Qyrǵyz Respýblıkasynda jyl saıyn shoshqa etine degen suranys tómendep barady.

2013 jyly atalmysh janýardyń etin qoldaný mólsheri orta eseppen adam basyna 100 gramnan keletin. Birneshe jyl boıy osyndaı sandyq kórsetkish saqtalyp júrdi. Statısıka boıynsha, Bishkek pen Chýısk oblystarynan basqa eldegi barlyq aýdandar shoshqa etinen bas tartqan. Sonymen qatar, sońǵy on jyldyqta janýar basy boıynsha, 31%-ǵa qysqarǵan, ıaǵnı 79,6 myńnan 50 myńǵa deıin tómendegen. Shoshqany eń az baǵatyn aýdan – Osh aýdany, ol jaqta bar-joǵy 16 myń bas bolsa, eń kóp baǵatyn Chýısk aýdanynda 45 myń bas bar eken.

Jalpy, bizdiń ońtústiktegi kórshilerimiz – Qyrǵyz memleketi bizdiń Úkimet basshylarynyń qolynan kelmegen biraz máseleniń oń sheshimin tapty. Mysaly, eń aldymen orys tiliniń mártebesin joıyp, «Qyrǵyzstan» degendegi «stan» sózin alyp tastap, Qyrǵyz Respýblıkasy dep ataldy.

Elbasymyz Nursultan Nazarbaev 2014 jyly 6 aqpanda Atyraý qalasyna barǵan saparynda rsepýblıkanyń resmı ataýy «Qazaq Eli» dep ózgertilýi tıis dep bastama kótergen bolatyn. Jalpy jurtshylyq bul ıdeıany qos qoldap qoldaǵanymen, atalǵan másele aıtylǵan jerinde qaldy.

Taǵy bir másele – til mártebesi. Memlekettik tilimiz – qazaq tili bolǵanymen, orys tiliniń bodanynan áli kúnge deıin shyǵa alar emes. Kórshiles qandas baýyrlarymyz bul máselede de bizden basyp ozdy.

2012 jyly Qyrǵyzdyń Joǵarǵy Keńes depýtaty Ýrmat Amanbaeva: «El Konstıtýsıasynda jazylǵan «orys tili – resmı til» degen joldardy alyp tastap, memlekettik tilge basymdyq berý kerek», – dep málimdeme jasady. «Bizde qyrǵyz tilinde ıntellektýaly óte joǵary, saýatty jastar óte kóp. Ókinishke qaraı, olarǵa kóbine orys tilin bilmeýi kedergi, kesirin tıgizýde. Memlekettik deńgeıdegi jıyndarda osyndaı azamattarymyz sóz sóılep, pikir bildire almaıdy. Sebebi, resmı jıynnyń barlyǵy orys tilinde ótedi. Eger osyndaı kedergiler bolmasa, elimiz maman tapshylyǵyna urynbas edi», – dedi Ýrmat Amanbaeva. Ýrmat hanymnyń usynysy áriptesteri tarapynan úlken qoldaý taýyp, memlekettik deńgeıde talqylanyp, óz degenine jetti.

TMD memleketteriniń basym kópshiligi oyrs tiliniń eldegi ekinshi memlekettik  til dárejesinen aıyryp, Orta Azıa kóleminde orys tiliniń mártebesin bıik ustaıtyn  tek eki memleket – Qazaqstan men Qyrǵyzstan qalǵan edi. Sońǵy 3-4 jyl kóleminde qandas baýyrlarymyz Qyrǵyz eli de tek orys tili ǵana emes, jalpy orysquldyqty nasıhattaıtyn dástúrlerdi yǵystyryp, óz tilin erkinidikke jibergen edi. Endigi kezekte táýelsiz Qazaqstanymyzda tilimizge de táýelsiz kún týady dep úmittenemiz...
Qamshyger: Nazerke Labıhan