Jylqy etine baılanysty hanafı mázhabynda eki túrli úkim bar. Ábý Hanıfa pikirinshe jylqy eti mákrúh bolsa, onyń eki úlken mújtahıd shákirti Muhammed pen Ábý Iýsýf boıynsha adal. Ábý Hanıfa jylqy etiniń mákrúhtigine baılanysty «Nahl» súresiniń: «Jylqyny, qashyrdy jáne esekti minýleriń úshin jáne sán maqsatynda jaratty» degen 8-aıatyn dálel retinde keltiredi. Iaǵnı, maldyń etin jeý eń úlken nyǵmet bola tura bul aıatta jylqynyń minýge arnalǵandyǵy men sándigi ǵana aıtylyp otyr. Eger jylqy eti anyq adal bolǵanda eń áýeli onyń osy jaǵy aıtylatyn edi deıdi. Biraq aıatta jylqy etiniń naqty jelinbeıtindigi kesip aıtylmaǵandyqtan Ábý Hanıfa oǵan haram dep emes, mákrúh degen úkimmen shektelgen. Sondaı-aq, Ábý Hanıfanyń mákrúh dep úkim berýiniń taǵy bir negizgi sebebi jylqy malynyń soǵysqa qajettiliginde jatyr. Sebebi, basqasha úkimge barý soǵysqa eń qajetti kóliktiń azaıýyna, aıatta aıtylǵan onyń «ministilik» maqsatynyń joǵalýyna ákep soǵady. Ábý Hanıfanyń mákrúh degeni «mákrúh tánzıhan» adalǵa jaqyn mákrúh pa, joq álde «mákrúh tahrıman», ıaǵnı haramǵa jaqyn mákúh pa ǵulamalar arasynda eki ushty pikir bar. Alaıda Ábý Hanıfanyń jylqy sútine adal dep pátýa bergenin eskerer bolsaq, joǵarydaǵy jylqy etine baılanysty bergen pátýasynyń «mákrúh tánzıhan» adalǵa jaqyn mákrúh ekenin ańǵarýǵa bolady. Ábý Hanıfanyń jylqy etine mákrúh, al sútine adal dep basqasha úkim berýiniń astarynda jylqy sútin ishý saldarynan soǵys kóliginiń azaımaıtyndyǵy, minis maqsatynyń joǵalmaıtyndyǵy jatyr [1]. Eger jylqy eti haramǵa jaqyn mákrúh bolǵanda, Ábý Hanıfa onyń sútine adal dep úkim bermes edi.

Al Ábý Hanıfanyń eki úlken mújtahıd shákirti Muhammed pen Ábý Iýsýftyń pikirinshe, jylqy eti adal. Dálel retinde ál-Býharıde jáne Mýslımde rıýaıat etilgen myna hadısterdi keltiredi:

Birinshisi, Jábır ıbn Abdıllanyń: «Paıǵambarymyz (s.a.ý.) haıbar kúni esek etin jeýge tyıym salyp, jylqy etin jeýge ruqsat berdi» [2] degen hadısi.

Ekinshisi, Ábý Bákirqyzy Ásmanyń: «Paıǵambar (s.a.ý.) zamanynda jylqyny soıyp, etin jedik» [3] dep rıýaıat etken hadısi.

Qorytyndy: Bárimizge belgili hanafı mázhaby, bul tek Ábý Hanıfanyń bergen pátýlarynyń jıyntyǵy ǵana emes, hanafı mázhabynyń úkim shyǵarý negizderine (ýsýlýl-fıqh) súıene otyryp shyǵarylǵan mújtahıd ǵalymdardyń pátýlary da osy mázhabqa jatady. Hanafı mázhabynda Ábý Hanıfanyń eki úlken shákirti Muhammed pen Ábý Iýsýftyń bergen pátýlary da kóp jaǵdaıda negizge alynady. Mine, sondyqtan jylqy etin jeıtin hanafı mázhabyn ustanatyn musylmandar bul máselege baılanysty Muhammed pen Ábý Iýsýftyń bergen pátýlaryn negizge alady. Sondaı-aq, keıbir pátýa-lar zamany men ortasyna, jaǵdaıattarǵa qaraı ózgerip otyrady. Ábý Hanıfanyń jylqy etin jeýdiń mákrúh sanaýynyń negizgi sebebi, jylqy malynyń sol zamanda soǵystyń negizgi quraly bolýynda. Al qazir soǵys quraly ushaq, tanki sekildi zamanaýı kúshti tehnıkalarǵa oıysqandyqtan Ábý Hanıfanyń jylqy etine baılanysty bergen «mákrúh» degen úkimi de ózdiginen ózgeretini málim. Iaǵnı, Ábý Hanıfa qazirgi dáýirde ómir súrgende jylqy etine baılanysty basqasha úkim berýi de múmkin edi. Eń durysyn Alla biledi.

muslim.kz