5,5 mıllıon teńge aıyppul salyný qaýpi tónip turǵan MediaNet halyqaralyq jýrnalısıka ortalyǵy júrgizetin Ortalyq Azıadaǵy faktilerdi tekserý boıynsha alǵashqy resýrs Factcheck.kz saıty salyq organdarynyń tekserisine baılanysty úndeý jasady. Úndeý mátininiń tolyq nusqasy tómende usynylyp otyr.
Úkimettik emes uıymdarǵa aıyppul salynyp, qyzmetiniń májbúrli túrde toqtatylýy "azamattyq qoǵamdy damytýǵa den qoıdyq" degen memleket baǵytyna qaıshy. Bul qadam Qazaqstannyń halyqaralyq abyroıyna nuqsan keltiredi.
Qazir "Eho" men "Halyqaralyq quqyqtyq bastama" uıymdarynyń árbirine 400 AEK (1 166 800 teńge) kóleminde aıyppul salynyp, qyzmetine úsh aıǵa shekteý qoıyldy. Qazaqstandaǵy adam quqyǵy jáne zańdylyqty saqtaý halyqaralyq búrosyna 800 AEK (2 333 600 teńge) mólsherinde aıyppul kesilip, qyzmeti 3 aıǵa toqtady. "Erkindik qanaty" uıymyna 100 AEK (277 800 teńge) shamasynda aıyppul salynǵan.
Osylaısha, tórt qana beıúkimettik uıymǵa kesilgen aıyppul kólemi 5 mıllıon teńgege jýyqtady. Taıaýda táýelsiz uıymdarǵa salynǵan aıyppul mólsheri ondaǵan mıllıon teńgege jetýi múmkin.
2020 jyldyń qarasha-jeltoqsan aılarynda Qazaqstandaǵy birneshe beıúkimettik uıym salyq organdarynan zańbuzýshylyqtar anyqtalǵany týraly habarlama alǵan. Uıymdarǵa ákimshilik kodekstiń 460-1-baby boıynsha, ıaǵnı "Shet memleketterden, halyqaralyq jáne sheteldik uıymdardan, sheteldikterden, azamattyǵy joq adamdardan aqsha jáne ózge de múlik alý jáne olardyń jumsalýy týraly málimetterdi berý tártibin buzdy" dep aıyp taǵylǵan.
Salyq organdary alda taǵy birneshe qoǵamdyq uıymnyń isin qaraıdy. Onyń nemen aıaqtalaryn boljaý qıyn emes. Bul jaǵdaı memlekettik organdar iske asyratyn ákimshilik prosestiń áli qalyptaspaǵanyn, qujatta ketken jóndeý ońaı tehnıkalyq qateler úshin úlken kólemde aıyppul kesip, uıym qyzmetin toqtatýǵa múmkindik beretin 460-1-baptaǵy 2-bóliminiń aqylǵa qonymsyzdyǵyn kórsetedi.
Memleket qoǵamdyq uıymdar jumysyn toqtatyp, eldiń myńdaǵan azamatyn qorǵalý quqyǵynan aıyryp qana qoıǵan joq, – qyzmeti shektelgen uıymdardyń júzdegen jumysshysyn tabyssyz da qaldyryp otyr.
Osynshama ýaqytqa qyzmeti toqtaǵan uıymnyń shekteý alynǵan soń qaıta jumys istep ketýi neǵaıbyl. Birneshe aı materıal shyǵarmaǵan medıajobanyń qaıta jandanýy kúmándi. Solardyń biri – qyzmeti shektelip, 5,5 mıllıon teńge aıyppul salyný qaýpi tónip turǵan MediaNet halyqaralyq jýrnalısıka ortalyǵy júrgizetin Ortalyq Azıadaǵy faktilerdi tekserý boıynsha alǵashqy resýrs Factcheck.kz saıty. Factcheck.kz te múshe sanalatyn halyqaralyq faktchekerler jelisiniń Nobel syılyǵyna usynylýy qazirgi ahýalǵa taǵy bir qyrynan qaraýǵa múmkindik beredi.
Qoǵamdyq uıymdardyń qysymǵa saılaý qarsańynda ushyraǵanyn aıta ketý kerek. Muny "saıası qysym" dep ataýǵa tolyq negiz bar. Birneshe halyqaralyq uıym men dıplomatıalyq mısıa ahýalǵa alańdaýshylyq tanytyp otyrǵanyn málimdedi.
Salyq organdary uıymdardyń halyqaralyq donorlardan alǵan granttarynyń qarjylyq esebin ýaqytyly ne birer qatemen ótkizýin, tehnıkalyq aqaýlardy "zańbuzýshylyq" dep tanyp otyr. Kóp uıymnyń "qatesi" valúta baǵamynyń aıyrmashylyǵy men uıym shotyna túsken aqshany emes, kelisim-shartta kórsetilgen somany kórsetýden ketken. Shetelden qarjylandyrý esebin ótkizý erejesiniń ózgerýinen de problema týyp otyr. Iaǵnı, eseptegi qate qasaqana burmalaýdan emes, talaptyń ózgerýinen ketken.
Organdar "zańbuzýshylyq" dep ataǵan bul qatelerdiń salyq tólemderine ne salyq esebine qatysy joǵyn, keleńsizdikten búdjetke aqsha túspeı qalmaǵanyn, eshkimge zalal kelmegenin aıta ketken jón. Aqparattyq sıpattaǵy esep qylmystyq pıǵylmen jasalǵan burmalaý bolmasa da, kesilgen jaza tym aýyr. Zańǵa saı, mundaı zańbuzýshylyq boıynsha keıingi 2 aıdaǵy áreket úshin ǵana ákimshilik jazaǵa kesýge bolady. Biraq salyq organdary bul isti "salyq zańbuzýshylyǵy" retinde qarastyryp, keıingi 5 jyldy tekserip otyr.
Memlekettik kiris organdary qateni jóndeý múmkindigin elemesten, táýelsiz uıymdardy jazalaýǵa beıil ekeni baıqalady. Qysymǵa ushyraǵan beıúkimettik uıymdar tıisti ózgertýdi engizse de, salyq organdary "zańbuzýshylyqty" "qate aqparat berý" retinde qarastyryp, tehnıkalyq qateler áldeqashan rettelgenin elemeı otyr.
Salyq organdarynyń qoǵamdyq uıymdarǵa mundaı qatynasy Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń joldaýynda aıtqan "azamattyq qoǵamdy damytý" týraly málimdemesi men Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń prezıdent tapsyrmasymen 2025 jylǵa deıin Azamattyq qoǵamdy damytý konsepsıasyna degen senimdi azaıtady.
Pikir qaldyrý