda, ájeptáýir aqshany ýmajdap, qaltasyna tyǵa saldym. Tyǵa saldym da, kórshim esin jıyp, aınyp ketpeı turǵanda, tezdete basyp, uzaı berdim. Kórshim ertesine kelip: – Bolmaıdy eken... – dedi kúmiljip. – Áıelim aıtty: «bir úıge qazaqsha biletin bir mámbet jetedi» dedi... Meni aıtady... Sosyn aıtty: «kórshi, nemene, bizdi qaıyrshy dep oılaı ma... syımaı bara jatqan shirik aqshalaryn alsyn da, búktep-búktep bir jerine tyqsyn... týra solaı dep aıt!» dedi... Keshirińiz... Sosyn aıtty: «bireýdiń otbasylyq sharýasyna qol suǵa beretin bolsa, sotqa aryz berem» edi... Saý bolyńyz! Kórshim keshegi «shirik» aqshany qolyma ustatty da, shyǵyp júre berdi... Men shaban mıymmen, qapelimde kórshi aıtqan sózderdi qoryta almaı, eseńgirep biraz turdym. Iá... Kórshim «bolmaıdy eken» dedi... Taǵy ne dedi? Iá... áıeli «sotqa beremin» degen sıaqty... Bul aqshany, aıtpaqshy, qaıda tyqsyn dep edi... A... ıá... Biraq men, joǵaryda aıttym, qazaq úshin jan pıda degen adammyn. Meni betimnen qaıtarý qıyn... Múmkin emes! Bir qazaqqa qazaqsha úıretýge shamam kelmese, nesine qazaq bolyp jer basyp júrmin?! Men úgit-nasıhat jumysyn ári qaraı jalǵastyrdym... Biraq kele-kele kórshim meni kórse, anadaıdan aınalyp qashatyn boldy. Oǵan sharshap jatqan men joq. Qýyp júrip aqyl aıtam... Aqyry, kórshim páterin satyp, qalanyń basqa aýdanyna kóship ketti. Jaqynda jańa kórshilerimmen tanystym. Qazaqtar eken... Qýanyp qaldym...

Tursynjan Shapaı