Qazirgi tańda jerdi jalǵa berý máselesi óte ózekti. Osyǵan oraı Qamshy.kz portaly kásipker Joldybaı Oshyrbaıulynyń óz jerimizdi ózimiz ıgerý, aýylsharýashylyǵyn damytý, eksportty arttyrý jáne Qytaıǵa jerdi nelikten jalǵa berýge bolmaıtyny týrasynda aıtqan dáıekterin nazarlaryńyzǵa usynamyz. 

Nursultan Nazarbaev  azyq-túlik eksportyn 40% arttyrýǵa tapsyrma berdi dep jazady matritca.kz. Qazaqstandyq kásipker, aýylsharýashylyq ónimderin óndirýshi Joldybaı Oshyrbaıuly Elbasynyń tapsyrmasyn oryndaý úshin reseılik baǵyttan bas tartýdy usynady. Sebebi shyǵysymyzda azyq-túlik tapshylyǵyn kórip otyrǵan Qytaı bar.

Ol óz usynysynyń tıimdiligin dáleldeıtin salmaqty dáıekter keltiredi.

«Men qytaılyq baǵytpen belsendi túrde aınalysyp júrgen kásipkermin. Tolyq senimmen Qytaı azyq-túlik tapshylyǵyn bastan ótkerip otyr dep aıta alamyn. Onda barlyǵy hımıaǵa negizdelgen. Adam tutynatyn barlyq ósimdikter hımıalyq jolmen óńdeletindikten ózinin tabıǵı tazalyǵyn joǵaltyp alǵan» deıdi Joldybaı Oshyrbaıuly.

Tabıǵı taza ónim

Qytaılyqtar Qazaqstannan ımporttalǵan azyq-túlikterdi óte joǵary baǵalaıdy. «Bul tabıǵı taza taǵam ǵoı» deıdi qazaqstandyq azyq-túlikti tutyna otyra. Kásipkerdiń aıtýynsha, Qytaı plantasıalary hımıasyz egin bere almaıtyn múshkil halge jetken.

«Qytaı aýylsharýashylyq ónimin kóbeıtý maqsatynda egistik alańdaryn túrli hımıalyq tyńaıtqyshtarmen «baıytady». Máselen, osy jyly 1 gektar jerge 100 keli tyńaıtqyshty sepse, endigi jyly ony odan da kóbeıtý qajet. Óıtpegen jaǵdaıda túsimdilgi azaıady. Sońǵy 30 jylda egistik alańdary túrli hımıamen ýlanǵany sonshalyq «tyńaıtqyshsyz» ósimdik óspeıtin jaǵdaıǵa jetken. Odan tabıǵı taza ónim shyqpaıtyny anyq. Dál osy jaǵdaı Qazaqstan úshin óte úlken qaýip tóndirip otyr» dep esepteıdi kásipker.

«Biz óz múmkindikterimizdi tolyq paıdalanbaımyz»
 

Elbasy azyq-túlik eksportyn kóbeıtýge tapsyrma bergen eken, endi barlyq kúshti qytaılyq baǵytqa jumsaý kerek dep esepteıdi sarapshy.  Ol úshin ne isteý kerek?

Birinshiden, Eýrazıalyq odaq aıasynda eksporttyń ósýin tejep otyrǵan keıbir kelisimderdegi sharttary qaıta qaraý kerek.

 «Odaqqa múshe elderge azyq-túlikti jetkizýden eshqandaı paıda túspeıdi. Birneshe jyl buryn biz Reseıge 60 myń tonna etti jyl saıyn eksporttaýdy josparladyq. Oryndadyq pa? Joq. Bir ǵana Belorýs búkil Reseıdi azyq-túlikpen qamtamasyz etip otyr...» deıdi kásipker.

Latıfýndıser memleket esebinen ómir súre me?

Taǵy bir uysynys: Qazaqstan jerin monopolıandyrǵan iri jer ıeleriniń jumysyn baqylaýǵa alý kerek. Eger memlekettik sýbsıdıalar esebinen jumys istep júrgen jáne eńbekteri tıimsiz bolsa, jerlerin alý kerek. Aýylsharýashylyǵyna arnalǵan jerler el ıgiligine jumys istep, tabys alyp kelý kerek.

Qytaı nesimen qaýipti?

Bul suraq árdaıym qazaqtardy mazalap keledi. Qytaı fobıasy bizdi barlyǵyna kúmánmen qaraýdy úıretti. Olar erteń jerimizge kóz tikse ne isteımiz?

Kásipkerdiń oıynsha qytaılarǵa jerdi jalǵa berýden eshqandaı paıda tappaımyz. Óz jerimizdi ózimiz kórkeıtkenimiz abzal. Sonymen qatar, halyqtyń kóbi qytaılarǵa jerdi jalǵa berýge qarsy boldy.

«Eger qarapaıym halyq jerdi óńdeýdi úırenip alsa, olardyń jer týraly urandary óz múddesin qorǵaýǵa negizdelgen bolar edi. Dáleldi qarsylyq emosıanaldy kelispeýshilikke qaraǵanda myqtyraq bolady».

Halyq osyndaı deńgeıge jetkende eshkimniń bizge kóz alartyp qarýǵa dáti barmaıdy. Kerisinshe olar sapaly ónimderdi satyp alýǵa múddeli bolady. Bizben teń deńgeıde qyzmet etetinine senimdi kásipker.

«Qytaılarǵa jerdi berýge bolmaıdy. Olar óz jerlerin qurtqandaı, bizdikinde búldiredi. Olardyń baqasynyń ózi mýtant».

Ulttyq kásipkerliktiń ereksheliginen qutyla alamyz ba?

Joldybaı Oshyrbaıulynyń sózinshe, atalǵan salada kásipkerler arasynda básekelestik joq. Aýqatty kásipkerler aýylsharýashylyǵyna ınvestısıa quıǵysy kelmeıdi. Sebebi odan túsetin qarjy olardyń suranystaryna jaýap bermeıdi...

Elbasy aýyl men qala turǵyndary óz kásibin ashý úshin 16 mıllıon teńgege deıin qarjy ala alatynyn aıtqan. Másele ol qarajatty biz qanshalyqty tıimdi paıdalana alamyz. Álde burynǵysynsha meıramhana men dúken ashýmen ǵana shektelemiz be? Úmitten kúmán basym deıdi Joldybaı Oshyrbaıuly.

 Aýdarǵan: Ásem Álmuhanbet