"Qamshy" aqparattyq agenttiginiń hat qorjynyna kelgen maqalany nazarlaryńyzǵa usynamyz. 

Dál qazirgi tańda tynyshtyqtyń týyn jelbiretip, birneshe etnos pen ár túrli konfesıa ókilderi tatý-tátti ómir súrip jatqan el retinde Qazaqstan álemge tanymal. Táýbe deıik, túrli ult ókilderiniń arasyndaǵy dostyq pen túsinistiktiń nátıjesinde beıbit tańymyz araılap atýda. Elbasymyz bolashaqtyń baǵytyn aıqyndap, el ishiniń qaımaǵy buzylmaı, tynysh ómir súrýi úshin qajyrly ister atqarýda. Sebebi, Otany bir adamzat balasyna shańyraǵynyń tútini túzý ushýy úshin bereke, birlik aýadaı qajet. Ǵasyrdan-ǵasyrǵa jalǵasyp, urpaqtan-urpaqqa ulasyp kele jatqan birlikti saqtaý – eń mańyzdy mindet. Qazirgi qoǵamdaǵy búgingi aýyzbirshilik, turaqtylyq pen týysqandyq qarym-qatynastar «birliktiń» bergen jemisi dep aıta alamyz. Tilge sheshen, sózge utqyr dana babalarymyz qashanda sózge toqtap, daýly máselelerge de kesim aıtyp, el arasyn núkte qoıǵan.

Islam – búkil túrki jurtynyń, sonyń ishinde qazaq halqynyń erteden ustanǵan asyl dini. San ǵasyrlardan beri halyqtyń jady men sanasyna izgilik nuryn seýip, ımandylyq jolyn nusqaǵan ıslam dini ultymyzdyń ózegine aınaldy. Tereń tarıhtan tamyr tartqan ıslamdyq dástúr búgingi táýelsiz Qazaqstannyń da irgesin bútindep, tuǵyryn nyqtaı túsetin qundylyqqa aınalyp otyr. Baǵzy zamannan beri boıyna sińirgen ata dininen Alash balasy qylyshynan qan tamyp turǵan keńestik kezeńde de bútindeı aınyp ketpedi. «Alla bir, Paıǵambar haq, Quran shyn» dep jattap, aýzynan kálımasyn tastamady.  Ómirinde musylmandyqtan mán qalǵandar «kimsiń?» degen suraqqa «Allaǵa shúkir, musylmanbyz» dep, kókireginen kúmis ún shyǵardy. «Din – dástúrim, saltym – sanam» dep sanaǵan, dástúrin sharıǵatpen kórkemdegen ata- baba dinin joǵaltyp almaı, kerisinshe, ótkenniń ozyǵyn búgingi ıgiligimizge jaratsaq, nur ústine nur bolar edi. 

         Búginde egemendi elimizde turǵyndardy ımandylyq pen izgilikke úndeıtin Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń qyzmeti keń qanat jaıyp keledi. Memlekette dástúrli dinniń turaqty damýyna jan-jaqty qamqorlyq jasalyp otyr. Sonyń nátıjesinde ıslam dininiń qoǵamdaǵy róli artyp, musylman jamaǵaty elimizdegi rýhanı qundylyqtardyń jańǵyrýyna, turaqtylyqtyń ornyǵýyna súbeli úles qosýda. Bir ókinishtisi, búginde meshit jamaǵatynyń arasynda azdaǵan túsinispeýshilikter baıqalyp qalady. Keıbir dástúrli emes dinı aǵymdardyń jetegine ketip qalǵan azamattarymyz meshittiń ishki tártibine baǵynǵysy kelmeı, ımamdarmen sóz talastyryp jatqan keleńsiz jaǵdaılardan habardarmyz.  Mysaly ótken jyly   Atyraý qalasyndaǵy «Imanǵalı» ortalyq meshitinde ǵıbadat etý tártibin buzǵan azamatqa aıyppul salyndy. Sebebi, is materıaldarynda jergilikti azamat Atyraý qalasyndaǵy ortalyq «Imanǵalı» meshitinde ǵıbadat etý ýaqytynda meshittiń ishki tártibine baǵynbaı, daýys kóterip, ımam men jamaǵattyń namaz oqýyna kedergi keltirgen. Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasymen bekitilgen meshittiń ishki erejesi men tártibine sáıkes, namaz oqýshy jamaǵat ishki tártip-erejelerin muqıat saqtaýǵa, kórsetilgen talaptardy oryndaýǵa mindetti. Jamaǵattarǵa meshitte daý-janjal shyǵarýlaryna, qarama-qaıshy is-qımyl, áreketter jasaýlaryna tyıym salynady. Atyraý oblystyq sotynyń baspasóz qyzmetiniń málimdeýinshe, Atyraý qalasynyń mamandandyrylǵan ákimshilik sot qaýlysymen meshittiń ishki tártibine baǵynbaǵan «minezdi» azamat QR ÁQBtK-niń 490-babynyń 2-bóligimen kináli dep tanylyp, oǵan jaza retinde 50 aılyq eseptik kórsetkish ákimshilik aıyppul calyndy. Qazirgi tańda mundaı máseleler elimizdiń ózge óńirlerinde de oryn alýda. Mundaı oqıǵalar ásirese destrýktıvti salafızm aǵymyn ustanýshylar tarapynan oryn alyp jatqandyǵyn aıtýǵa bolady.

         Osyndaı keleńsiz jaǵdaılardyń aldyn-alýǵa baılanysty ótken jyly Almatyda ótken Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy Ǵulamalar keńesiniń májilisinde respýblıka meshitteriniń ishki tártip erejesi qabyldanǵan bolatyn. Atalmysh qujatta meshitke kelýshiniń negizgi quqyqtary, meshitte jasaýǵa tyıym salynǵan áreketter, meshitke kelýshiniń mindetteri jeke bólim retinde qamtylǵan. Sonymen birge, QMDB meshitteriniń ishki tártip erejesi din qyzmetkerleri men meshitke kelýshilerge baılanysty qosymsha máselelerdi de qadaǵalaıdy. Bul ereje Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy meshitteriniń ishki tártip erejelerin anyqtaıtyn negizgi normatıvti akt bolyp tabylady. Ol Qazaqstan Respýblıkasynyń «Dinı qyzmet pen dinı birlestikter týraly» Zańyna, Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy basqa da zańnamalarynyń normalaryna, ınstrýktıvti qujattaryna jáne eńbekti uıymdastyrý salasyndaǵy normatıvtik aktilerge, sonymen qatar QMDB Jarǵysyna sáıkes daıyndalǵan. Qazaqtyń batyr uly Baýyrjan Momyshuly «Tártipke baǵynǵan qul bolmaıdy, tártipsiz el bolmaıdy» degen ataly sózin tegin aıtpasa kerek. Árbir meshitke kelýshi azamat osy qaǵıdany jadynan shyǵarmasa jaqsy bolar edi.

         Jaqynda Qazaqstan Respýblıkasy Din isteri jáne azamattyq qoǵam mınıstri N.Ermekbaev «Astana» telearnasyna bergen suhbatynda elimizdegi ustanymy dástúrli ıslamǵa jat dinı aǵym ókilderi týraly aıtyp ótken bolatyn. Bul oraıda mınıstr dástúrli emes dinı aǵymdardyń taralýynan týyndaıtyn máselelerge de toqtalyp ótti. «Qazir biz destrýktıvti aǵym dep kez kelgen radıkaldy fanatızmge negizdelgen, Qazaqstanǵa jat  dinı aǵymdardy aıtyp otyrmyz. Biraq olardyń ishinde qazirgi tańda eń ózekti – ol salafızm degen radıkaldy aǵym. Destrýktıvti dinı aǵymdar óz dinı túsinikterin bizdiń tarıhı dástúrlerimiz ben mádenıetimizden joǵary qoıady. Olar tek sharıǵatqa, baǵzy dinı talaptarǵa negizdelgen memlekettiń qurylysyn durys júıe dep esepteıdi. Mundaı shetin ıdeıalar san ǵasyrlyq tarıhymyzǵa, san ǵasyrlyq mádenıetimizge qaıshy keletini sózsiz», - dep atap kórsetti.

Osy oraıda destrýktıvti dinı ıdeologıanyń aldyn alýda barshamyz óz úlesimizdi qosýymyz qajet ekendigi anyq. Sebebi eldegi turaqtylyq irgetasynyń qalanýyna, ımandylyq aıasynyń keńeıýine meılinshe úles qosý – kúlli musylmannyń mindeti. Olaı bolsa, jaǵany keńge sala bermeı, teris dinı aǵymdy ustanýshylardyń jamaǵat arasyn buzatyn, aýyzbirshilikke nuqsan keltiretin, jamaǵat arasynda arazdyq týdyratyn isteriniń aldyn alý kerek. Halqymyzdyń ǵasyrlar boıy ustanyp kele jatqan hanafı mázhaby tek birlikke úndegen. Islam ǵulamalary tórt mázhabtyń arasyndaǵy aıyrmashylyqtardy da qoldanyp arazdyq týyndatý durys emestigin aıtady.  Jergilikti halyq arnaıy bir mázhabty ustanyp kelgen bolsa, onda ol jerge basqa mázhab kózqarasyn taratý arqyly halyqty dúdámaldyqqa salýǵa bolmaıtynyn erkertedi.

         Al, eger ǵasyrlar boıy birneshe mázhab qatar ustalyp kele jatsa, barlyǵyn bir mázhabqa májbúrleýge bolmaıdy. Bul jerdegi mańyzdy másele musylmandardyń, sol eldiń birligi bolýy tıis. Qazirgi jat aǵymdardyń sońynda ketken azamattarymyzdyń deni búgingisin ǵana oılap, dinniń shynaıy bolmysynan shettegender. Din ustaný dúnıeden baz keshý emes. Otanǵa, elge, jerge, baýyrǵa, ata-anaǵa degen qurmet men súıispenshiliktiń qaınar bulaǵy dinnen bastaý alatynyn umytpaıyq. Islam dininde saf tazalyq, keremet kórkemdik tunyp tur.Sol tazalyqty, rýhanı tereńdiktegi tunyqtyqty las oılarmen kirletpeı, adamgershiligimizdi joǵaltpaıyq. Aqyn aǵamyz Qadyr Myrza Álı: «Tatýlyqtyń bári de túsinýden, tynyshtyqtyń bári de, qanaǵattan...» -dep túsiný men tatýlyq qanaǵattyń qazanynda qaınaıtynyn jete túsindirgen. Birligimiz bekem bolsyn, aǵaıyn!

Turar Ábýov, dintanýshy