Memleket basshysy - Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Astanada 2012 jylǵy 14 jeltoqsanda elordadaǵy jańa opera jáne balet teatrynda QR Táýelsizdigi kúnine arnalǵan saltanatty jınalystyń barysynda sóılegen Qazaqstan halqyna Joldaýynyń mátinin taratady.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti - Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń «Qazaqstan-2050» strategıasy qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵyty» atty Qazaqstan halqyna Joldaýy
QAZAQSTAN RESPÝBLIKASYNYŃ PREZIDENTİ - ELBASY
N.Á. NAZARBAEVTYŃ
QAZAQSTAN HALQYNA
JOLDAÝY
«Qazaqstan-2050» strategıasy
qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵyty
Mazmuny
İ. Qalyptasqan Qazaqstan - memlekettiligimizdiń, ulttyq ekonomıkamyzdyń, azamattyq qoǵamymyzdyń, qoǵamdyq kelisimimizdiń, óńirlik kóshbasshylyǵymyz ben halyqaralyq bedelimizdiń daǵdarysta synalýy
1. Qýatty da tabysty memleket
2. Demokratıalandyrý men yryqtandyrýdyń ornyqty prosesi
3. Túrli áleýmettik, etnostyq jáne dinı toptardyń kelisimi men tatýlyǵy
4. Ulttyq ekonomıka. Halyqaralyq eńbek bólinisindegi bizdiń rólimiz
5. Qoǵamdyq turaqtylyq pen kelisimdi qamtamasyz etetin kúshti áleýmettik saıasat
6. Álemdik qoǵamdastyq tanyǵan el
7. Iadrolyq qarýdy taratpaý rejimin ilgeriletýdegi bizdiń belsendi rólimiz
8.Qazaqstan-2030 strategıasy. Negizgi qorytyndylar
İİ. HHİ ǵasyrdyń jahandyq on syn-qateri
1. Birinshi syn-qater - tarıhı ýaqyttyń jedeldeýi
2. Ekinshi syn-qater - jahandyq demografıalyq teńgerimsizdik
3. Úshinshi syn-qater - jahandyq azyq-túlik qaýipsizdigine tónetin qater
4. Tórtinshi syn-qater - sýdyń tym tapshylyǵy
5. Besinshi syn-qater - jahandyq energetıkalyq qaýipsizdik
6.Altynshy syn-qater - tabıǵı resýrstardyń sarqylýy
7. Jetinshi syn-qater - Úshinshi ındýstrıalyq revolúsıa
8. Segizinshi syn-qater - údeı túsken áleýmettik turaqsyzdyq
9. Toǵyzynshy syn-qater - órkenıetimiz qundylyqtarynyń daǵdarysy
10. Onynshy syn-qater - jańa álemdik turaqsyzdyq qaýpi
İİİ. Qazaqstan-2050 strategıasy- jedel ózgermeli tarıhı jaǵdaılardaǵy jańa Qazaqstannyń jańa saıası baǵyty
1. Mindetterdiń jańa paradıgmasy
2. Qaıda bet aldyq? Jańa saıası baǵyttyń maqsattary
1. Jańa baǵyttyń ekonomıkalyq saıasaty - paıda alý, ınvestısıalar men básekege qabilettilikten qaıtarym alý prınsıpine negizdelgen túgel qamtıtyn ekonomıkalyq pragmatızm
1. Túgel qamtıtyn ekonomıkalyq pragmatızm
2. Jańa kadr saıasaty
3. Makroekonomıkalyq saıasatty jańǵyrtý
3.1. Búdjet saıasaty
3.2. Salyq saıasaty
3.3. Aqsha-kredıt saıasaty
3.4. Memlekettik jáne syrtqy qaryzdy basqarý saıasaty
4. Infraqurylymdy damytý
5. Memlekettik aktıvterdi basqarý júıesin jańǵyrtý
6. Tabıǵı resýrstardy basqarýdyń jańa júıesi
7. Indýstrıalandyrýdyń kelesi kezeńiniń jospary
8. Aýyl sharýashylyǵyn jańǵyrtý
8.1. Aýyl sharýashylyǵy ónimderin óńdeýde jáne saýdada qojalyqtar men shaǵyn jáne orta bıznesti damytý
9. Sý resýrstaryna qatysty saıasat
2. Ulttyq ekonomıkamyzdyń jetekshi kúshi - kásipkerlikti jan-jaqty qoldaý
1. Shaǵyn jáne orta bıznesti damytý
2. Memlekettik-jekemenshik áriptestiginiń jańa úlgisi -
«Qýatty bıznes - Qýatty memleket»
3. Jekeshelendirýdiń jańa kezeńi - memleket róliniń ózgerýi
3. Áleýmettik saıasattyń jańa prınsıpteri - áleýmettik kepildikter men jeke jaýapkershilik
1. Áleýmettik saıasattyń jańa prınsıpteri
1.1. Eń tómengi áleýmettik standart
1.2. Ataýly áleýmettik qoldaý
1.3. Óńirlerdegi áleýmettik teńgerimsizdikter problemasyn sheshý
1.4. Jumyspen qamtý jáne eńbek saıasatyn jańǵyrtý
2. Anany qorǵaý. Áıelderge qamqorlyq
3. Balany qorǵaý
4. Ult densaýlyǵy - tabysty bolashaǵymyzdyń negizi
4.1. Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy negizgi basymdyqtar
4.2. Balalar densaýlyǵyn qamtamasyz etýdiń jańa tásilderi
4.3. Medısınalyq bilim berý júıesin jaqsartý
4.4. Aýylda medısınalyq qyzmet kórsetýdiń sapasy
4.5. Dene shynyqtyrý men sportty damytý
4. Bilim men kásibı mashyq - zamanaýı bilim berý, kadrlardy daıarlaý men qaıta daıarlaý júıesiniń negizgi baǵdarlary
1. Bilim berý salasyndaǵy jumystyń basymdyqtary
1.1. «Balapan» baǵdarlamasyn 2020 jylǵa deıin uzartý
1.2. Injenerlik bilim berý júıesin damytý
1.3. Bilim berý salasyndaǵy áleýmettik jaýapkershilik júıesin damytý
1.4. Bilim berý ádistemelerin jańǵyrtý
2. Inovasıalyq zertteýlerdi damytýdyń jańa saıasaty
2.1. Tehnologıalar transferti
2.2. Ǵylym men bıznestiń kooperasıasy
2.3. Perspektıvaly ulttyq klasterlerdi qalyptastyratyn jol kartasy
3.Jastarǵa úndeý
5. Memlekettilikti odan ári nyǵaıtý jáne qazaqstandyq demokratıany damytý
1. Memleketti basqarýdyń jańa tıpi
1.1. Memlekettik josparlaý men boljaý júıesin jetildirý
2. Basqarýdy ortalyqsyzdandyrý
2.1. Ortalyq pen óńirler arasyndaǵy jaýapkershilik pen ókilettikterdiń ara-jigin ajyratý
2.2. Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytý tujyrymdamasy
2.3. Aýyl ákimderin saılaý
3. Kásibı memlekettik apparat qalyptastyrý
Z.1. Ákimshilik reformanyń ekinshi kezeńi
4. Bıznes qaýymdastyq pen memlekettik apparattyń ózara is-qımylynyń jańa júıesi
5.Tártipsizdikke múlde tózbeýshilik prınsıpin engizý
6. Jemqorlyqqa qarsy kúres
7. Quqyq qorǵaý organdary men arnaýly qyzmetterdi reformalaý
6. Dáıekti de boljamdy syrtqy saıasat - ulttyq múddelerdi ilgeriletý men óńirlik jáne jahandyq qaýipsizdikti nyǵaıtý
1. Syrtqy saıasatty jańǵyrtý basymdyqtary
2. Ekonomıkalyq jáne saýda dıplomatıasyn damytý
3.Óńirlik qaýipsizdikti nyǵaıtý
4.Jahandyq qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa úles qosý
5. Ulttyq qorǵanys qabilettiligi men áskerı doktrınany nyǵaıtý
7. Jańa qazaqstandyq patrıotızm - bizdiń kópultty jáne kópkonfessıaly qoǵamymyz tabysynyń negizi
1. Jańa qazaqstandyq patrıotızm
2. Barlyq etnostar azamattarynyń teń quqyqtylyǵy
3. Qazaq tili jáne tilderdiń úshtuǵyrlylyǵy
4. Mádenıet, dástúrler jáne daralyq
5. Ulttyq ıntellıgensıasynyń róli
6. HHİ ǵasyrdaǵy Qazaqstandaǵy din
7. Bolashaqtaǵy Qazaqstandy qalaı elestetemin?
8. Ultqa úndeý
Qadirli qazaqstandyqtar!
Qymbatty otandastar!
Biz búgin Táýelsizdik kúni qarsańynda jınalyp otyrmyz.
Mine, biz 20 jyl boıy osy uly merekeni maqtanyshpen atap ótip kelemiz.
1991 jylǵy 16 jeltoqsanda biz - Qazaqstan halqy - egemendikti, bostandyqty, álemge ashyqtyqty tańdadyq. Búgingi kúni osy qundylyqtar bizdiń kúndelikti ómirimizdiń bólshegine aınaldy.
Sol kezderi, saparymyzdyń basynda bári basqasha boldy. Endi bizdińortaq kúsh-jiger jumsaýymyzdyń arqasynda el tanymastaı bolyp ózgerdi.
Biz búgin - ózindik bet-beınesi bar, ózindik erekshelikteri men ózindik ustanymy bar tabysty memleketpiz.
Bizdiń alǵy shepti alýymyz qymbatqa tústi.
El 20 jyl boıy egemendigimiz ben saıası salmaǵymyzdy nyǵaıtýǵa jumys istedi. 20 jyl ótken soń bul maqsatqa qol jetti. Qalyptasý kezeńi tabysty aıaqtaldy.
Qazaqstan HHİ ǵasyrdyń basynda táýelsiz ári ózine senimdi bolyp otyr.
Jahandyq daǵdarystyń jalǵasýynyń áserinen álemde bolyp jatqan ózgerister bizdi úreılendirmeıdi. Biz olarǵa daıynbyz. Bizdiń endigimindetimiz - egemendik jyldary qol jetkizgenniń barlyǵyn saqtaı otyryp, HHİ ǵasyrda ornyqty damýdy jalǵastyrý.
Bizdiń basty maqsatymyz - 2050 jylǵa qaraı myqty memlekettiń, damyǵan ekonomıkanyń jáne jalpyǵa ortaq eńbektiń negizinde berekeli qoǵam qurý.
Myqty memleket ekonomıkalyq jedel ósý jaǵdaıyn qamtamasyz etý úshin asa mańyzdy bolmaq.
Myqty memleket kúnkóris saıasatymen emes, josparlaý saıasatymen, uzaqmerzimdi damýmen jáne ekonomıkalyq ósýmen aınalysady.
Dál osy sebepten de Táýelsizdik kúni qarsańynda, qymbatty meniń otandastarym, men sizderge jańa Joldaý usynyp otyrmyn.
Bul - elimizdiń damý perspektıvalaryna jasaǵan ózindik paıymdaýym.
Bul - jańa saıası baǵyt.
İ. QALYPTASQAN QAZAQSTAN - memlekettiligimizdiń, ulttyq ekonomıkamyzdyń, azamattyq qoǵamymyzdyń, qoǵamdyq kelisimimizdiń, óńirlik kóshbasshylyǵymyz Ben halyqaralyq bedelimizdiń daǵdarysta synalýy
Dál 15 jyl buryn biz Qazaqstan damýynyń 2030 jylǵa deıingi strategıasyn qabyldadyq.
Bul 1997 jyl - keńestik kezeńnen keıingi beı-berekettik túbegeıli eńserilmegen, daǵdarys Ońtústik-SHyǵys Azıany jáne basqa da keıbir naryqtardy sansyratqan kezeń bolatyn. Bizge de asa qıyn soqty.
Osy jyldar ishinde bizdiń Strategıamyz basty maqsatymyzdan aýytqymaı, shamshyraq sıaqty bizdiń jolymyzǵa sáýle shashyp, alǵa basýǵa jigerlendirdi.
1997 jyl esterińizde me?
Parlamentte men sóz sóılegennen keıin abdyraý men abyrjý boldy.
Kópshilik: «Bul ne - nasıhat pa? Álde aspannan túsken nárse me?» dep saýal qoıyp jatty.
Sol kezde alǵa qoıǵan mindetter sonshalyqty asqaq bolyp kórinetin.
Degenmen «kóz qorqaq, qol batyr» deıdi ǵoı.
Bizdiń aldymyzda oqıǵalar barysyna ózgeris engizý sıaqty aýqymdy mindet turdy. Jańa eldiń irgesin qalaý kerek boldy.
Ol mindetti sheshý úshin biz úsh birdeı jańǵyrtý júrgizýge tıis edik: memlekettiń irgesin qalaý men naryqtyq ekonomıkada serpilis jasaý, áleýmettik memlekettiń negizderin qalaý, qoǵamdyq sanany qaıta ózgertý. Biz ózindik jolymyzdy aıqyndaýǵa tıis edik. Bul jolQazaqstan-2030 Strategıasynda belgilengen bolatyn. Bul qujat strategıalyq maqsattar men mindetterdi paıymdaǵan, kózqarasymyzdaǵy mańyzdy serpilis boldy.
Halyq naqylynda aıtylǵandaı: «Maqsat - jetistiktiń jelkeni».Oryndy maqsattar ǵana tabysqa jetkizedi.
Búgin durys tańdaý jasaǵanymyz týraly aıtý men úshin úlken abyroı. 2008-2009 jyldardaǵy jahandyq daǵdarys osyny aıǵaqtady.
Qazaqstan oǵan tótep berdi. Daǵdarys jetistikterimizdi setinete alǵan joq, bizdi qýatty ete tústi.
Biz tańdaǵan el damýynyń saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq jáne syrtqy saıası úlgisi óz tıimdiligin dáleldedi.
Qýatty da tabysty memleket
Bizdiń basty jetistigimiz - táýelsiz Qazaqstandy qurǵanymyz.
Biz shekaramyzdy zańdyq turǵydan resimdedik. Eldiń tutastandyrylǵan ekonomıkalyq keńistigin qurdyq. Elde óndiristik baılanystardy qaıtadan ornyqtyryp, nyǵaıttyq. Búginde barlyq óńirler bir-birimen ajyraǵysyz baılanysta jumys isteıdi.
Bılik tarmaqtarynyń bólinýine negizdelgen zamanaýı memlekettik basqarý júıesin jasaǵan tarıhı mańyzdy konstıtýsıalyq jáne saıası reformalar júrgizdik.
Eldiń jańa elordasy - Astanany saldyq. Bul zamanaýı qala bizdińboıtumarymyz ben maqtanyshymyzǵa aınaldy. Biz elimizdiń múmkindigin álemge kórsetý úshin onyń áleýetin paıdalana aldyq. Dál sol sebepten de halyqaralyq qaýymdastyq QazaqstandyEKSPO-2017 Halyqaralyq kórmesin ótkizý orny retinde tańdady.Eger Astana bolmasa, bul da bolmas edi. Mundaı qurmet kez kelgenniń enshisine tıe bermeıdi. Bizdiń elimiz keńesten keıingi kezeńdegi kúlli keńistikte EQYU-ǵa tóraǵalyq etken, osy Uıymnyń Samıtin ótkizgen jáne ǵalamdyq aýqymdaǵy is-shara - EKSPO-2017-ni ózinde ótkizetin birinshi el ekenin aıtsaq ta jetkilikti.
Demokratıalandyrý men yryqtandyrýdyń ornyqty prosesi
Biz «Aldymen ekonomıka - codan soń saıasat» degen aıqyn formýlamen ilgerilep kelemiz. Saıası reformalardyń árbir kezeńi ekonomıka damýynyń deńgeıimen ushtasady. Sondyqtan da biz saıası yryqtandyrý jolyn dáıekti ustanýdamyz. Osylaısha ǵana eldi jańǵyrtyp, ony básekege qabiletti etýge bolady.
Qoǵam árbir qadam basqan saıyn demokratıalandyrý men adam quqyqtary salasyndaǵy eń joǵary standarttarǵa jaqyndap keledi.
Biz el Konstıtýsıasynda negizgi quqyqtar men bostandyqtardy bekittik. Búgingi kúni Qazaqstannyń barlyq azamattary teń quqyqtar men múmkindikterge ıe.
Túrli áleýmettik, etnıkalyq jáne dinı toptardyń kelisimi men tatýlyǵy
Biz qazaq halqyna, bizdiń mádenıetimiz ben tilimizge qatysty tarıhı ádildikti qalpyna keltirdik.
Etnıkalyq, mádenı jáne dinı áralýandyqqa qaramastan, elimizde beıbitshilik pen saıası turaqtylyqty saqtadyq.
Qazaqstan 140 etnos pen 17 konfesıanyń ókilderi úshin týǵan shańyraǵyna aınaldy.
Azamattyq tatýlyq pen ultaralyq kelisim - bizdiń basty qundylyǵymyz. Kópultty elimizdegi tatýlyq pen kelisim, mádenıetter men dinderdiń úndesýi álemdik etalon retinde tanylǵan.
Qazaqstan halqy Assambleıasy mádenıetter úndesýiniń biregeı eýrazıalyq úlgisi boldy.
Qazaqstan jahandyq konfesıaaralyq únqatysý ortalyǵyna aınaldy.
Ulttyq ekonomıka. Halyqaralyq eńbek bólinisindegi bizdiń rolimiz
Biz Táýelsiz Memleketter Dostastyǵynda birinshi bolyp jeke menshikke, erkin básekelestikke jáne ashyqtyq prınsıpterine negizdelgen naryqtyq ekonomıkanyń zamanaýı úlgisin jasadyq. Bizdiń modelimiz sheteldik ınvestısıalardy tartýdaǵy memlekettiń belsendi róline negizdelgen.
Biz elimizge 160 mlrd. dollardan astam shetel ınvestısıasyn tarttyq.
Kásipkerlik qyzmet úshin negizgi talaptar men zamanaýı salyq júıesi qalyptasty.
Biz ulttyq ekonomıkany josparly túrde ártaraptandyrýdamyz. Údemeli ındýstrıalandyrý baǵdarlamasynda eki besjyldyqta ekonomıkamyzdyń bet-beınecin ózgertip, ony shıkizattyń álemdik baǵalarynyń aýytqýyna táýelsiz etý mindetin qoıdym.
Strategıa-2030 qabyldanǵannan beri 15 jyl ishinde memleketimiz álemdegi eń serpindi damýshy elder bestigine endi.
Nátıjesinde, 2012 jyldyń qorytyndysy boıynsha İJÓ-niń kólemi jaǵynan biz álemniń 50 iri ekonomıkasynyń qataryna kiremiz.
Álemniń barlyq elderi óz damýyn salystyratyn moıyndalǵan reıtıńter bar. Osydan alty jyl buryn men aldymyzǵa álemnińbásekege qabiletti 50 eliniń qataryna kirý jóninde jalpyulttyqmindetin qoıdym. Qazaqstan Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forýmnyń reıtıńinde 51-oryndy ıelendi. Biz búgin osy maqsatymyzǵa taıaq tastam ǵana qaldyq.
Qoǵamdyq turaqtylyq pen kelisimdi qamtamasyz etken kúshti áleýmettik saıasat
Men úshin árqashan halyqtyń turmys deńgeıi basty ólshem boldy ári solaı bola bermek.
15 jyl ishinde qazaqstandyqtardyń tabysy 16 ese ósti.
Tabysy kúnkóris deńgeıinen tómen azamattardyń sany 7 ese azaıdy, jumyssyzdar sany eki ese qysqardy.
Biz áleýmettik baǵdarlanǵan qoǵamnyń negizderin qaladyq.
Biz ult densaýlyǵyn jaqsartý isinde edáýir ilgerileýge qol jetkizdik.
Densaýlyq saqtaý júıesiniń tıimdiligin arttyrý úshin ony uıymdastyrý, basqarý men qarjylandyrý júıesi reformalandy.
Sońǵy bes jylda ana ólimi shamamen 3 ese azaıdy, bala týý kórsetkishi bir jarym ese ósti.
Bilim alýǵa teń múmkindikter jasalýda.
Sońǵy 15 jylda bilim alýǵa jumsalatyn qarjy 9,5 ese ósti.
Bilim berýdiń mektepke deıingiden bastap joǵary bilimge deıingi barlyq deńgeılerin túbegeıli jańǵyrtýǵa baǵyttalǵan Bilim berýdi damytýdyń memlekettik baǵdarlamasy iske asyrylýda.
Bizdiń adam kapıtalyn damytýdaǵy uzaqmerzimdi salymdar saıasatymyzdyń arqasynda qazirgi talantty jas urpaqty ósirdik.
Álemdik qaýymdastyq tanyǵan el
Álemdik saıasatta bizdiń elimiz - talassyz halyqaralyq bedelge ıejaýapty da senimdi seriktes.
Biz jahandyq qaýipsizdikti nyǵaıtý isinde mańyzdy rol atqaramyz,halyqaralyq terorızmge, ekstremızmge jáne esirtkiniń zańsyz aınalymyna qarsy kúreste álemdik qaýymdastyqty qoldaımyz.
Biz óz qaýipsizdigimiz úshin halyqaralyq únqatysý alańy - Azıadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary keńesin shaqyrýǵa bastamashylyq jasadyq. Búgingi kúni AÓSSHK halqy 3 mlrd-tan asatyn 24 eldi biriktiredi.
Sońǵy 2-3 jylda Qazaqstan Respýblıkasy Eýropadaǵy Qaýipsizdik pen Yntymaqtastyq Uıymyna, Islam Yntymaqtastyǵy Uıymynajáne Ujymdyq Qaýipsizdik Uıymyna tóraǵalyq etti.
Astana ekonomıkalyq forýmynda biz dıalogtyń jańa formatyn - G-global-dy usyndyq. Bul bastamanyń máni - ádiletti de qaýipsiz álemsıpatyn jasaý isinde kúsh-jigerdi biriktirý.
Biz jahandyq energetıkalyq jáne azyq-túlik qaýipsizdiginqamtamasyz etýge laıyqty úles qosamyz.
Iadrolyq qarýdy taratpaý rejimin ilgeriletýdegi bizdiń belsendi rolimiz
Iadrolyq qarýdy taratpaý rejimin nyǵaıtý jónindegi bastamalarymyz - álemdik turaqtylyqqa, tártip pen qaýipsizdikkeqosqan sózsiz úlesimiz.
Álemde alǵashqy bolyp Semeı ıadrolyq polıgonyn jaýyp jáne atom qarýynan bas tarta otyryp, biz jetekshi ıadrolyq derjavalardan - AQSH-tan, Reseıden, Ulybrıtanıadan, Fransıadan jáne Qytaıdanqaýipsizdigimizge berik halyqaralyq kepildik aldyq.
Biz Ortalyq Azıada ıadrolyq qarýsyz aımaq qurýda negizgi ról atqardyq jáne jer sharynyń basqa da aımaqtarynda, ásirese, Taıaý Shyǵysta osyndaı aımaqtar qurýǵa belsendi qoldaý kórsetemiz.
Biz álemdik qaýymdastyqtyń ıadrolyq terorızm qaterine qarsy turýdaǵy kúsh-jigerine qoldaý jasaımyz.
Qazir biz ıadrolyq qaterdi taratpaý jóninde odan ári tabandy sheshimder qabyldaý qajettiligi týraly batyl aıtamyz. Iadrolyq qarýdy taratpaý týraly shart taratpaý rejiminiń arqaýy boldy jáne solaı bola bermek.
Iadrolyq synaqtarǵa jappaı tyıym salý týraly sharttyń tezirek kúshine enýi taratpaý rejimin nyǵaıtýdyń mańyzdy qozǵaýshysy bolýǵa tıis.
Budan úsh jyl buryn BUU-nyń Bas Assambleıasy 29 tamyzdy Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúni dep jarıalaý týraly usynysymdy qoldady.
Osynyń barlyǵy - jahandyq saıasattaǵy bizdiń rólimizdi taný.
Osyndaı jaýapty saıasatynyń arqasynda Qazaqstan ıadrolyq qarýdy taratpaý rejiminiń kóshbasshysy, basqa memleketter úshin úlgi bolyp tanyldy.
Qazaqstan-2030 Strategıasy. Negizgi qorytyndylar
«Qazaqstan - 2030» Strategıasynda biz elimizdiń tabysyn josparladyq
Biz alǵa qoıǵan maqsattarǵa dáıekti de tabandy túrde qadam basyp kelemiz. 2008-2009 jyldardaǵy jahandyq daǵdarystyń ózinde ulttyq ekonomıkamyz ósýin jalǵastyrdy.
Búgingi kúni men úshin 2030 Strategıasynyń merziminen buryn oryndaýǵa qol jetken parametrleriniń tutas bir qataryn iske asyrýdyń qorytyndylaryn shyǵarý úlken abyroı.
(1) ULTTYQ QAÝİPSİZDİK. Bizdiń aldymyzda Qazaqstannyń tutastyǵyn saqtaı otyryp damytý mindeti turdy. Biz josparlaǵannan da asyra oryndadyq.
Tuńǵysh ret tarıhta bizdiń memleket halyqaralyq dárejede tanylǵan naqty shekarasyn belgiledi. 14 myń shaqyrym memlekettik shekara mejelendi.
Qazaqstan Kaspıı teńiziniń aıdynyndaǵy ahýaldy senimdi baqylaýda ustaıdy.
Bolashaqta kez kelgen aýmaqtyq daýlardyń týyndaý qaýpi qazir seıilgen. Biz urpaqtarymyzǵa kórshilermen daýly aýmaqtar qaldyrǵan joqpyz.
Biz adamnyń, qoǵam men memlekettiń qaýipsizdigin qamtamasyz etetinkúshti, zamanaýı, qorǵanysqa qabiletti áskerdi, pármendi quqyq qorǵaý júıesin qurdyq.
(2) Biz 140 etnos pen 17 konfesıanyń ókilderi turatyn elde İSHKİ SAIASI TURAQTYLYQ PEN ULTTYQ BİRLİKTİ saqtap, nyǵaıttyq.Bizdiń saıasatymyz tabysty boldy.
Biz demokratıalyq damý úlgisi negizinde azamattyq qoǵam ınstıtýttaryn dáıekti túrde qalyptastyrdyq. Adam quqyqtary jónindegi Ombýdsmen ınstıtýty quryldy.
Bizde buryn eshqashan kóppartıalylyq bolmasa, qazir elimizdegi kúlli saıası spektrdi kórsetetin partıalar jumys isteıdi. Bizde kóppartıaly Parlament, parlamenttik kópshilik qoldaǵan Úkimet bar.
Azamattyq qoǵam damýda, táýelsiz BAQ jumys isteýde. Túrli baǵyttaǵy 18 myńnan astam úkimettik emes uıymdar jumys isteıdi. 2,5 myńdaı BAQ bar, onyń 90%-y - jeke ıelikte.
Qazaqstan búginde mádenıetaralyq jáne konfesıaaralyq únqatysýdyń halyqaralyq ortalyǵyna aınaldy.
Álemdik jáne dástúrli dinderdiń alǵashqy tórt sezi naq bizdiń elimizde ótti.
HHİ ǵasyrda Qazaqstan Shyǵys pen Batystyń únqatysýy men ózara is-qımylynyń kópiri bolýǵa tıis.
(3) SHETELDİK INVESTISIALAR MEN İSHKİ SALYMDARDYŃ DEŃGEIİ JOǴARY ASHYQ NARYQTYQ EKONOMIKAǴA NEGİZDELGEN EKONOMIKALYQ ÓSÝ. Biz damýdyń naqty, ornyqty jáne údemeli qarqynyna qol jetkizý mindetin qoıdyq. Biz osy mindetti tarıhı turǵydan alǵanda asa qysqa merzimde sheshtik.
Dál osy «Qazaqstan-2030» Strategıasynda basty nazar ekonomıkalyq ósýge aýdaryldy.
Nátıjesinde, 15 jyl ishinde ulttyq ekonomıkanyń kólemi 1997 jylǵy 1,7 trıllıon teńgeden 2011 jyly 28 trıllıon teńgege ósti.
Eldiń İJÓ 16 eseden astam ósti. 1999 jyldan bastap Qazaqstannyń İJÓ-niń jyl saıynǵy ósýi 7,6%-dy qurap, aldyńǵy qatarly elderdi basyp ozdy.
Jan basyna shaqqanda İJÓ 1998 jylǵy 1500 dollardan 2012 jyly12 myń dollarǵa jetip, 7 eseden astam ósti.
Qazaqstan áýel bastan jan basyna shaqqanda tartylǵan tikeleı sheteldik ınvestısıalardyń kólemi jaǵynan TMD-da kóshbasshy boldy. Búgin bul 9200 AQSH dollaryna jetti.
Biz syrtqy saýdanyń - 12 ese ósýine, al ónerkásip ónimin óndirýkóleminiń 20 ese ósýine qol jetkizdik.
Osy jyldar ishinde munaı óndirý - 3 ese, tabıǵı gaz óndirý 5 eseulǵaıdy. Biz shıkizat resýrstarynan túsken kiristi Ulttyq qorǵajiberdik.
Bul - yqtımal ekonomıkalyq jáne qarjylyq silkinisterdenqorǵaıtyn senimdi qalqanymyz. Bul - búgingi jáne bolashaq urpaqqaýipsizdiginiń kepili.
Údemeli ındýstrıalandyrý baǵdarlamasy aıasynda 2010 jyldan bastap jalpy quny 1 797 mlrd. teńge bolatyn 397 ınvestısıalyq joba iske asyryldy, 44 myńnan astam jumys orny ashyldy.
«Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasy iske asyrylǵan eki jyl ishinde jalpy kólemi 101,2 mlrd. teńge somasyndaǵy kredıt bolatyn 225 joba maquldandy.
Biz - búgin halqynyń tabysy ortasha deńgeıdegi jáne serpindi damıtyn ekonomıkasy bar elmiz.
(4) QAZAQSTAN AZAMATTARYNYŃ DENSAÝLYǴY, BİLİMİ MEN ÁL-AÝQATY. Adamdardyń jaǵdaıyn túbegeıli ózgertýdiń, ómir súrý jaǵdaıyn jaqsartýdyń ómirlik mańyzy bar. Atqarylǵan jumystyń nátıjesi kózge birden túsedi.
Ortasha aılyq jalaqy 9,3 ese ósti. Zeınetaqy tólemderiniń ortasha mólsheri 10 ese ulǵaıdy.
Halyqtyń naqtyly aqshalaı kiristeri 16 ese ósti.
Eger 1999 jyly qarjylandyrý 46 mlrd. teńgeni qurasa, 2011 jyly 631 mlrd. teńge boldy.
Densaýlyq saqtaýdyń bes ınovasıalyq obektisi - Balalardy ońaltý ortalyǵy, Ana men bala ortalyǵy, Neırohırýrgıa, Shuǵyl medısınalyq kómek jáne Kardıologıa ortalyqtary kiretinmedısınalyq klaster quryldy.
Eldiń barlyq óńirlerinde sapaly medısınalyq qyzmetter alý úshin qajetti jaǵdaı jasaldy.
Elimizdiń eń shalǵaı aýdandaryn medısınalyq qyzmettermen qamtıtyn kólik medısınasy jedel qarqynmen damýda.
Ulttyq skrınıng júıesi aýrýlardy bastapqy satysynda anyqtaýǵa jáne olardyń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
Dári-dármekpen tegin jáne jeńildikti qamtamasyz etý engizildi.
Sońǵy 15 jylda halyqtyń sany 14 mln-nan 17 mln. adamǵa deıin ósti.
Ómir súrý uzaqtyǵy 70 jasqa deıin ulǵaıdy.
Biz qoljetimdi jáne sapaly bilim berýdi damytý baǵytyn dáıekti júrgizýdemiz.
«Balapan» baǵdarlamasyn iske asyrý balalardy mektepke deıingi bilim berýmen 65,4%-ǵa deıin qamtýǵa múmkindik berdi.
Mindetti mektepaldy daıarlyq engizildi, ol mektep jasyna deıingi balalardyń 94,7%-yn qamtydy.
1997 jyldan beri respýblıka boıynsha 942 mektep, sonymen qatar,758 aýrýhana jáne ózge de densaýlyq saqtaý nysandary salyndy.
Biz álemdik deńgeıdegi zıatkerlik mektepter men kásiptik-tehnıkalyq kolejder jelisin damytýdamyz.
Sońǵy 12 jylda joǵary bilim alýǵa beriletin granttar sany 182%-ǵa ulǵaıdy.
1993 jyly biz «Bolashaq» atty biregeı baǵdarlama qabyldadyq, sonyń arqasynda 8 myń talantty jas álemniń tańdaýly ýnıversıtetterinde ozyq bilim aldy.
Astanada halyqaralyq standarttar boıynsha jumys isteıtin zamanaýı ǵylymı-zertteý ýnıversıteti quryldy.
(5) ENERGETIKALYQ RESÝRSTAR. Qazaqstannyń munaı-gaz kesheni kúlli ekonomıkanyń lokomotıvi bolyp tabylady jáne basqa salalardyń damýyna yqpalyn tıgizedi.
Biz ekonomıkanyń zamanaýı, tıimdi munaı-gaz jáne taý-ken óndirý salasyn qurýǵa tıis edik. Biz bul mindettiń údesinen shyqtyq. Biz búgin shıkizat sektorynyń tabysyn bolashaq ekonomıkany qurý úshin paıdalanýdamyz.
Eldiń İJÓ-de munaı-gaz salasy úlesiniń turaqty ósý qarqyny baıqalady, ol 1997 jylǵy 3,7%-dan 2006 jyly 14,7%-ǵa jáne 2011 jyly 25,8%-ǵa ósti.
Biz ótkizý naryqtaryn ártaraptandyryp, óz pozısıalarymyzdy berik ornyqtyrdyq, sol arqyly ónimimizdi ótkizýdiń bir baǵytqa táýeldiligin azaıttyq.
(6) INFRAQURYLYM, ÁSİRESE, KÓLİK PEN BAILANYS. Bizınfraqurylymdy damytý mindetin alǵa qoıdyq. Biz muny da eńserdik. Ótken jyldar ishinde ónerkásip, kólik ınfraqurylymy men tynys-tirshilik ınfraqurylymynyń iri strategıalyq obektileri iske qosyldy. Bul - avtomobıl jáne temir jol magıstraldary, qubyr joldary, logıstıkalyq ortalyqtar, termınaldar, áýejaılar, vokzaldar, porttar jáne t.b.
Osynyń barlyǵy kóptegen qazaqstandyqtarǵa jumys taýyp berdi, biz óńirlik jáne jahandyq sharýashylyq baılanystar júıesine kiriktik.
Jyl saıyn telekomýnıkasıa tutynýshylarynyń sany óse túsýde. Bul stasıonarlyq telefondarǵa da, utqyr baılanysqa da, Internetke de qatysty.
Elektrondy úkimet azamattardyń memleketpen ózara is-qımylyn edáýir jeńildetti.
Sońǵy 11 jylda avtomobıl joldary salasyn damytýǵa 1 263,1 mlrd. teńge jumsaldy. Osy jyldar ishinde ortaq paıdalanýdaǵy 48myń shaqyrymnan astam jol, sondaı-aq 1100 shaqyrym temir jol salyndy jáne rekonstrýksıalandy.
Qazirgi ýaqytta biz «Batys Eýropa - Batys Qytaı» magıstraldyq kólik dálizin salyp, Jańa Jibek jolyn jańǵyrtýdamyz.
Biz «Ózen - Túrkimenstan shekarasy» temir jol jelisin salyp, Parsy shyǵanaǵy men Úlken Shyǵys elderine jol ashtyq. «Qorǵas-Jetigen» jolyn tósep, Qytaıdyń jáne kúlli Azıa qurlyǵynyń naryqtaryna enip, Shyǵys qaqpasyn aıqara ashtyq. Biz «Jezqazǵan-Beıneý» temirjolyn salýdy bastadyq.
(7) KÁSİBI MEMLEKET. Biz ákimshilik-ámirshildik júıeniń basqarý dástúrlerinen túbegeıli bas tartyp, basqarýshylardyń zamanaýı ári tıimdi korpýsyn qurýǵa tıispiz. Barlyq azamattar teń quqyqtar men múmkindikterge ıe bolatyn, kadrlardy irikteý men joǵarylatýdyń biz jasaǵan júıesi memlekettik apparat qyzmetiniń kásibıligi men ashyqtyǵynyń barynsha joǵary deńgeıin qamtamasyz etedi.
Biz memlekettik basqarýda ózindik turǵyda tóńkeris jasaýǵa qol jetkizdik, ony halyqqa memlekettik qyzmetterdi kórsetý sapasyn arttyrýǵa qaıta baǵdarladyq.
Osylaısha 2030 Strategıasynda belgilengen negizgi mindetter oryndaldy, qalǵandary oryndalý ústinde.
Búgingi kúni bizdiń árqaısymyz «2030 Strategıasy iske asty, zamanaýı Qazaqstan ornyqty» dep aıta alamyz. Bul - bizdiń birligimizdiń, tabandy da qajyrly eńbegimizdiń nátıjesi, umtylystarymyz ben úmitterimizdiń jandy kórinisi.
Biz óz jetistikterimiz úshin maqtanysh sezimine bólenemiz.
Álemdik daǵdarys bizdiń memleket pen qoǵam retinde ornyqqanymyzdy rastady. Bizdiń shekaramyz, saıası júıemiz, ekonomıkalyq úlgimiz el ishinde de, odan syrtqary jerde de endigi jerde eleýli kelispeýshilikter men talas-tartystardyń ózegine aınalmaıdy.
Endi bizdiń aldymyzda jańa mindet tur. Biz memleketimizdiń uzaq merzimdi kezeńge baǵdarlanǵan odan ári damý vektoryn kúsheıtýge tıispiz.
İİ. HHİ ǴASYRDYŃ ON JAHANDYQ SYN-QATERİ
Qazirgi ýaqytta adamzat jańa jahandyq syn-tegeýrindermen betpe-bet kelýde.
Elimiz ben óńirimiz úshin men on negizgi syn-qaterdi bólip kórsetemin. Eger biz óz damýymyzda jańa tabystarǵa odan ári qol jetkizýdi josparlaıtyn bolsaq, olardyń árqaısysyn mindetti túrde eskerýge tıispiz.
Birinshi syn-qater - tarıhı ýaqyttyń jedeldeýi.
Tarıhı ýaqyt asa jedeldeı túsýde. Álem qarqyndy túrde ózgerýde jáne bolyp jatqan ózgeristerdiń jyldamdyǵy adamdy tań qaldyrady.
Sońǵy 60 jylda Jer turǵyndarynyń sany úsh ese kóbeıdi, ol 2050 jylǵa qaraı 9 mlrd. adamǵa jetedi. Osy kezeń ishinde álemdik ishki jalpy ónim 11 ese ósti.
Búkil álemdik tarıhı prosestiń jedeldeýi qaı kezde de memleketter aldynda jańa shekteýsiz múmkindikter ashady, al olardy tolyǵymen paıdalanǵanymyzdy men maqtan tutamyn.
Sońǵy 20 jyldan astam ýaqytta biz qoǵam ómiriniń barlyq salalaryna óte joǵary qarqynmen jańǵyrtý júrgizdik. Kóptegen basqa elderge 100, tipti 150 jyl kerek bolǵan nárselerdi atqardyq.
Degenmen osy ýaqytqa deıin jalpy jańǵyrtý úderisine kirikpegen áleýmettik toptar bar. Onyń obektıvti sebepteri de bar. Qoǵamda adamdardyń moraldyq jaı-kúıi men qoǵamdyq ańsar-úmitine áser etetin birqatar teńgerimsizdik áli de oryn alýda.
Biz osy teńgerimsizdikti joıyp, qoǵamnyń barlyq jikterine qoǵamdyq jańǵyrtý prosesine kirigý múmkindigin berýimiz kerek. Olar qoǵamda óziniń laıyqty ornyn taýyp, Jańa saıası baǵyt usynǵan múmkindikterdi tolyq paıdalanýǵa tıis.
Ekinshi syn-qater - jahandyq demografıalyq teńgerimsizdik.
Jahandyq demografıalyq teńgerimsizdik kún ótken saıyn kúsheıe túsýde. Jalpyálemdik trend - adamzattyń qartaıýy. Endi 40 jyldan keıin alpys jastan asqan adamdardyń sany 15-ke tolmaǵandardan asyp túsedi. Týýdyń azaıýy jáne adamzattyń qartaıýy kóptegen elderde eńbek naryǵyndaǵy problemalarǵa, atap aıtqanda, eńbek resýrstarynyń jetispeýshiligine sózsiz ákeledi.
Shıelenise túsken demografıalyq teńgerimsizdik jańa kóshi-qon tolqyndaryn týǵyzyp, kúlli álemde áleýmettik shıelenisti kúsheıte túsedi.
Biz Qazaqstanda zańsyz eńbek mıgranttary jergilikti eńbek naryqtaryn turaqsyzdyqqa ákelgen eldiń jekelegen óńirlerindegi kóshi-qon qysymymen betpe-bet kelip otyrmyz.
Biz taıaý bolashaqta keri prosespen - eldiń sheginen tys jerlerden bizge keletin eńbek ımıgrasıasymen betpe-bet kelýimiz ábden múmkin ekenin túsinýge tıispiz.
Biz jas ultpyz. Elimizdegi ortasha jas - 35. Bul bizdiń adamdyq áleýetimizdi saqtaýǵa, álemde ózimizdiń durys ornyǵýymyzǵa zor múmkindik beredi. Búgingi kúni alǵa jyljýǵa bizde jaqsy negiz bar.
Elimizde árbir izdegen adam tabýyna bolatyn jumys bar. Onyń ústine bizdiń árqaısymyzdyń ózimiz jumys istep, ózimizdi asyraýǵa múmkindigimiz bar. Bul - bizdiń úlken jetistigimiz.
Men sizderdi jalpyǵa ortaq eńbek qoǵamyna bastap kelemin, onda jumyssyzdar jaı ǵana járdemaqy alýshylar emes, olar jańa kásipterdi meńgeretin bolady, múgedekter jasampazdyq qyzmetpen belsendi túrde aınalysa alady, al korporasıalar men kompanıalar olardyń eńbegi úshin laıyqty jaǵdaı jasaı alady.
Bizdiń jastarymyz oqýǵa, jańa ǵylym-bilimdi ıgerýge, jańa mashyqtar alýǵa, bilim men tehnologıany kúndelikti ómirde sheber de tıimdi paıdalanýǵa tıis. Biz bul úshin barlyq múmkindikterdi jasap, eń qolaıly jaǵdaılarmen qamtamasyz etýimiz kerek.
Úshinshi syn-qater - jahandyq azyq-túlik qaýipsizdigine tónetin qater.
Álemdik halyq sany ósýiniń joǵary qarqyny azyq-túlikproblemasyn kúrt shıelenistirip otyr.
Búginniń ózinde álemde mıllıondaǵan adam ashtyqqa ushyrap, mıllıardqa jýyq adam taǵamnyń udaıy jetispeýshiligin bastan keshirýde. Tamaq ónimderin óndirýde revolúsıalyq ózgerister jasamasa, osynaý úreıli sıfrlar tek óse túspek.
Biz úshin bul syn-qater astarynda orasan zor múmkindikter bar.
Biz qazirdiń ózinde astyq daqyldaryn asa iri eksporttaýshylar qataryna endik. Bizde asa iri ekologıalyq taza aýmaqtar bar jáne ekologıalyq taza taǵam ónimderin shyǵara alamyz.
Aýyl sharýashylyǵy ónerkásibinde sapaly sekiris jasaý tolyqtaı qolymyzdaǵy nárse. Bul úshin bizge jańa turpattaǵy memlekettik oı-sana qajet bolady.
Tórtinshi syn-qater - sýdyń tym tapshylyǵy.
Álemdik sý resýrstary da qatty qysym kórip otyr.
Sońǵy 60 jylda jer sharynda aýyz sýdy paıdalaný 8 ese ósti. Osy júzjyldyqtyń ortasyna qaraı kóptegen elder sýdy syrttan aldyrýǵa májbúr bolady.
Sý - barynsha shekteýli resýrs jáne onyń kózderin ıelený úshin kúres jer betindegi shıelenis pen janjaldar sebepteriniń biri retinde, qazirdiń ózinde geosaıasattyń asa mańyzdy faktoryna aınalyp otyr.
Sýmen qamtamasyz etý problemasy bizdiń elimizde de ótkir bolyp otyr. Bizge sapaly aýyz sý jetispeıdi. Birqatar óńirler onyń zardabyn qatty tartýda.
Bul problemanyń geosaıası astary da joq emes. Qazirdiń ózinde biz transshekaralyq ózenderdiń sý resýrstaryn paıdalanýda birqatar máselelermen betpe-bet keldik. Atalǵan máseleniń kúrdeliligine qaramastan, biz ony saıasattandyrýǵa jol bermeýge tıispiz.
Besinshi syn-qater- jahandyq energetıkalyq qaýipsizdik.
Barlyq damyǵan elder balamaly jáne «jasyl» energetıkalyq tehnologıalarǵa ınvestısıany ulǵaıtýda.
2050 jylǵa qaraı alǵannyń ózinde olardy qoldaný barlyq tutynylatyn energıanyń 50 %-na deıin óndirýge múmkindik beredi.
Kómirsýtegi ekonomıkasynyń dáýiri birte-birte aıaqtalyp kele jatqany anyq. Adamzattyń ómir tirshiligi tek bir ǵana munaı men gazǵa emes, energıanyń jańǵyrtylatyn kózderine negizdeletin jańa dáýir kele jatyr.
Qazaqstan jahandyq energetıkalyq qaýipsizdiktiń basty elementteriniń biri bolyp sanalady.
Munaı men gazdyń álemdik deńgeıdegi asa iri qorlaryn ıelenetin bizdiń elimiz óziniń energetıkalyq saladaǵy senimdi strategıalyq áriptestik pen ózara paıdaly halyqaralyq yntymaqtastyqsaıasatynan bir qadam da keıin sheginbeıtin bolady.
Altynshy syn-qater - tabıǵı resýrstardyń sarqylýy.
Jerdiń tabıǵı resýrstarynyń shekteýliligi, túgesilýi jaǵdaıynda adamzat tarıhyndaǵy teńdesi joq tutynýdyń ósýi ár baǵyttaǵy, keleńsiz de, oń da úderisterdi údete túsedi.
Bizdiń elimiz birqatar artyqshylyqtarǵa ıe. Jaratqan bizge kóp tabıǵı baılyq syılaǵan. Basqa elder men halyqtarǵa bizdiń resýrstarymyz qajet bolady.
