Syr eli - úlken júrekti azamattardan kende emes. Solardyń biri jáne biregeıi Nálibaev Mahmýt Ybyraıhanuly. Qazaqtyń: «Úlkenge qurmet, kishige izet» degen danalyq jolyn ustanǵan, júrgen jerinde ulaǵatty iz qaldyryp júretin azamattyń el úshin jasaǵan ıgilikti isteri atan túıege júk bolardaı salmaqty. Týǵan ólkesine meshit, balabaqsha, mektep, medısına ortalyqtaryn, oqý oryndaryn ashqan ıgilikti isterinen bólek talaı adamdy qajylyqqa jiberip, el-jurtynyń alǵysyn arqalady. Halqymyzdyń ardaqty uly, armıa generaly, Keńes Odaǵynyń eki dúrkin batyry, Halyq qaharmany, kórnekti memleket qaıratkeri Saǵadat Nurmaǵambetov atyndaǵy Halyqaralyq qoǵamdyq qor qurdy. Dańqty generaldyń ǵıbratqa toly erlikterin dáripteýdi óziniń azamattyq paryzy dep sanap, kóptegen jaqsy bastamalardyń uıytqysy boldy. Budan ózge qazaq halqynyń tarıhyndaǵy tuńǵysh kásipqoı balýan, kúrestiń birneshe túrinen álem chempıony, 54 memlekette teńdessiz óner kórsetip, 48 medal oljalaǵan, alyp kúshtiń ıesi Qajymuqan Muńaıtpasulyna eskertkish jasatyp, ony balýannyń týǵan jerine ornatty. Al onyń óner adamdary men qarapaıym halyqqa jasaǵan qamqorlyqtary múlde bólek áńgime. Alataýdaı aıbyndy tulǵanyń eren eńbekteri elenbeı qalǵan joq. Ekonomıka jáne bıznes salasyndaǵy jobalary joǵary baǵalanyp, Halyqaralyq dárejedegi «Sokrat» ordenine ıe boldy, elimizdiń joǵarǵy dárejeli «Qurmet» ordenimen marapattaldy.
Kóptegen ulttyq jobalardyń avtory, «Marsel Grýpp» kompanıasynyń prezıdenti Mahmut Ybyraıhanulynyń jer qoınaýyndaǵy baǵa jetpes baılyǵymyz: kógildir otyn-gaz salasyn ıegerip, qara altyn munaıdy el ıgiligine aınaldyrǵan jetistikteri úlken eńbek. Sonymen qatar “Marsel sý” kompanıasy Aqsý Jabaǵyly mıneraldy sý bulaq kózin ashyp, Qazaqstan men iri alpaýyt memleketterdiń ekonomıkasyn damytýǵa orasan zor úles qosyp keledi. Álemdik naryqtyń narqasqasy, kóptegen ulttyq jobalardyń avtory. Mahmut Ybyraıhanuly, ult oıshyly, memleket jáne qoǵam qaıratkeri, HH ǵasyrdyń uly tulǵasy, Túrkistan Avtonomıasynyń kósemi Mustafa Shoqaıdyń urpaǵy bolyp keledi. Ata-baba aldyndaǵy paryzyn oryndap, Parıjde Mustafa Shoqaıdyń turǵan jerine onyń músinin ornatyp, mańaıyna aleıa otyrǵyzý sharalaryn uıymdastyryp, osy sharany sátti atqaryp qaıtýǵa barǵan delegasıanyń tolyqtaı qarajatyn óz moınyna kóterip aldy. «El úshin týǵan asyl er»,- dep halqymyz Mahmýt Ybyraıhanuly syndy perzentin aıtsa kerek!
Adamdyqtyń bıik tuǵyry – tektilik desek, bul qasıet adam boıyna alystan emes, ákeniń quty, ananyń sútimen darıdy. Mahmuttyń ákesi Ybyraıhan da óz zamanynda iskerligimen, adamgershilik qasıetterimen el aýzynda qalǵan arda azamattardyń biri bolǵan. Eńbek jolyn qarjy salasynan bastaǵan ol aýyldyq keńesti basqaryp, oblystyq deńgeıdegi basshylyq qyzmetterdi atqardy. Aımaqtyq kásiptik-tehnıkalyq ýchılısheniń basshysy boldy. Jańashashyl adam únemi ıgi bastamalarǵa uıytqy bolyp, qoǵam isterin belsene atqaratyn. Reseı Federasıasyna qarasty Chývash eliniń jastaryn kóshirip ákelip, olardyń bizdiń elimizde bilim alyp, osynda turaqtap qalýyna muryndyq bolǵan da dál osy Ybyraıhan Nálibaıuly. Jattyń ózin jatsynbaı baýyryna tarta bilgen júregi keń, darhan jan jas urpaqqa tálim-tárbıe berýden jalyqqan emes. Atam qazaqtyń «Bulaq kórseń kózin ash»,- degen danalyǵyn boıyna sińirip ósken ol daryndy balalarǵa qoldaý bildirip, olarǵa kóp qamqorlyq jasady. KSRO Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, 1947-1955 jyldardaǵy QazSSR Joǵarǵy Keńesi Prezıdýmynyń múshesi, eki márte Sosıalısik Eńbek Eri, kúrish ósirý boıynsha dúnıejúzilik rekord jasaǵan Ybyraı Jaqaev bastaǵan «jas jaqaevshylar» qozǵalysynyń qarqyndy jumys atqarýyna uıytqy bolyp, ozat mamandar daıarlaýda erekshe kózge tústi. Ybyraıhan Nálibaıulynyń bilikti maman, isker basshy, adal azamat ekenin kórgen oblys basshylyǵy ony Qyzylorda oblystyq atqarý komıteti sharýashylyq bóliminiń bastyǵy etip taǵaıyndady. Osy qyzmette Ybyraıhan aqsaqal taban aýdarmastan 20 jyl tabandy eńbek etken eken. Búginde el yqylasyna bólengen ardaqty ákeniń aıtqan ár sóziniń maǵynasyna tereń úńilýge tyrysatyn Mahmut aǵamyz onyń el aǵasy bolý úshin aqyl men kemel parasat ıesi bolý kerektigi jaıly sózderin jıi esine alyp otyrady.
Al Mahmuttyń anasy Qalykúl Baqbergenqyzy sheshensóz sheberi, dúıim jurtty aqyldylyǵymen aýzyna qaratqan el anasy bolǵan. 55 jyl bir shańyraqtyń astynda juptary jazylmaı ǵumyr keshken Ybyraıhan men Qalykúldiń otbasynda tórt ul, tórt qyz dúnıege keldi. Elge qyzmet ete júrip, uldaryn uıaǵa, qyzdarynyn qıaǵa qondyrdy, ardaqty ata-ana atandy. Sol tórt uldyń eń úlkeni Mahmuttyń esimi Muhammed paıǵambar (s.ǵ.s.) qurmetine qoıylǵan. Keńes Úkimeti kezinde Qyzylordanyń Shıeli aýdanynda orys, sheshen, nemis ultynyń ókilderi kóp shoǵyrlanǵany beligli. Barsha ult pen ulystardy baýyryna basqan qazaq halqy olarmen týystaı bolyp, qoıan-qoltyq aralasqan joq pa?! Mahmuttyń atyn sol týystaı bop ketken sheshen aǵaıyndar qoıypty. Onyń da ózindik syry bar. Qalykúl shesheı qatarynan 4 qyzdy dúnıege ákelipti. Sol sebepti besinshi balaǵa aıaǵy aýyr bolǵan kezde onyń ul bala bolýyn búkil aýyl bolyp tilegen eken. Bir kúni sheshen halqynyń 96 jastaǵy Baba anasy tús kóredi. Túsinde Qalykúl ananyń omyraýyna arystan jabysyp emip jatady. Bir ǵasyrǵa jýyq ómir súrip, kópti kórgen keıýana Ybyraıhandy shaqyrtyp, «Arystandaı uldy bolasyń. Atyn “Mahmut”- dep qoı» dep suraıdy. Arada az ýaqyt ótkende óz eliniń dámi buıyrǵan qart ana atamekenine kóship ketedi. Ybyraıhan ákeı ýáde boıynsha, jaryq dúnıe esigin ashqan ulynyń atyn Mahmut qoıady. Ybyraıhan ákeıdiń uldy bolǵanyn estigen keıýana Kavkazdyń dámdi táttilerin , anar, mandarın, apelsın sıaqty máýe-sháýesin jiberip, náreste Mahmutqa batasyn beredi. Atam qazaqtyń «Bataly erge baq qonar» degenindeı eki birdeı arqaly eldiń batasyn alǵan besiktegi jas bala búginde eliniń ardaqty uly atandy.
Mahmut aǵanyń óz atasy Nálibaı men naǵashy atasy Baqbergen jas kezderinen ajyramas dos bolyp, keıin bir-birimen quda-jekjat bolýǵa ýádelesken jandar edi. Alaıda, «Jazmyshtan ozmysh joq» degendeı, Uly Otan soǵysy bastalyp, kóppen birge maıdanǵa attanǵan Nálibaı keskilesken shaıqastardyń birinde erlikpen qaza tabady. Al Baqbergen soǵystan aýyr jaraqat alyp, elge oralady. Dosynyń sheıit bolǵanyn estigen Baqbergen Nálibaıdyń shańyraǵynyń qańyrap qalmaýyn oılaıdy. Sóıtip dosyna bergen ýádesinde turyp, 16 jasqa jańa tolǵan Ybyraıhan balasyna dosynyń qyzy Qalykúldi qosyp, kelin qylyp alady. Ótken kúnderge kóz júgirtken Mahmut aǵa sol kezdegi adamdardyń kóńilderiniń páktigine, adamgershilikteriniń joǵary bolǵandyǵyna tánti bolýmen keledi.
Alma Serikqalı,
Qazaqstan Jýrnalıser Odaǵynyń múshesi,
Qazaq radıosynyń jýrnalısi
