Ýkraına prezıdenti Petr Poroshenko keshe óziniń Jarlyǵymen «eldi 30 kún áskerı soǵys jaǵdaıynda» dep jarıalady. Al bári neden bastaldy? Jeksenbi kúni Ýkraınanyń "Berdánsk", “Nıkopol” jáne “Iany Kapý” kateri Kerch túbeginde Reseıdiń teńiz shekara aımaǵyna qaraı enip ketken. Muny baıqaǵan orys teńizshileri birneshe ret eskertý jasap, aqyry qarsy oq atqan. Sóıtip, ýkraınnyń úsh kateri men ekıpajy qolǵa tústi. Birneshe ýkraın sarbazdary jaraqat aldy. Olarǵa dereý dárigerlik kómek kórsetildi. Qazir Ýkraınanyń úsh kateri Qyrym kópiriniń mańaıynda Kerch túbeginde qańtarýly tur. Biraq bul jaǵdaı Ýkraına Qarýly kúshteriniń bas qolbasshysy prezıdent Petr Poroshenkonyń uıqysyn qashyrdy. Dereý eldiń Qaýipsizdik keńesi múshelerin jınady.
«Eldi 30 kún áskerı soǵys jaǵdaıynda» dep jarıalady. Resmı Máskeý Reseıdiń teńiz shekarasyna engen ýkraındyqtar týraly málimdeme jasap, BUU-nyń Qaýipsizdik keńesin shaqyrdy. Bul máseleni Reseı kún tártibine usynǵanymen, ol qoldaý tappady. Qaýipsizdik keńesi músheleriniń kóbi Reseıdiń “Ýkraına áskerı-teńiz kúshteriniń Reseı shekarasyn buzǵany týraly” máseleni talqylaý usynysyn maquldamady.
Endi ne bolar eken?! Búkil álemniń nazary qazir eki elge aýǵan. «Soǵys bolyp kete me, joq pa?», ol jaǵyn eshkim aıta almaıdy. Biraq jaǵdaıdyń ýshyǵatyny endi anyq. Óıtkeni ýkraın teńizshileri eshkim barýǵa bolmaıtyn jabyq aımaqqa enip ketip, qaýipti manevr jasaǵan. Reseı tarapy ustalǵan teńizshilerge qatysty tergeý amaldary júrgiziletinin málim etti. Al Ýkraınaǵa áskerı jaǵdaı ne úshin qajet? Eldiń Qorǵanys jáne ulttyq qaýipsizdiń keńesiniń tóraǵasy Aleksandr Týrchınovtyń aıtýynsha, ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý jáne agresorǵa qarsy soqqyǵa daıyn bolý úshin kerek». Qazirgi ýaqytta Ýkraınanyń qarýly kúshteri áskerı soǵys jaǵdaıynda daıyndyqta tur. Biraq el prezıdenti Petr Poroshenko «bul soǵystyń bastalǵanyn bildirmeıdi, tek qorǵanys úshin qajet» dep málim etti.
Ol óziniń Tvıtterdegi jazbasynda «Býdapesht memorandýmyna sáıkes oǵan qol qoıǵan seriktes elderge, EýroOdaqtaǵy memleketterge, sonymen qatar, Normand tórttigine Ýkraınanyń múddesin qorǵaý úshin tıimdi qadam jasaýǵa» shaqyrdy. Ýkraınanyń Syrtqy ister mınıstriligi «bul Reseı tarapynan jasalǵan arandatýshylyq» dep málimdedi.
Alaıda Petr Poroshenkonyń 30 kúndik áskerı tótenshe jaǵdaı jarıalaýynyń astarynda jatyr? Muny sarapshylar ártúrli baǵalaýda. Biri «eger Joǵary Rada muny bekitse, prezıdenttiń qolynda barlyq nárse bolady. Tipti osy ýaqyt aralyǵynda dıktatorlyq rejım de ornatýy yqtımal» degendi aıtýda.
Joǵary Radanyń depýtaty Igor Lýsenko «áskerı jaǵdaı engizý Poroshenkonyń keler jylǵy prezıdenttik saılaýyna daıyndyqtyń basy. Múmkin, osyǵan baılanysty ol saılaý kúnin ózgertýi de yqtımal» degen pikirde. Al ýkraın parlamentiniń vıse-spıkeri Oksana Syroed «áskerı jaǵdaı halyqtyń nazaryn prezıdent saılaýynan basqa jaqqa aýdarý» dep esepteıdi.
Al álemdik alpaýyt elder Kerchten shyqqan kiltıpanǵa salmaqty kózqaraspen qarap, salıqaly saıasat ustanyp jatqan sıaqty. Óıtkeni máseleniń ýshyǵýyn eshkim de qalamaıdy. NATO men EýroOdaqtyń ókilderi Kerch túbegindegi jaǵdaı óte qaýipti, sondyqtan ony salmaqty kózqaraspen sheshý kerek» dep málim etti.
Jalpy Ýkraınaǵa 30 kúndik áskerı tótenshe jaǵdaı engizýdiń qandaı artyqshylyǵy men ereksheligi bar? Ýkraınanyń «Áskerı jaǵdaı týraly» zańyna sáıkes, bul merzimde azamattardyń konstıtýsıalyq quqy men bostandyǵy shekteledi. Azamattarǵa kóshege shyǵyp, jınalys, mıtıń pen narazylyq sharalaryn ótkizýge jol joq. Qoǵamdyq uıymdar men partıalardyń belsendi qyzmetine ýaqytsha bolsa da, tyıym salynady. Tipti kompúterlik jeli arqyly aqparatty salýǵa da ruqsat etilmeıdi. Demek, budan shyǵatyn qorytyndy ne? Ýkraınanyń birqatar sarapshylary aıtyp otyrǵandaı, bul eń aldymen prezıdent Petr Poroshenkoǵa tıimdi. Sarapshylar «bul jaǵdaı kelesi saılaýda taǵy da prezıdenttik kresloǵa erkin kelýine úlken múmkindik beredi» dep otyr.
Qalaı aıtqanda da, Reseıdiń teńiz shekarasy buzylǵany anyq. Bul oraıda ýkraınnyń ustalǵan úsh teńizshisi aǵa leıtenant Andreı Drach, matros Sergeı Sybızov jáne úshinshi rangaly kapıtan Vladımır Lesovoı Reseıdiń teńiz shekarasyn buzǵanyn moıyndady jáne Kıevtiń tarapynan arandatýǵa ushyraǵanyn rastady. Endigi jaǵdaı qalaı órbýi múmkin? Anyǵy, oqıǵanyń aldaǵy ýaqytta sonshalyqty shıelenispeıtini ras. Soǵys ta bola qoımas. Osy máselege baılanysty Reseı prezıdenti Vladımır Pýtınge telefon shalǵan Germanıa kansleri Angela Merkel máseleniń mán-jaıyna qanyq bolǵan sıaqty. Demek, shyn máninde kiltıpan orys teńizshilerinen emes, Ýkraına jaǵynan bolýy múmkin. Alaıda, oqıǵaǵa birer kún ótkennen keıin til qatqan AQSH prezıdenti «Tolyqqandy habardarmyz. Jaǵdaı sonshalyqty ýshyqpaıdy, Bári qalpyna keledi. Reseı tarapy úsh keme men jaralanǵan jáne ustalǵan 30-ǵa jýyq teńizshilerdi qaıtarýy tıis» dep jaýap berdi.
Biraq Azov teńizindegi Reseı-Ýkraına teketiresi rúbl men grıvnaǵa úlken áser etti. Keshe Máskeý qor bırjasynda munaı baǵasynyń ósýine qaramastan atalǵan eki eldiń valútasynyń dollar men evroǵa qaraǵandaǵy kýrsy kúrt tómendedi. Tipti Kerchtegi kiltıpan 3 kúnniń ishinde qazaq valútasyna da áser etip, 5 teńgege quldyrady.
...Búgingi kórsetkish 1 dollar– 371.03 teńge.
