Qazaqstanda sońǵy aılarda dollar satylymy kenetten túsip ketti. Qyrkúıek aıynda AQSH dollarynyń satylymy 2,6 trıllıondy quraǵan. Bul tamyz aıyndaǵy kórsetkishten 150 mıllıard teńgege az. Bul týraly Zakon.kz jazdy.

AQSH dollarynyń satylymy qyrkúıekte 36,4% qysqarǵan. Iaǵnı 1,4 mıllıard dollar aıyrbasqa túsken. Bul ótken aıdaǵydan 2,3 mıllıard dollar kórsetkishke tómen eken. Osyǵan baılanysty tómendegideı suraqtarǵa belgili saıasatker Ámirjan Qosanovtyń pikirin bilgen edik. 1, Bir-eki apta buryn ǵana álemde munaı baǵasynyń quldyrap jatqany, eger osylaı jalǵassa kerisinshe teńge qunsyzdanyp, bir dollarǵa shaqqanda 220 teńgege deıin bolýy múmkin ekeni aıtylǵan. Qazaqstanda dollar satylymy tómendegeni týraly aqparat shyndyqqa saı kele me? 2, Dollardyń aıyrbas saýdasynyń bulaı quldyraýy aldaǵy ýaqytta teńge quny qaıta kúsheıýi múmkin degen sóz be?

3, Bundaı aqparat taratý Eýrazıalyq odaqqa halyqty qarjylyq turǵydan daıyndaý túsý bolyp tabylmaı ma?

Ámirjan Qosanov, saıasatker: «Bul ózi óte kúrdeli másele. Qysqasha qaıyryp kóreıin. Dollardyń satylymynyń azaıyp ketýi oǵan degen suranystyń da kúrt artýynan ekeni belgili. Osy suranystyń sebebi de barshaǵa málim. «Aýzy kúıgen, úrip ishedi» demekshi, keshegi 20 paıyzdyq devalvasıa kezinde teńgelik salymdary men jınaǵan qorlarynyń naq sol mólsherde - 20 paıyzynan aıyrylyp qalǵan jurt endi ne istemek? Árıne, úırenshikti dollarǵa júginbek. «Dollar Afrıkada da – dollar» degen sovet kezindegi sóz áli de bolsa óz mańyzyn joǵaltpaǵan sekildi ǵoı.

Sondyqtan da óz basym Qazaqstanda dollardyń satylymy azaıdy degenge onsha senbeımin. Bálkim, dollarǵa aýystyratyn teńge azaıǵany bolar jurttyń qaltasynda? Ulttyq banktiń emısıasy men ıntervensıasyna da kóp nárse mańyzdy. Ókinishke oraı, máseleniń o jaǵyn bılik bizge aıta bermeıdi. Osy qupıalyqtyń ózi alypqashpa áńgimelerdiń kóbeıip ketýine óz áserin tıgizýde.

Aqsha massasynyń bir bóligin aınalymnan shyǵaryp otyrý tájirıbesi de teńgeniń turpattylyǵyna oń yqpalyn jasaýy tıis. Bizde ol qarjy Ulttyq qorǵa quıylýda. Biraq keshegi kúni Ulttyq ekonomıka mınıstri Ulttyq qordan jyl saıynǵy alynatyn lımıttiń óskenin, taǵy da qosymsha qarjy alynatyny týraly ashyq aıtty. Bul da ulttyq valútanyń baǵamyna áser etpek. Teńge baǵymy syrtqy saýdanyń jaǵdaıyna da tikeleı baılanysty, ıaǵnı shetelge taýar satyp, dollar alyp, ulttyq valútany kúsheıtýge bolady. Bizde taýardan góri, qazba baılyqtary, sonyń ishinde munaı men gaz syrtqa eksportqa shyǵarylatyny belgili. Sondyqtan da munaı baǵasynyń róli erekshe. Ázirshe, oǵan qatysty boljamdar asa jaqsy emes. Qazirgi jaǵdaıda, EAEO-ǵa Qazaqstannyń enýine baılanysty rúbldiń de baǵamyn jiti baqylap otyrý qajet. Bir odaq bolǵandyqtan biz ol faktorǵa da táýeldi bop qaldyq. Mine, osy jáne basqa faktorlardy eskere otyryp, ulttyq valútamyzdyń qazirgi qarjylyq daǵdarys kezindegi taǵdyryn sheshýge bolady dep oılaımyn. Eń bastysy – Qazaqstanda kózge uryp turǵan jáne tasada qalyp, kórinbeıtin qaýip-qaterlermen qatar biraz ishki jáne syrtqy múmkindik bar.

Áńgimelesken: Nurǵalı Nurtaı