Qazirgi tańda tegin medısınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemi aıasynda em júrgiziletin syrqat túrleri óte kóp. Turǵyndar olardyń birin bilse, endi birin bilmeýi múmkin. Sondaı syrqattardyń biri – Parkınson aýrýy. Aýrýdyń aldyn alý maqsatynda, biz búgin osy syrqat jaıynda aıtýdy jón kórdik.

Parkınson aýrýy — mıdyń júıkelik jasýshalarynyń birtindep semýi (tirshiligin joıýy) saldarynan paıda bolatyn aýrý. Mundaıda adamda dirildeý, jalpy qımyldyń nasharlaýy, qımyl-qozǵalystyń qıyndaýy, úılesimsizdigi, tepe-teńdiktiń buzylýy baıqalady. Naýqas ózi jýyna almaıdy, tamaq ishe almaıdy, kıine almaıdy, bir sózben aıtqanda kúndelikti qajetin óz betinshe atqara almaıdy. Syrqat baıaý túrde, qımyl qyzmetine, bulshyq et pen qan tamyrlardyń shıraqtyǵyna, tynys alýǵa, júrek qyzmetine jaýap beretin, mıdyń ortasynda ornalasqan jasýshalar buzylǵanda damıdy.

Statısıkaǵa súıensek, Parkınson aýrýyna 50-60 jasqa deıingi adamdardyń 1% shaldyǵady eken. Áıelderge qaraǵanda er adamdar jıirek aýyrady. Aýrýdyń alǵashqy sımptomdary HİH ǵasyrda sıpat alǵan. Syrqat ony anyqtaǵan dáriger Djeıms Parkınsonnyń tegimen atalady.

Elordamyzda, Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qorynyń Nur-Sultan qalasy boıynsha fılıalynyń medısınalyq qyzmetterdi jetkizýshileriniń biri Neırohırýrgıa ulttyq ortalyǵynda tegin medısınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemi (TMKKK) esebinen ıntrakranıaldy neıroúdetkish elektrodyn (elektrodtaryn) aýystyrý nemese ımplantasıalaý otalary (operasıalary) jasalady. Parkınson aýrýyn hırýrgıalyq jolmen emdeý naýqastardyń jaǵdaıyn edáýir jaqsartady. Ota jasalǵanǵa deıin naýqas tósekten tura almaıtyn jaǵdaıda bolsa, otadan keıin erkin júrip-turyp, tamaǵyn iship, kıine alady. Iaǵnı, naýqas jańa ómir bastaǵanmen birdeı, óz-ózine keledi.

Ókinishke qaraı, Parkınson aýrýyn tolyq emdeý tásili tabyla qoıǵan joq. Atalǵan ota álemdik standart boıynsha jasalady jáne joǵary jetistikke ıe.

Medısınalyq qyzmet sapasyn basqarý júıesiniń derekterine súıensek, Neırohırýrgıa ulttyq ortalyǵynda osy dıagnoz boıynsha 2017 jyly – 29 adamǵa, 2018 jyly – 36 adamǵa, al 2019 jyldyń 1-toqsanynda – 4 adamǵa ota jasalǵan.

 Neırohırýrgıa ulttyq ortalyǵynda Parkınson aýrýy dıagnozy boıynsha ota jasalǵan naýqastar sany (adam).

Ádette, naýqastar aýrýdyń alǵashqy belgilerine mán bermeıdi. Eger:

- qol-aıaq qozǵalysynyń báseńdeýi;

- mımıkalyq belsendiliktiń (bet bulshyq etiniń belsendiligi) joıylýy nemese qıyndaýy;

- bulshyq et shıraqtyǵynyń artýy;

- jıi qulaý, júristiń ózgerýi, búkireıý;

- sóıleýdegi ózgerister;

- qýyqtyń dısfýnksıasy (neseptiń jıi kidirýi nemese ustamaýy);

- sozylmaly depressıa;

- úreılený, kúızelis;

- oılardyń shatasýy;

- esten taný;

- galúsınasıa (joq zattardy kórgendeı nemese dybystardy estigendeı bolý) baıqalsa, dereý dárigerge kóriný kerek. Sebebi, syrqat asqynar bolsa, onyń saldary óte aýyr.

Parkınson aýrýynyń paıda bolý qaýpin azaıtý úshin ýytty zattekterdi, sondaı-aq, dárilerdi artyq tutynbaǵan, mysaly, neıroleptıkterdi múmkindiginshe qabyldamaǵan durys. Bas súıek-mı jaraqaty da osy aýrýǵa shaldyqtyrýy yqtımal. Belsendi jáne salaýatty ómir saltyn ustaný, organızmge qolaısyz ekologıalyq faktorlardyń áserin joıý, ınfeksıalyq aýrýlardy ýaqytyly emdeý, aqyl-oı jáne dene eńbegimen turaqty shuǵyldaný aýrýdyń aldyn alýǵa yqpal etedi. Salaýatty ómir – saýlyǵymyzdyń kepili!

Janargúl Úmbetova

Nur-Sultan qalasyndaǵy fılıaly