Almaty shahary óziniń myńjyldyǵyn atap ótti
Álemdegi eń sulý shahar, alys ketseń saǵynyp oralatyn Alataý bókterindegi arý qala – Almaty óziniń myńjyldyǵyn saltanatpen atap ótti. Tarıhy tereńnen syr tartqan, janǵa shýaq, júrekke nur quıatyn búgini ǵajaıyp qalamyzdyń bul mereıtoıy IýNESKO-nyń Adamzattyń ataýly jáne merekelik kúnderi kúntizbesine engen. Osynaý aıtýly oqıǵaǵa arnaıy kelgen memleket basshysy Nursultan Nazarbaev barsha qazaqstandyqtardy Almatynyń myńjyldyq merekesimen quttyqtap, onyń tarıhı mánin atap ótti.
Bul datanyń IýNESKO deńgeıinde atalyp ótýi Almatynyń óńirlik jáne jahandyq damýdaǵy biregeı róliniń aıryqsha ekenin kórsetedi.
– Alataý bókterindegi qasterli ólke óz tarıhynda kóp nárseni basynan ótkerdi. Bul jerden alyp Eýrazıanyń shyǵysy men batysyn, soltústigi men ońtústigin jalǵaǵan alǵashqy saýda joly jáne jalpyadamzattyq magıstral – Uly Jibek joly ótken. Bes júz elý jyl buryn Jetisý Qazaq handyǵynyń besigi boldy. Bul jerde búkil Ortalyq Azıa aımaǵynyń ýrbanıstik mádenıetiniń basty oshaǵynyń biri paıda boldy, – dedi Nursultan Nazarbaev myńjyldyq mereıtoıǵa syı retinde ashylǵan jańa sport kesheni – «Almaty Arena» muz saraıynda ótken saltanatty keshte.
Elbasy HH ǵasyr oqıǵalaryndaǵy Almatynyń aıryqsha róline nazar aýdardy.
– Qala 1929 jyly Qazaqstannyń astanasy atanyp, keıinnen mıllıondaǵan turǵyny bar megapolıske aınaldy. Almatyǵa egemen Qazaqstannyń alǵashqy astanasy bolý mártebesi buıyrdy. Sondyqtan biz búkil halyq bolyp qalanyń myńjyldyǵyn Otanymyz Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵy belesinde merekeleýdemiz. 1995 jyly jalpy halyqtyq referendýmda respýblıka Konstıtýsıasy qabyldandy. Osy qalada «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi týraly» konstıtýsıalyq zańǵa qol qoıyldy. Almatyda Qazaqstan halqy assambleıasy quryldy. Osy shaharda jańa elordamyz – Astana týraly tarıhı qaýly qabyldandy, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Nursultan Nazarbaev megapolıstiń áleýmettik-ekonomıkalyq damý máseleleri árqashan memlekettiń basty nazarynda ekenin atap ótti.
– Byltyr qalanyń 2020 jylǵa deıingi damý baǵdarlamasy qabyldandy. Ol turǵyndardyń ómirin, qalanyń ekologıalyq jaǵdaıyn jaqsartý, bıznes úshin qolaıly jaǵdaılar týǵyzý jónindegi naqty sharalardy qamtıdy. Qazirgi Almaty – Qazaqstannyń batyl ári qarqyndy damýynyń kórinisi. Sońǵy 5 jyldyń ózinde qala aýmaǵy 2 ese ósti. Turǵyndardyń jalpy sany – bir mıllıon jeti júz adam. Almaty metropolıteninde qazirdiń ózinde 30 mıllıonnan astam jolaýshy tasymaldandy. 2017 jyly «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda Úlken Almaty aınalma jolynyń qurylysy bastalady. Ol «Batys Eýropa – Batys Qytaı» halyqaralyq magıstraliniń bir bóligi bolmaq. «Inovasıalyq tehnologıalar saıabaǵy» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵy qurylyp damytylýda, – dedi Memleket basshysy.
Sonymen qatar Elbasy respýblıkadaǵy barlyq kásipkerlik sektordaǵy óndiriletin ónim men kórsetiletin qyzmettiń tórtten birin qamtıtyn shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileriniń mańyzdy róline toqtalyp ótti.
Nursultan Nazarbaev sondaı-aq qysqy Ýnıversıadaǵa daıyndyq halyqtyń jumyspen kóbirek qamtylýyna, qalanyń týrısik salasynyń damýyna jańa serpin bergenine nazar aýdardy.
– Onyń biregeı nysandarynyń qurylysyna 107 mıllıard teńge ınvestısıa tartyldy. Sonyń arqasynda myń jarym shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileri jumyspen qamtylyp, 30 myńnan astam jańa jumys orny ashyldy. Qysqy Ýnıversıadaǵa 57 elden 2 myńnan astam sportshy qatysady. Almatynyń týrısik klasterin damytý arqyly qalanyń 90 myń turǵyny jumyspen qamtamasyz etiledi, – dedi Elbasy.
Sońynda Qazaqstan Prezıdenti barsha qazaqstandyqtardy ózderi jaqsy kóretin ásem de teńdessiz qalasynyń myńjyldyǵymen quttyqtap, zor densaýlyq, baq-bereke jáne tabys tiledi.
Elbasy mereıtoı aıasyndaǵy jumys saparynda qysqy Ýnıversıada oıyndary ótetin negizgi nysandardy aralap kórdi. Atletter qalashyǵynda bolyp, «Medeý» muz aıdynynyń jáne «Shymbulaq» taý shańǵysy kýrortyndaǵy jóndeý jumystary men Ýnıversıadaǵa daıyndyq barysyna baǵa berdi.
Memleket basshysy 2017 jylǵy Dúnıejúzilik qysqy ýnıversıada ótetin basty nysandardyń biri – «Halyq Arena» sport kesheninde bolyp, kópbeıindi muz aıdynynyń qyzmetimen tanysty. 3 myń kórermenge arnalǵan muz aıdyny hokeı jarystaryn ótkizýge laıyqtalǵan. Memleket basshysyna Ýnıversıadadan keıin «Halyq arena» kópbeıindi keshenin qalalyq hokeı komandalarynyń oıyn alańyna, balalar men jasóspirimder sportyn damytý, sondaı-aq jappaı halyqtyq syrǵanaq ortalyǵyna aınaldyrý josparlanyp otyrǵandyǵy aıtyldy. Sonymen qatar, keshen konsertter, mádenı-kópshilik sharalar ótkizýge laıyqtalyp, qazirgi zamanǵy jaryq berý jáne dybys qurylǵylarymen jabdyqtalǵan.
«Halyq Arenada» Olımpıada jeńimpazdarymen jáne qalanyń sport qoǵamdastyǵy ókilderimen kezdesýde Elbasy: «Qazaqstan ózin sport derjavasy retinde tanyta bildi. Bul jetistiktermen shektelmeý kerek. Sporttaǵy elimiz baǵyndyrǵan bıikterdiń deńgeıin budan ári kótere túsý qajet. Memleket halyqtyń densaýlyǵyna basa kóńil bólip otyr. Dúnıejúzilik qysqy ýnıversıadaǵa daıyndyq barysynda zamanaýı sport ǵımarattary salyndy. Ol kópshiliktiń, ásirese balalar men jastardyń sportpen shuǵyldanýyna qosymsha serpin beredi», – dep atap ótti.
Sportshylar udaıy kóńil bólip, qamqorlyq kórsetip kele jatqany úshin Elbasyna alǵystaryn bildirdi.
Sondaı-aq Memleket basshysy stýdentter sporty halyqaralyq federasıasy ókilderimen kezdesip, federasıanyń tikeleı qoldaýymen Dúnıejúzilik qysqy ýnıversıadany Qazaqstannyń tabysty ótkizetinine senim bildirdi. Federasıa ókilderi Nursultan Nazarbaevqa aldaǵy ýnıversıada aıasyndaǵy barlyq is-sharalardyń tıimdi ótýine qosqan jeke úlesi úshin alǵys bildirdi. Elbasy ýnıversıada nysandary shara ótkennen keıin sport mektepteri, kásibı jáne áýesqoı komandalardyń jattyǵýlaryn uıymdastyrý ortalyqtary retinde paıdalanylatyndyǵy týraly habardar etildi.
Sonymen qatar Memleket basshysy «Dástúrli mýzyka mýltımedıalyq ortalyǵymen» tanysty. Onda Yqylas atyndaǵy halyq aspaptary mýzeıi, Á.Qasteev atyndaǵy memlekettik mýzeı, Almaty qalasynyń tarıh mýzeıi, sondaı-aq memlekettik muraǵattar qorlarynan alynǵan qazaq óneriniń kórnekti qaıratkerleri qoldanǵan biregeı aspaptar kórermender nazaryna usynylǵan. Nursultan Nazarbaev ortalyqqa óziniń jeke dombyrasy men áıgili kúıshi Dına Nurpeıisovaǵa arnalǵan «Dala áýenderi» atty músindi tartý etti.
Sapar barysynda Nursultan Nazarbaev qalanyń Medeý aýdanynda memleket-jekemenshik seriktestiginiń arqasynda salynǵan №168 mektepte boldy. Memleket basshysy mekteptiń materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtalýymen tanysyp, oqýshylardyń ata-analarymen jáne pedagogtarmen kezdesti. Elbasy jınalǵandardy jańa oqý ornynyń ashylýymen quttyqtap, alǵa qoıylǵan mindetterge qol jetkizý jolynda tabys tiledi.
Jańa ǵımarattyń jalpy alańy – 8390 sharshy metr. Zamanaýı qurylǵylarmen jabdyqtalǵan bilim oshaǵy 600 oqýshyǵa arnalǵan. Munda gýmanıtarlyq ǵylymdar tereńdete oqytylyp, memlekettik tilde bilim beriledi.
Mereıtoı aıasynda Tuńǵysh Prezıdent saıabaǵynda almatylyqtardyń súıikti merekesine aınalyp úlgergen dástúrli Alma festıvali ótti. Bıyl alty aımaqtan quralǵan festıvál alańyndaǵy «Apple Bazar» aımaǵyna 150 tonna alma ákelindi.
Festıválge kelýshilerdi merekemen quttyqtaǵan qala ákimi Baýyrjan Baıbek: «Biz Almatynyń joǵary tehnologıalyq qala ǵana emes, ózindik bolmysymen erekshelengenin qalaımyz. Qazirgi tarıhı-mádenı muralarymyz jańarý men kreatıvtiliktiń bastaýy bolyp otyrǵany sózsiz. Tarıhshylar Almatynyń 1000 jyldyq tarıhyn dáleldep berdi. Mine, 10, 11 ǵasyrdan beri bul jerdi adamdar meken etip keledi. Qalanyń 1000 jyldyq tarıhyn Gornyı Gıgant aımaǵynan tabylǵan kóne túrki teńgeleri men Shekarashylar ýchılıshesi mańynan tabylǵan «Almatý» degen jazýy bar kóne teńge dáleldedi.
Shyǵystanýshy Vladımır Nastıch Almatynyń qazirgi aýmaǵynda teńge soǵatyn saraı bolǵan degen ǵylymı boljam usynady. Bilesizder, jeke aqsha birligi bolý degen ol qashanda sol eldiń joǵary mádenıeti men derbes ekonomıkasyn kórsetedi. Osy faktilerge súıene otyryp, IýNESKO-nyń 38-shi sesıasynda 195 el biraýyzdan Almatynyń 1000 jyldyǵyn atalǵan halyqaralyq uıymnyń eskertkish datalar kúntizbesine qosýǵa daýys berdi. Munyń barlyǵy da sizder úshin, qymbatty almatylyqtar. Bizde Almatyny álemdegi eń úzdik qalalar qataryna qosý úshin jasaǵan josparlarymyz bar. Biz oǵan birlese qol jetkizemiz dep oılaımyn. Sebebi bizdiń bárimizdi Almatyǵa degen mahabbat biriktirip otyr», – dedi.
Qala kúnin toılaý merekesi aıasynda «Almaty qalasynyń qurmetti azamaty» syılyǵy ǵalymdar Karl Baıpaqov, Kamal Ormantaev jáne Sosıalısik Eńbek eri Vera Sıdorovaǵa tabys etildi.
Almatynyń myńjyldyq mereıtoıyn atap ótý saltanaty Apple Fire merekelik otshashýymen aıaqtaldy.
Rymtaı SAǴYNBEKOVA
