Monǵolıa 2025 jyldan bastap is-qaǵazdar salasynda kóne mońǵol jazýyn paıdalanbaqshy dep habarlaıdy Qamshy aqparattyq agenttigi CentralAsian portalyna silteme jasap.

Monǵolıadaǵy jalpy bilim beretin mektepterde 1991 jyldan bastap eski mońǵol jazýy atty pán engizilgen. Bul álipbı 28 keskinnen turady, ári joǵarydan tómenge qaraı jazylady.

Tarıhı derekterge súıensek, eski mońǵol jazýy Shyńǵysqannyń buıryǵymen jasalynǵan. Shyńǵysqan bul jazýdy naıman hany Daıandy jeńgennen soń,  shejire jazýshysy Tatatýnǵamen birlesip uıǵyr álipbıi negizinde engizgen. Orta ǵasyrlarda eski mońǵol jazýynda «Qupıa shejire», «Altyn shejire», «Qazyna qundylyǵy»  ,«Ganjýr» jáne «Danjýr» syndy býddaǵa arnalǵan  kıeli  kitaptar jazylǵan.

Mońǵol tiliniń qazirgi álipbıi 1940 jyly orta Azıadaǵy Keńestik respýblıkalarmen birge  arabtan latynǵa, latynnan kırıllısaǵa kóshkende   qabyldanǵan.

Ańyz boıynsha,Shyńǵysqannyń bastamasymen eski mońǵol jazýy  tutqynǵa túsken uıǵyr hatshylarynyń qoldanatyn soǵdy, arameı álipbıilerimen tamyrlas uıǵyr jazýy negizinde engizilgen.

Aıta keter bolsaq, Soǵdylar – parsy taıpalarymen aralasyp ketken ejelgi tájikterdiń atar-babalary, jáne  joıylyp ketken shyǵys-ıran tektes halyqtardyń ókilderi bolyp tabylady. Soǵdy jazýy ejelgi arameı álipbıine negizdelip ońnan solǵa qaraı jazylady.

Tolyqtyra ketsek, arameı - ejelgi Hrısta tili. Qazir kúrd tili arameı tiline óte jaqyn til.

Eski mońǵol jazýy Qytaıdyń Sınszán-Uıǵyr Avtonomıalyq aımaǵynda  áli qoldanylady.

Jańa jazýda Shyńǵysqan uıǵyr hatshylarynan  tildiń eń eski formasynyń  tolyq qamtylýyn talap etken. Sebebi  ol ýaqytta ár-túrli dıalektilerdi paıdalanatyn mońǵol taıpalary ara-qatynasynyń nyǵaıýy asa mańyzǵa ıe bolǵan.

Eski mońǵol jazýy vertıkaldi baǵytta  baǵandary soldan ońǵa qaraı jazylady

Sholýshy: Arafat Derbesuly