Ońtústik Qazaqstan oblysynda jylyna VICH ınfeksıasyn juqtyrǵan ondaǵan áıel balaly bolady. Dárigerler úsh jyldan beri dertti analar týǵan nárestelerdiń ishinde «ınfeksıa juqtyrǵany joq» ekenin aıtady dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi Azattyqqa silteme jasap.

43 jastaǵy shymkenttik Aıdana Ermekbaeva (aty-jóni ózgertildi – red.) aıaǵy aýyr kezinde VICH ınfeksıasyn juqtyrǵanyn bilgen. 2004 jyly turmys qurǵan kelinshektiń sózinshe, bir jyldan soń júktiligine 12 apta tolǵanda qan tapsyryp, deni saý ekenin bilgen. Ekinshi ret 28 aptalyǵynda tekserýden ótkende ınfeksıa anyqtalyp, qatty kúızeliske ushyraǵan.

- Alǵash VICH juqtyrǵanyńdy estigen sát – eń qıyn kezeń. Eshkimge aıta almaısyń. İshteı tynasyń. Qaıdan shyqty, kim juqtyrdy? Kúıeýimnen juqqany anyqtalǵanda tipten qınaldym. Kúnde urys-keris, jatyp alyp jylaımyn. Qabyldaý qıyn, árıne, - deıdi ol.

Aıdana Ermekbaeva SPID ortalyǵyna tirkelgen soń dárilerler balany ınfeksıadan saqtaý úshin arnaıy dári ishýdi usynǵanyn aıtady. Onyń sózinshe, dárigerler terapıany bastamasa, balaǵa qaýip bar ekenin eskertken. Júktiligine 30 apta tolǵanda dári ishe bastaǵan. Alǵashqy eki apta qınalyp, basym aınalyp, álsiregenin aıtady.

- Eń bastysy balamdy oıladym. Kúndiz-túni saý bala týylsa eken dep tiledim. Bosaný josparly túrde ótti. Dárigerler kesar otasyn jasaýdy usyndy. Eger bala tabıǵı jolmen týsa, sý jutyp qoıǵan jaǵdaıda ınfeksıa juǵyp ketýi múmkin eken. 38 aptalyǵynda balany ota jasap aldy. Týǵannan balaǵa arnaıy shyryn berdi. Emizýge tyıym saldy. VICH juqtyrýdyń úshinshi joly – emizý ǵoı. Táýekelge barmadym, - deıdi jas ana.

SPID-pen kúres belgisiniń sýretin salyp otyrǵan bala. Shymkent, «Ana men bala» ortalyǵy, 30 qarasha 2010 jyl. (Kórneki sýret)

Aıdana jas balaǵa VICH ınfeksıasy juqqan-juqpaǵanyn bilý úshin úsh ret: bir jarym aıda, úsh jarym aıda jáne bir jarym jasta analız alynatynyn aıtady.

Úsh analızi de taza shyqqan kezde qýandyq. Tirkeýden shyǵarǵanda toı istep jiberdik.

- Ár analız alǵanda janymyzdy shúberekke túıip otyrdyq. Tamaq batpaıdy. Úsh analızi de taza shyqqan kezde qýandyq. Tirkeýden shyǵarǵanda toı istep jiberdik, - deıdi ol kózine jas alyp.

Ońtústik Qazaqstan oblystyq SPID ortalyǵynyń bas dárigeriniń orynbasary Qojahmet Mashırovtyń Azattyqqa aıtýynsha, 2015 jyly oblysta VICH ınfeksıasyn juqtyrǵan 68 áıeldiń 26-sy buryn juqtyryp, keıin júkti bolsa, qalǵanynyń derti júktilik kezinde anyqtalǵan. 2016 jyly 63 áıeldiń 31-inde júktilikten buryn ınfeksıa anyqtalǵan. Bıylǵy 10 aıda mundaı ınfeksıaly 45 áıel júkti bolsa, 18-i burynnan esepke turǵandar.

- Oblysta 2015 jyldan beri VICH anasynan balasyna juqqan joq. Júktilik kezinde anyqtalyp, arnaıy em qabyldap, týǵannan soń emizbeı ósirgen balalardan anyqtalmady. Bul balalardy biz bir jarym jasqa deıin baqylaımyz. Búgingi kúnge deıingi tekserýlerde anyqtalmady, - deıdi bas dárigerdiń orynbasary.

Ońtústik Qazaqstan oblystyq SPID ortalyǵynyń bas dárigeriniń orynbasary Qojahmet Mashırov. 

Oblysta jyl saıyn júkti bolatyn áıelderdiń sany 75 myńǵa jýyqtaıdy. Olar mindetti túrde tekserýden ótedi. Keıbir áıelder júktilik kezinde aýyrmaı, balasyn bosanyp, emizip júrgen ýaqytta kúıeýinen VICH ınfeksıasyn juqtyryp alyp, emshek súti arqyly balasyn dertti etip alady. Mundaı jergilikti dárigerler «semeınyı ochag» dep ataıtyn jaǵdaı jylyna eki-úsh márte qaıtalanyp turady.

Ortalyqtyń ınfeksıonıst-dárigeri Elvıra Imanǵalıevanyń sózinshe, VICH juqtyrǵan áıeldiń balasyna ınfeksıa juqqan-juqpaǵanyn tek qan analızi kórsetedi. Áıelderdiń kópshiligi derti jarıa bolyp ketedi dep dárigerge kórinýden qorqady. Sol sebepti VICH juqtyryp, bala týyp jatqan áıelder sany kóbeıgen. Olardyń ishinde jasandy túsik jasatatyndar da bar.

Bala týǵannan bastap eki saǵattyń ishinde arnaıy shyryn berip úlgersek, balaǵa ınfeksıa túsken kúnniń ózinde balany saqtap qala alamyz. 

- Eger VICH juqtyrǵan júkti áıelder kóp bolsa, ınfeksıa baqylaýdan shyqty degen sóz. Ásirese, jastar arasynda jıi kezdesedi. Olardyń VICH juqtyrǵanyn emhanada bir-aq bilemiz, - deıdi dáriger.

Elvıra Imanǵalıeva VICH juqtyrǵan áıelder tıisti dári-dármekterdi tártippen ishetin bolsa, balalarynyń 98 paıyzy ınfeksıaǵa boı aldyrmaıtynyn aıtady.

- Bala týǵannan bastap eki saǵattyń ishinde arnaıy shyryn berip úlgersek, balaǵa ınfeksıa túsken kúnniń ózinde balany saqtap qala alamyz.  Sondyqtan barynsha balaǵa juqtyrmaýdyń amalyn jasaǵan mańyzdy, - deıdi ol.

SPID ortalyǵynyń psıhology Raıa Mamedova júktilik kezinde VICH juqtyrǵanyn estigen áıelder túrli kúıge ushyraıtynyn aıtady.

VICH - adam ımýnıteti tapshylyǵy vırýsy. Jynystyq jolmen, qan arqyly jáne anadan balaǵa juǵady. Keıingi eki jylda Qazaqstan VICH boıynsha Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým reıtıńisinde alǵashqy oryndaǵy elder qataryna kirgen.

Qazaqstanda VICH 1987 jyly tirkelgen. 2015 jylǵy málimetter boıynsha, bul elde VICH juqtyrǵan 26 690 adam bar. Al anadan balaǵa VICH juqtyrý kórsetkishi 2007 jylǵy 8,4 paıyzdan 2015 jyly 1,9 paıyzǵa tómendegen. VICH juqtyrǵan adamnyń ómirin dárigerler ondaǵan jyldarǵa uzarta alady. Ol asqynǵanda SPID-ke aınalady.

- Osydan 10 jyl burynǵy jaǵdaımen salystyrǵanda, adamdardyń eti úırene bastaǵan. Kópshilik statýsyn estigende baısaldy qabyldaıdy.Kózqaras ózgerdi. Biraq qorqynysh bar. «VICH juqtyrǵan áıelge bala tabýǵa bolmaıdy» degen sózdi aıtýǵa eshkimniń quqyǵy joq. Táýekelge barmaı dárigerdiń keńesin tyńdaý kerek. Sońǵy ýaqytta VICH-pen júrip, ekinshi, úshinshi balasyn bosanýǵa nıet etkender kóbeıdi, - deıdi ol.

Al Aıdana Ermekbaeva kúıeýimen birge arnaıy terapıa jasatyp júr. Mezgilimen tamaqtanýǵa, ımýnıtetin álsiretpeýge tyrysady. Kóńil-kúılerin barynsha kóterińki ustaǵylary keledi. Qazir mektep jasyna ilingen qyzdary kishkentaı kezinde aýyryp qalsa, záreleri ushyp qoryqqandaryn aıtady. Qan nátıjesi durys bolyp shyqqan kezde ǵana úreıleri basylǵan. Ol kúıeýinen VICH ınfeksıasyn qaıdan juqtyrǵanyn suramaǵan.

— «Qatelesken shyǵar» degen oı áli kúnge keledi. Otbasy bolǵan soń, qıyndyqtyń bári ótkinshi eken. Tórkinime qaıtyp barsam, oǵan qosa VICH juqtyrǵanymdy áke-sheshem bilse, qarabet bolamyn dep otbasymdy saqtap qalýǵa tyrystym. Bastysy – balamnyń tolyq otbasynda ósýin qaladym. Basyńa salsa, bárine kónedi, kóndigedi ekensiń. Kúıeýim ekeýmiz sóılestik, tynyshtaldyq. Qyzym qazir 12 jasta. Esti, erte eseıdi. Mektepti bitirip, oń-solyn tanyǵan soń bar shyndyqty aıtamyz dep otyrmyz, - deıdi Aıdana.

Dılara Isa