Germanıalyq Deutsche Welle basylymy parlament eks-prezıdent Nursultan Nazarbaevty eldegi saıasatqa yqpal etý múmkindiginen aıyratyn túzetýdi qabyldaýy "elbasynyń" bılik tranzıtine baılanysty josparyn buzdy dep jazdy.
Basylym nemis sarapshylary parlament tómengi palatasy tóraǵasynyń otstavkaǵa ketip, onyń ornyna prezıdent ákimshiligi basshysynyń kelýin bıliktiń Toqaev aınalasyna shoǵyrlanyp jatqanymen baılanystyratynyn habarlady.
Shyǵys Eýropalyq jáne halyqaralyq zertteýler ortalyǵynyń ǵylymı qyzmetkeri Beate Eshment Nazarbaevtyń prezıdenttikten ketken soń bılikke yqpalyn saqtap qalý jospary tas-talqany shyqqanyn aıtady.
– Nazarbaev 2019 jyly oılap tapqan bılikti berý modeli osy jylǵy qańtarda kúıredi. Nazarbaev ózine ımýnıtet pen baılyǵyn, otbasynyń erekshe statýsyn saqtaýǵa múmkindik beretin sheshýshi ókiletti qaldyra otyryp, bılikti birtindep berýdi oılaǵan. Alaıda onysy sátsizdikke ushyrady, – deıdi sarapshy.
Basylym "Nazarbaev ıdeıasynyń sátsizdigine qańtardaǵy jappaı tártipsizdikke ulasqan jappaı narazylyq sebep boldy" dep, sarapshylardyń "tártipsizdikterge daıyndyq barysynyń kóptegen detalderi anyqtalmaı qalaýy múmkin" degen alańdaýshylyǵyn jetkizgen.
– Almatydaǵy oqıǵalarǵa qatysty buǵan deıin aıtylǵan mynandaı pikirmen kelisemin. Áýeli bul – óziniń ekonomıkalyq jaǵdaıyna kóńili tolmaıtyn azamattardyń qalypty narazylyǵy bolǵan. Artynsha jappaı aksıany áldekimder "urlap alǵandaı" boldy, keıin osy adamdardy shaǵystyryp qoıǵandaı olar ózderin múlde bólek – agressıvti túrle ustaı bastady. Tonady, órtedi taǵysyn taǵy... Muny qalypty demonstranttardan bólip qaraý kerek, – deıdi Beate Eshment.
German-qazaqstandyq qoǵam tóraǵasy Tomas Helm Qańtar oqıǵasynyń aýqymy óte tańǵaldyrǵanyn aıtqan.
– Men sońǵy ýaqytta narazylyq sharalary bolýy múmkin ekenin boljaǵanmyn. Biraq zorlyq-zombylyq úlken masshtabty qamtyp, bılike degen talasqa elıtaaralyq shıelenis qosylyp, sheteldik toptardyń aralasýy tańǵalarlyq ári qorqynyshty boldy, – deıdi ol.
Deutsche Welle qoǵamdaǵy haos pen tártipsizdikter qatań túrde janshylýynyń teris saldary bolýy múmkin ekenin keltirgen.
– El úshin sıtýasıa nasharlaı tústi. Dostarym men tanystarym qoǵamnyń jikke bólinýine alańdaýly. Qurbandar kóp. Tanysynan aırylǵandar az emes. Internette jazyqsyz adamdardyń qazasy týraly jıi jazylyp jatyr. Men tipti qoqys tastaýǵa shyqqan adam atyp óltirilgeni týraly oqyp qaldym. Ólgenderdiń týystary tergeýdi talap etetini anyq, – degen Beate Eshment Toqaevty ótpeli kezeń fıgýrasy dep sanaıtyndyqtan, odan túbegeıli ózgeris kútpeıtinin, dese de bolashaqty boljaǵysy kelmeıtinin aıtqan. Sondaı-aq ol azamattardyń tabysyn arttyrý Toqaevtyń basty mindeti dep sanaıdy.
Al Tomas Helm "prezıdent shynymyn de adamdardy aýystyryp, tártip ornatyp jatyr. Biraq burynǵy bılik elıtalary myqty pozısıalarǵa ıe. Olar barlyq jerge jaıylyp úlgergen. Sondyqtan qazirgi sharalar nátıjeli bola ma, ony ýaqyt kórsetedi" deıdi.
Pikir qaldyrý