Qytaılyq Sohu basylymy Reseıdiń bosqyndardy ne sebepti elge kirgizbeıtinin saralap, materıal daıyndaǵan eken. Qamshy.kz aqparat agenttigi qytaılyqtardyń kótergen máselesi ózekti ekendigin eskere otyryp, oqyrman qaýymǵa qazaq tildi aýdarmasyn usynady. Bir qyzyǵy, reseılik BAQ-tyń ózi bul problemaǵa basa nazar aýdaryp, orys tiline aýdarýǵa asyǵypty.
Terıtorıasy Reseıden kishi bolǵanymen halqynyń sany mıllıardtan asatyn Qytaı «Jer kólemi eń úlken memlekette adam sany nege az?» degen saýalǵa jaýap izdep kóripti. Sarapshy saýalyna jaýap tapty da. Aıtýynsha, bul suraq asa qatty oılanýdy qajet etpeıdi, jaı ǵana Reseı musylmandardan qorqady-mys. Bosqyndar úshin Reseıdiń qaqpasy tars jabylǵan. Nege? Ári qaraı maqalasyn bylaısha órbitedi..
Tarıhqa sensek, bosqyndardy qabyldaý – memlekettegi turǵyndar sanyn bir sátte kóbeıtetin ádis. Ońtústik Qytaıdyń damýy – bosqyndarmen tikeleı baılanysty. Bul ádisti ózge elder de tıimdi paıdalandy. Máselen, ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin Fransıa men Germanıa jumys kúshin tolyqtyrý úshin bosqyndardy qabyldaǵan. Esesine búgingi kúni eki eldiń demografıalyq jaǵdaıy joǵary. Tipti jer terıtorıasy jóninen Reseıden kishkentaı Shvesıadaǵy halyqtyń sany Reseıden asyp túsedi.
Búginde dál Reseı sekildi halyq sanynyń jetispeýshiliginen zardap shegip jatqan memleket joq. «Jaýynger ult» soǵys arqyly álemdegi jer kólemi jaǵynan eń úlken memleket jasaı aldy, iri áskeri men demografıalyq resýrsynyń arqasynda kórkeıdi. Alaıda búgingi kúni «soǵyssyz qalǵan» Reseı jeriniń kóp bóligi turǵynsyz qalǵan. 17 mıllıon sharshy shaqyrym jerde nebári 140 mıllıon adam turady eken. Reseılikterdiń kóp balaly bolýdy qalamaýy da – buǵan birden bir sebep.
SSRO-nyń qulaýynyń basty sebebi – demografıa. Bul jaǵdaıdy túzetý úshin Sovet úkimeti ondaǵan jyldar boıy jumys istedi, alaıda nátıje bermedi. Endi Reseıdiń bir ǵana joly qaldy – bosqyndardy qabyldaý. Máselen, Taıaý Shyǵysta bosqyndar kóp. Olardy qabyldaý arqyly halyq sanyn 10 mıllıonǵa kóbeıtýge bolady. Biraq Reseı bosqyndardy kirgizýge túbegeıli qarsy. Tipti olardyń elge kirip ketpesi úshin qaýipsizdik sharalary qatań qoldanady. Nege? Jaýap qarapaıym – Reseı qorqady.
Birinshiden, musylman
Reseı halqynyń 20 paıyzy musylman. Ári bul Reseı úshin úlken qıyndyq týǵyzyp tur. Bılik eldi tik turǵyzǵan musylman memleketi Sheshenstan úshin musylmandardan qorqady. Eger musylmandardy tartatyn bolsa, olardy baqylaý da múmkin bolmaı qalady.
Ekinshiden, ózge eldiń qateligin qaıtalamaý
Sońǵy on jylda kóptegen memleket bosqyndardyń kesirinen jappaı kúıreýge ushyraǵan. Batys Afrıkadaǵy Kot-D^Ivýar, sonymen qatar Taıaý Shyǵystaǵy Lıvan. Muny baqylap otyrǵan Reseı óz memleketi úshin qorqady. Terıtorıasy keń bolǵanymen turǵyny jetkiliksiz, sol sebepti bosqyndardyń soqqysyna shydaı almaýy múmkin. Eger olar memleketke qastyq jasasa, kesh bolady.
Úshinshiden, Reseı ekonomıkaǵa alańdaıdy
Búginde Reseı ekonomıkasy quldyraý sheginde. Halqy da kedeılenip barady. Eger elge bosqyndar kirse, jergilikti turǵyndar men bosqyndar arasynda azyq-túlikke talas týýy múmkin. Al munyń nátıjesi iri kóteriliske ulasady. Reseıdiń alańdap otyrǵan negizgi máseleleriniń biri – osy.
