Erdoǵan men Pýtındi dostar dep aıtýǵa kelmes, biraq keıbir pozısıalarda olar bir-biriniń aıtqandaryn túsinip, birlese qımyldaıtyndaı áser qaldyrady. Al Sırıa men Qyrymda olardyń ulttyq múddeleri tipti kereǵar deýge bolatyndaı. Osy eki avtorıtarlyq rejım Batysqa qaıtkende de jaqpaı-aq qoıdy. Reseıdiń jaǵdaıy túsinikti – olar "SSSR" kezindegi AQSH-pen parıtetti ańsaıdy, ekinshi myqty ıadrolyq derjava ataǵynan aıyrylǵysy kelmeıdi, sodan beri 30 jyl ótkenin, syrtqy jaǵdaıdyń kúrt ózgerip ketkenin eskergisi kelmeıdi.

Al ondaı ambısıasy joq, ıadrolyq qarýy joq, eshkimge zorlap óz saıasatyn tańyp otyrmaǵan, óziniń ulttyq múddesi turǵysynan durys qadamdar jasap otyrǵan Erdoǵannyń Batysqa ne úshin jaqpaı qalǵany túsiniksiz. Ásirese Baıdenniń oǵan osy kezge deıin telefon soqpaýy túrki áleminiń iri kóshbasshysyn jorta kózge ilmeý dep baǵalaýǵa bolady.

Jalǵyz ǵana sebep – Túrkıanyń AQSH pen NATO-nyń qatty qarsylyǵyna qaramastan Reseıden S-400 "Taıfýn" zenıtti-zymyran keshenin satyp alýy. Keıbir sarapshylar "amerıkalyq Petrıot turǵanda qajeti qansha edi" dese, ekinshileri "olar Petrıotty Erdoǵanǵa satpady, sondyqtan amalsyz sondaı qadamǵa barýǵa májbúr boldy" deıdi. Shyn sebebin bilý bizge qıyn, múmkin syrt kózge biline bermeıtin basqa da jaıttar bor shyǵar. Birinshileri Túrkıa S-400-di satyp alý arqyly NATO-nyń áskerı múmkindikterine nuqsan keltirdi, óıtkeni S-400 NATO-lyq F-35-ti "oqýǵa" arnalǵan deıdi. Sondyqtan da Blınken naýryz aıynyń aıaǵynda taǵy da Túrkıa syrtqy ister mınıstrligine telefon soǵyp, S-400-di ózderine qaıtyp berýdi suraǵan. Oǵan taǵy da joq degen jaýap alǵan.

Sondyqtan BAQ-tarda AQSH osydan 100 jyldan astam ýaqyttaǵy Osman ımperıasynyń armándar genosıdin tanýy múmkin degen "ýtechkalar" paıda boldy. Bul Erdoǵanǵa aıtylǵan sońǵy eskertý sıaqty edi. Shamasy Túrkıa tarapynan taǵy da teris jaýap berilgen bolýy kerek, búgin Baıden Erdoǵanǵa telefon soǵyp armándar genosıdin AQSH-tyń moıyndaıtynyn jetkizgen. Oǵan Túrkıanyń jaýaby – biz AQSH-tyń bul áreketin moıyndamaımyz!

Túrkıa, árıne, AQSH-taı iri derjava emes, biraq osal memleket te emes. Bizge baýyrlas el, sondyqtan biz Baıdenniń bul áreketin quptamaımyz, qarsymyz. Bul áli tolyq zerttelmegen taqyryp dep oılaımyz. Óıtkeni Erdoǵan Túrkıa arhıvterin tolyq ashqanyn, árkimniń-aq kelip zertteýlerine bolatynyn, al armándar áli kúnge sheıin arhıvterin eshkimge kórsetpeı otyrǵanyn jarıa túrde birneshe qaıtara aıtty.

AQSH-ta armándar lobbıi óte kúshti. Sondyqtan da bolýy kerek, barlyq 50 shtattyń 49-y armándar genosıdin Baıdenge deıin-aq moıyndap qoıǵan. Búginge deıin ol genosıdti 32 memleket moıyndapty. Jalpy ony kezinde Reıgan bastapty. 1981 jyly bir sózinde ol armándar genosıdin Holokostpen salystyrǵan. Buǵan qaraǵanda negizgi jumystar Baıdenge deıin-aq bitken, tek ony AQSH atynan resmı rásimdeý ǵana qalǵan sıaqty. Saılaýaldy úgit-nasıhatynda Baıdenniń bergen ýádesi de bar eken, ol qazir sol ýádesin oryndaǵandaı bolyp otyr. Shamasy armándar lobbıi bul jerde de uıymshyldyqpen biraz jumystanǵan bolyp tur.

Ókinishti-aq árıne. №1 derjava basshysynyń mundaı tolyq zerttelmegen taqyryptardy saýdaǵa salýy, ony ekinshi bir eldi muqatý úshin paıdalanýy qalaı bolǵanda da aqtaýǵa kelmeıdi dep oılaımyn. Árıne, ıdeal adam bolmaıdy, árkimniń-aq áıteýir bir kemshiligi bolady. Baıden de ıdeal emes. Munysyn sondaı kemshilikteriniń biri dep esepteıik. Al túrik baýyrlarǵa eńselerińdi túsirmeńder, myna sapyrylysqan dúnıede, álemniń bir shetinde sendermen júregi bir, qashan da qoldaýǵa daıyn týysqandaryń bar degimiz keledi.

Qýanysh Edilhantegi

Sholýshy