Kúndi uzaq jyldar boıy zerttegen ǵalymdar kúnge uqsas taza, taýsylmaıtyn, óte úlken energıa beretin zatty armandap kelgen edi. Endi sol arman júzege asýy múmkin. Fransıada jasandy kún salynyp jatyr. Bul týraly "Qamshy" portalynyń ǵylym salasyndaǵy arnaýly avtory Jeksen Toqtarbaı habarlaıdy.
Jobaǵa AQSH, Fransıa, Reseı, Qytaı, Japonıa, Ońtústik Koreıa sıaqty 6 memleket jalpy 24 mıllard dollar qarjy quıǵan. Bastama iske assa, "kishkene kún" 500 MW energıa óndirýge qaıqarly bolady. Fransıa 24 agenttigi dereginshe, joba 2025 jyly aıaqtalady.
Bul – adamzat tarıhyndaǵy eń úlken joba bolmaq.
23 myń tonnalyq jasandy kúnniń jumysy kúnniń ishindedi hımıalyq reaksıalarǵa uqsaıdy. Munda da kúnniń ishindegideı Sýtek ızotoby (protı men trıtıı) birigip, Gelıı atomyn túzedi. Olardyń atomdary birigý barysynda óte joıqyn energıa bóledi. Nátıjesinde jasandy kúnde 4 mln ℃ temperatýraǵa deıin qol jetkizýge bolady.
Kúnde bul prosestiń oryndalýy qıyn emes. Óıtkeni kúnniń massasy da, tartý kúshi de jerden áldeqaıda úlken. Sondyqtan reaksıa ońaı júredi. Al jerde proses, ıaǵnı sýtek ızotoptary qalypty jaǵdaıda ózdiginen birikpeıdi. Sondyqtan reaksıany júrgizý úshin 250 mln ℃ temperatýra bolatyn orta jasaý kerek. Mundaı joǵary temperatýrany alýdyń ózi óte qıyn. Qazirgi jańa tehnologıa boıynsha atalmysh temperatýraǵa tek sýper-ótkizgishti magnıttiń kómegimen ǵana qol jetkizýge bolady. Mundaı magnıtti álemde tek birneshe el ǵana óndire alady. Jasandy kúnge Úndistanda 200 shaqyrym sýper-ótkizgishti symnan jasalǵan 3000 tonnalyq sýper magnıt qoldanylǵan.
Sýper magnıttiń ózi -269℃ temperatýrada ıaǵnı álemdegi eń tómengi temperatýrada jasalady.
Joba sátti júzege assa, bolashaqta Eýropadaǵy birneshe el taza energıamen qamtylmaq.
Dál osy sekildi úlken ári taza energıa beretin jobalardy AQSH pen Qytaı bastap ketken. Olar 2050 jylǵa qaraı munaıǵa degen táýeldilikten túgeldeı arylyp, energıanyń osy túrine kóshpek.
Joba AES-ke qaraǵanda 4 ese energıa kóp bere alady. Sondaı-aq AES sıaqty máńgi saqtalatyn zıandy qaldyq qaldyrmaıdy. AES-te Ýran atomy ıadrosy bólinip, kishi atomǵa aınalý barysynda úlken energıa óndiriledi. Biraq onyń barysynda myńdaǵan jyl saqtalatyn óte zıandy radıasıalyq qaldyqtar paıda bolady. Al jańa joba Sýtegi ızotoptarynyń birigýi barysynda bólinetin energıaǵa negizdelgen. Al qaldyq sýtegi men gelıı qorshaǵan ortaǵa zıan emes.
