Deshti- Qypshaq dalasynda tuıaǵyna shań ilespeıtin tulparlar men batyrlar arly – berli eldiń berekesi men yryzyǵy úshin shaýyp,bilektiń kúshimen, naızanyń ushymen jan beristi. Olar bizdiń –babalarymyz. Qarakereı Qabanbaı, Qanjyǵaly Bógenbeı, Naýryzbaı batyr, Er Jánibek syndy batyrlardyń jaýǵa shapqandaǵy jastary nebary 15-16 edi. Jaýǵa shaýa júrip, «qatyn jolda, bala belde» degen olardyń támsili búgingi kózben, 15-16 jas arasyndaǵy ul balanyń aıtaryna saı kelmeıdi. Al, sol tutsa olardyń otaý qurǵan jasy – 13. Qazaq on úsh jas otaý ıesi dep qadap aıtqan. Ańyz – áńgimeniń maıyn tamyza aıtatyn qazaqtyń mıftik saryndaǵy shyny aralas dastandary men tarıhı týyndylary jetip artylady. Sonyń ishinde «Alpamys batyr». Týa salyp saǵat sanap, aı sanap erjetip ketedi. Dastandaǵy beınesine qaraıtyn bolsaq, beıne bir týmasynan batyr atanatyn bala sekildi. Keıin kelip Deshti-Qypshaq dalasyna jalǵasqanda, biz aıtqan zamanda batyrlar dúnıege kelip jatty. Olar da saǵat sanap óspese de, «Alpamys» jyrynyń legin jalǵady. Al, búgingi urpaq keıingi Deshti – Qypshaqty eseptemegen kúnniń ózinde bertingi ǵasyrlardaǵy babalar tuqymyn jalǵaı aldy ma?! HHİ ǵasyr tehnologıa men naryqtyń zamany. Ár zamannyń ózine tán ataýy bolǵan sekildi me dep te tujyrym jasaýǵa bolady. Bizdiń urpaq osy tehnologıa zamanynda tynystap jatyr. Biraq, zaman ǵana aýysyp jatqan joq, ǵylym men bilim ǵana ózgeriske ushyrap jatqan joq. Sonymen qatar, adam genine áser eter faktorlar da bolyp jatyr. Aýanyń lastanýynan jyl saıyn 2 mıllıondaı adam kóz jumady eken. Aýaǵa taraıtyn túrli zıandy qaldyqtardyń adam ókpesine túsýi saldarynan qaterli isik paıda bolyp, jyl saıyn 2 mıllıon 1 júz myń adam kóz jumady. Taǵy 470 myńdaı adam ozon qabattarynyń buzylýynan astma aýrýyna shaldyǵyp baqılyq bolyp jatady. "Bizdiń zertteýimiz kórsetkendeı, tabıǵattyń bylǵanýy adam densaýlyǵyna eń úlken qaýip týǵyzatyn faktorlardyń biri. Osy ekologıa saldarynan óletin adamdardyń kópshiligi Shyǵys jáne Ońtústik Azıa memleketteriniń turǵyndary" deıdi Soltústik Karolına ýnıversıtetiniń qyzmetkeri Djeıson Ýest. Eger osy bir aıtylymǵa mán berip qaraıtyn bolsaq, endeshe biz ómir súrip otyrǵan qoǵam tek ǵylymnyń ǵana emes sol ǵylym ashqan jańalyqtyń kesirinen tıip jatqan « ýly qoǵam». Ózge eldiń salty men mádenıeti sıaqty emes, qazaqtyń bolmysy aldyna bir bólek. Sondyqtan bolar bizdiń apaı tóster usaqtalyp bara jatyr. «Qazaqstan barysy» atanyp júrgen qazaq kúresiniń dodasy eldiń túkpir-túkpirindegi ejelgi qazaqy tuqymnyń qaımaqtaryn jınap jatyr. Jalpy biz sol palýandardaı iri edik. Sondyqtan, tuqymymyz usaqtalyp kettip dep keıýdiń qajeti joq. Álem bolyp jutyp jatqan aýany bizde jutyp jatyrmyz. Al, oǵan ne shara?!
M.Aqan
Pikir qaldyrý