(áńgime)

Sońǵy qońyraýdan keıin inilerimen saıabaq, zoobaqtarda qydyrtyp, bazardan kerek-jaraǵyn alyp, ákesi Jantasty aýylǵa, ata-apasyna aparyp tastaıdy. Bul - jyldaǵy ádet. Úsh aı jazǵy demalysyn aýylda ótkizetin Jantas jazdy aýylsyz, ata-apasy, aýyldaǵy dostary, buzaýlar men ıtteri, jylqylarsyz elestete de almaıdy. Es bilgeli aýylmen birge qatar uǵymdaı júretin jan dosy - Arystyń orny Jantas úshin tipti de erekshe. Ekeýi dostan kóri baýyrdaı bolyp ketken. Tek ata-anasy bólek, ekeýi eki jerde, bólek turady jáne óte uzaq ýaqyt kórispeıdi demeseń, týǵan baýyrdan da artyq: Ekeýin baılanystyryp turǵan erekshe bir tartylys kúshi bar sıaqty. Ózinen eki jas úlkendigi bar Arys ta oqý bite sala qaladan keletin Jantasty asyǵa kútedi. Bıyl toǵyzynshy synypty aıaqtaǵan Jantasty ol uzaq kútip qaldy. Aldymen ózge qalaǵa qydyryp qaıtqan otbasy bir aı keshiktirip Jantasty aýylǵa ákelip tastady. Alaıda, kóktemde ákesi qaıtys bolǵan Arys anasy men baýyrlarymen birge basqa jerge kóship ketken edi. Dosyn eskertip te úlgermedi.

         Asyǵyp-aptyǵyp aýylymen qaýyshqan Jantas ata-apasymen hal surasyp, saǵynyshyn basqannan keıin, bir kese sháı ishe sala Arystyń kórýge asyqty. Biraq ony atasynyń sózi toqtatty. «Balam, Arys otbasymen birge kóship ketken. Seni uzaq kútti. Bir apta buryn basqa jerge kóship ketti. Onyń ústine oqýǵa qujat tapsyratyn ýaqyt ta kelip qalǵan eken. Qaıda ketkenderin naqty aıtpady. Keler-kelmesin de bildirmedi. Saǵan duǵaı sálemin aıtty».

Jantas ózine túsiniksiz birtúrli kúıge tústi. Úıge ne kirerin, ne shyǵaryn bilmeı, abdyryp biraz turdy da, syrtqa qaraı oqtaı atyldy. Birden Arystyń úıine júgirdi. Esik, terezeleri syrtynan shegelengen, aýlada eshqandaı da zat joq. Naq kóship ketken úıdiń beınesi. Jan dosynyń rasymen de joqtyǵyna, kóship ketkenine kózi jetken Jantastyń aıaqtary ózdigenin júgire jóneldi. Buǵan baǵynar emes. Qaıda ekeni belgisiz, áıteýir júgirip barady. Keýdesinde bir qýys paıda bolyp, ony samal jel sharlap ketkendeı kúı keshken Jantas uzaq júgirgendikten, aıaqtary talyp, jyǵylarǵa shaq qaldy. Alqynyp ketken ol kilt toqtaı qaldy da, jerge otyra ketti. Basy salbyrap, kózderinen jas seldeı aqty. Birnárse jetispeı turǵandaı, qazir tursa, qulap qalatyndaı, aýyly bóten aýyldaı, tezirek qalaǵa qashyp ketkisi kelip, túsiniksiz kúıdi bastan keshirip bir orynda uzaq otyrdy. Nege jylap jatqanyn túsiner emes. «Arys kóship ketti. Tek kóship ketti. Ol ólip qalǵan joq qoı. Bir kúni kezdesedi. Iá, olar kezdesedi. Dostar uzaq ýaqyt bólek júre almaıdy ǵoı. Olar kezdesedi.» Jantas ózin jubatýǵa tyrysty. Eger qazir janynda Arysy bolsa, munyń bul haline qarap, «qyz sıaqty jylaǵanyń ne» dep, ábden ishek-silesi qatqansha kúletin edi. Iá, jerge jata qalyp kúlýshi edi. Ol qatty kúlkisi kelse, dál solaı isteıtin. Kenet qulaǵyna Arystyń kúlkisi estilgendeı, jan dosy tý syrtynan mazaqtap turǵandaı boldy. Eger solaı bolsa, ol mindetti túrde Jantasty kelemejdeıdi. Sony oılap, Jantas kóz jasyn súrtip, betin arly-berli ýqalap, kıimin túzep, jaılap ornyna turyp, artqa buryldy. Joq. Qatelesipti. Arys joq. Kúlkisi tek estilgen eken. Al artynda turǵan ol úı jaqtan júgirip shyqqaly qyr sońynan qalmaı qýalap kelip, bárin baqylap turǵan súıikti ıti - Aqtós eken. Arystyń Jantasqa syıǵa tartqan kúshigi búginde úlken ıt bolǵan. Arysty odan ármen saǵyndyra túsken Aqtóstiń aldyna tizerleı otyra qalyp, moınynan qushaqtaı aldy. It te egesin uqqandaı, quıryǵyn bulǵańdatyp, qushaǵynda únsiz ǵana turdy.

         Sál-pál ózine-ózi kelgen Jantas aıaqtary qustaı ushyryp ákelgen jerdiń dosy ekeýi jatyp alyp, qıaldaıtyn, bala kezde baǵyndyrǵan bıikteri, úıden sál jyraqtaǵy «tósek-jota» ekenin baıqady. Bul jerdi dostar «tósek-jota» dep atap ketken. Qoldaryn jastanyp, aıaqtaryn laqtyryp tastap, shalqalasynan jata ketti. Kúnnen qorǵana bir kózin qysyńqyrap, kók aspanǵa kóz tastady. Baıaǵy kók aspan. Dosy ekeýiniń arman taqtasy. Arys ekeýi osy jotada jatyp alyp, kók taqtaǵa árneni jazyp, jasyrýshy edi. Eseıe kele, ol taqtaǵa armandaryn jazatyndy shyǵardy. Olar aspanǵa endigi bir kitap jazyp tastaǵan da shyǵar. Bir kózi talsa, ekinshisin almastyra, aspanǵa uzaq qarady. Kenet kók taqtadan jańadan tanysqan kishkentaı Arys pen Jantas kóringendeı boldy. Sóıtip, ótken kúnder biriniń artynan biri jalǵasa berdi. Quddy, kıno kórip jatqandaı bolǵan Jantastyń kóz aldyna dosy ekeýiniń alǵashqy tanysqan kúni; asyq oınaǵandary; Jantas qaladan arnaıy shápki men qara kózildirik ákelip berip, ony taǵyp alyp, maqtanamyn degen on jasar Arys kóshede tasty kórmeı, domalap qulaǵany; ekeýi eki úıge kezek-kezek sý tasyǵandary; keıinnen bir jazda Arystyń kódegine alǵash mingen Jantasty kódek jatsynyp, qalaı laqtyryp jibergeni; eki úıdiń shóbin birge shapqandary; taýdan otyn daıyndap; kartopqa soqa tartqandary kórine bastady. Kók taqtada endi:  «Seniń atyń Jantas bolsa, meniń atym Qoja bolsyn» degen Arysqa «Olar dos emes, qas. Al, biz dostarmyz. Sondyqtan, sen Qoja bolmaı-aq qoıshy. Men de kınodaǵy Jantas emespin. Men jáı ǵana seniń dosyńmyn» degeni; úıden qarbyz urlap shyǵyp, osy jotaǵa ákelip, kınodaǵydaı jerge uryp jeımiz dep, jerge urǵan qarbyz jeýge jaramsyz bolyp qalǵany; aýyl balalary «qaladan keldim dep maqtanasyń ba ne» dep, Jantasqa jabylǵanda, ony qorǵamaqshy bolǵan Arystyń kózi kógergeni; taýyqtyń jumyrtqasyn kim kóp jınaıdy dep jarysqanda, Jantas baıqamaı kúrke taýyqtyń jumyrtqalaryna tıisip, taýyqtyń qalaı qýǵany; sıyrlardyń oqyrasyn qyzyq kórip, jotalaryndaǵy dúńkıgen, jybyrlap turǵan qurttardy túrtemiz dep, bir buqanyń ekeýin qalaı qýalaǵany; sıyr taraǵanda sıyrdyń quıryǵan ustap alyp, kók shóppen syrǵanaǵandary; osy jotada jatyp qıaldaımyz dep, uıyqtap qalyp, keshqurym bulardy izdeýge shyqqan úıdegiler kelip, oıatqandary; asaý taıdy úıretemiz dep, aqyry taı ekeýin de topyraqqa toıdyryp, qashyp ketkeni; óskende naǵyz qazaqy attardy baptaıtyn fermer bolyp, balalarymyz shabandoz bolyp, júırikterimizdi báıgege qosamyz degen armandary; sabaqty jaqsy oqıtyn dostardyń birin-biri synaı jaýdyratyn suraqtary; kim jeńilse, sol osy jotadan úıge deıin jeńgenin arqalap keletinderi; qaladan kelgende dosynyń qalaı kútip alyp, qalaǵa keterde qalaı qımaı qoshtasatyndary... bári-bári zýlap ótip jatyr. Kók aspan quddy kók ekranǵa aınalyp ketkendeı.

Saǵynysh. Iá, dosyn saǵynyp jatyr. Birnárse jetispeı turǵany anyq. «Qaıda ketkenderin naqty aıtpady. Keler-kelmesin de bildirmedi. Saǵan duǵaı sálemin aıtty...» Atasynyń sózderin taǵy esine aldy. Esine aldy da, «Sen biz armandaǵan armanǵa jetýiń kerek! Men de jetemin! Men saǵan, sen maǵan ýáde bergensiń! Bul jotaǵa endi sensiz kelmeımin...» dep Jantas ornynan atyp turyp, jotadan tómen júgire jóneldi.

Sóıtip, ol aýyldan ketti. Sol ketkennen mol ketti. Odan keıingi jazda da, kúzde de aýylǵa aıaǵyn attap aspady. Bir jaǵy dosyna degen ókpesi bar, bir jaǵy ózine bergen ýádesi bar... Áıteýir, sol aýylǵa Jantastyń tabany qaıta tımedi...  

(jalǵasy bar)

Jalǵasy myna siltemede 

Maqpal Sembaı