Jaqynda tanymal ánshi Sáýle Janpeıisova óziniń «feısbýk» áleýmettik jelisindegi paraqshasynda ózin Jambyl oblystyq fılarmonıasynan shyǵaryp jibergendigi jáne dırektor ornyntaǵyna burynǵy basshyny qaıta ákelgendigin jazǵan bolatyn. Sondaı-aq, munyń bári Sáýle hanymnyń erkinen tys, eńbek demalysy kezinde syrttaı sheshilip qoıǵandyǵy aıtylǵan.
Osyǵan oraı dástúrli ánshi, oqytýshy, Jambyl oblystyq fılarmonıasynyń dırektory Sáýle Janpeıisova arnaıy Qamshy portalyna suhbat berdi. Suhbat barysynda Sáýle hanym óziniń áleýmettik jelide kótergen janaıyqaıy týraly keńinen baıandap, oblystyń mádenıet basqarmasy men Jambyl oblystyq fılarmonıasyndaǵy túsiniksiz jáıttar týraly sóz etti.
Sáýle hanym, másele qalaı boldy? Ol kezde sizdi bul qyzmetke kimder shaqyrǵan edi? Basynan bastaıyqshy...
-Taraz – kóne qala, tarıhı qala. Ózimniń týǵan jerim. Dese de, men buǵan deıin Qurmanǵazy atyndaǵy ulttyq konservatorıanyń halyq áni kafedrasyn basqaryp, shákirtterimniń ortasynda ónerlerin shyńdap, sahnaǵa birge shyǵyp júrdim. Sol kezde Jambyl oblysynda mádenıet salasynda shý shyǵyp, oblystyq fılarmonıany 21 jyl basqyrap kelgen Seıitqasym Túktibaev degen azamat qyzmetinen qýylyp, basy daýǵa qalyp, onyń ústinen qylmystyq is qozǵalǵan edi. Bul týraly qazaqstandyq BAQ az jazbady. Sol kezde oblystyń burynǵy ákimi Qanat Bozymbaev myrza arnaıy habarlasyp, meni shaqyrdy. Ol kezde árıne, meniń otbasym, jumysym, shákirtterimniń barlyǵy derlik Almatyda edi. Men oılanýym kerek boldy.
Jambyl oblysy sizdiń týǵan jerińiz ǵoı... Arbany da syndyrmaı, ógizdi de óltirmeýdiń joly qaısysy edi?
-Iá, azamattar elge shaqyrdy. «Almatyda, basqa qalalarda shyńdaldyń. Tájirbıeńdi jetildirdiń. Endi sonyń bárin týǵan topyraqqa ákelseńshi. Oblystyń mádenıeti turalap tur. Kómektes», degennen soń, bir aýyz sózderinen attap kete almadym. Oblys ákiminiń orynbasary Meırambek Tólepbergenov myrza ózi shaqyrdy. Sodan keıin, men úıimdi, jumysymdy, bala-shaǵamdy Almatyda qaldyryp, ózim fılarmonıany basqarýǵa keldim. Onyń ústine dál sol kezde oblystyq mádenıet basqarmasyna Aınur Sádenova hanym keldi. Ol da jańadan kelgen edi. Qazaqstanǵa tanymal skrıpachka, Marat Bısenǵalıevtyń mektebinen bilim alǵan. Jańashyl, bastamashyl azamat qoı. Kele sala «túk joq qoı mynda» dep shoshyp ketkenin ózi talaı ret aıtqan da. Sosyn ol reforma jasady. Uıyqtap jatqan mádenıetti qaıta tiriltý úshin baryn saldy. Biz birlesip jumys jasadyq.
Al burynǵy bastyq ne búldirgen edi? Ne úshin isti bolǵan?
-Ol kisi jaqsyly-jamandy 21 jyl basqardy mádenıet salasyn. Shynyn aıtý kerek qoı, túk joq edi. Kadrda 20 adam. Ol kezdegi eski fılarmonıanyń Balasaǵun deıtin konsert zaly bar eken. 1000 oryndyq. Ol kisi sonyń jartysyn jekemenshikke ótkizip alypty. Keıin ol jerde «Móldir bulaq» degen meıramhana ashqan. Jergilikti turǵyndar Balasaǵun Túktibaevtyń jekemenshigi eken dep oılap júrgen. Ol oblystyq fılarmonıanyń balansynda ekenin tipti bilmegen de. Keıin munyń arty daýǵa ulasyp ketken. Túktibaev qyzmetinen qýylyp, qylmystyq is qozǵalǵan.
Aıypty dep tanylǵan ba?
-Joq. Taraz qalalyq soty Túktibaev myrzany kinásiz dep tanyǵan. Biraq araǵa 3,5 jyl salyp qaıta kelip otyr ǵoı.
Sonda buǵan deıin qaıda júripti?
-Óziniń aıtýynsha, aýyryp jatypty. «Men óziminniń kinásizdigimdi jaqsy túsinemin. Namysyma tyrysyp, óz isimdi jalǵastyramyn» dep kelipti.
Sonda qalaǵan ýaqytynda kele berýge bola ma? Álde, bireýlerdiń yqpaly ról oınap otyr ma?
-Taraz qalalyq soty sheshimimen tez arada qaıta jumysyn jalǵastyrý týraly sheshim shyǵarǵan eken. «Nemedlenno vosstanovıt» deıdi.
Sonda bul oqıǵa qashan bolǵan?
-Bizdiń ujym 20 shilde kúni kezekti eńbek demalysyna shyqqan bolatyn. Al 21-i kúni Taraz qalalyq sotynan adamdar kelip, Túktibaevty burynǵy jumysyna qaıta ornalastyrý týraly sheshimdi kórsetken. «Meıli, ornalastyraıyq, biraq keıinirek, bolmas pa? Qazirgi ujymnyń eńbek josparlary kúl talǵan bolady ǵoı» degenine qaramaǵan da.
Sizdiń basshylyǵyńyz kezinde fılarmonıada qandaı ózgerister bolyp edi? Siz qandaı reforma jasadyńyz?
-SHyny kerek. Azamattardyń bir aýyz sózderin tastamaı, Almatyda barymdy tastap jetip keldim. Qolymnan kelgenshe ister atqardyq. Árıne, meniń jalǵyz eńbegim emes – ujymnyń eńbegi. Uıyqtap jatqan ónerdi qaıta silkindirý úshin túrli konsertter uıymdastyrdyq. Qazaqstannyń birneshe qalalaryna konserttik baǵdarlamalarmen bardyq. Aýdandarda vokaldy-ınstrýmentaldy ansamblder qurylyp, bıshiler daıyndaýǵa kóshtik. Úsh jyl qatarynan Halyqaralyq festıvál uıymdastyrdyq. Al bıyl ókinishke oraı respýblıkalyq deńgeıde ǵana ótkize aldyq. Jambyl oblystyq fılarmonıasyn – birneshe shetelge shyǵardyq t.b. aıta berseń sozyla beredi ǵoı. Ótirik aıtqanym emes, munyń bári buryn joq dúnıeler edi. Biz qaıta tirilttik.
Já, sonda jańaǵy Túktibaevqa qatysty sot sheshimi appelásıaǵa berilmeıdi me?
-Beriledi. Jambyl oblystyq mádenıet basqarmasy men qarjy basqarmasy sotsheshimine narazylyq tanytyp, qaıta qaraýǵa aryz jazbaqshy. Endi istiń aqyryn kútý ǵana qaldy.
Siz halyqtyń adamysyz. Ónerińizge el baǵasyn bergen. Basqa jumys she...
-Nurgeldi, men jumyssyz qalamyn dep ýaıymdamaımyn. Qudaı bergen ónerim men elim barda jerde qalmaspyn. Tek meni ashyndyratyny – ózderi shaqyryp ap, syrtymnan, meniń eńbek demalysym kezinde ornyma burynǵa adamdy qaıta ákelip otyrǵyza salǵany. Aıtsa, men sol oryndy ózim-aq bosatamyn ǵoı. Tek ujymyma bir aýyz sóz aıtyp, jaǵdaıdy túsindirip, halyqpen adam sıaqty qoshtasar edim. Menen suramaı-aq, syrtymnan báirin sheshe salǵan. Uıat jaǵdaı ǵoı. Tegi kúlkiń keledi.
Abaı atamyz aıtqandaı kúlkiniń de túr túri bolady ǵoı. Yza kúlkisi ǵoı...
Iá, sol. Mynadaı kezde jaqsy kadr jınaqtaý qıynnyń qıyny ǵoı. Mysaly men basshy bolyp kelgen kezde ózime orynbasar taba almaı qınalǵam. Meniń bir sózim bar osyndaıda aıtatyn. Kadrdyń qadirin belmegen kadrsyz da, qadirsiz de qalady (kúldi). Al men ánimdi aıtyp ári qaraı júre beremin de...
Suhbattasqan Nurgeldi Ábdiǵanıuly
