Merziminen buryn ótkeli jatqan prezıdent saılaýyna túsýge daıyn ekenin málimdegen eks-úmitker Ámirjan Qosan bul jolǵy saıası dodadan tys qalatynyn habarlady. Bul týraly ol Nege.kz saıtyna shyqqan "Men bul saılaýǵa qatyspaımyn!" degen maqalasynda málim etti. Osy saılaýǵa qatyspaýynyń eki sebebi týraly aıtqan saıasatker opozısıany "jol berip em olar birige almady, ortaq kandıdat usyna almady" dep synaıdy. Sóıte tura qazirgi ókimet bılikti ońaılyqpen bermeıtinin, bılikke talas qantógiske soqtyrýy múmkin ekenin jetkizip, saılaýǵa túspeýdi oń sheshim kórgenin jetkizgen. Arasynda demokratıalyq kúshter aıtyp júrgen máseleler búginde prezıdent aýzynan da shyǵyp júr, prezıdent jaqsy bastama kóteredi, tek oryndalýy nashar dep Toqaevqa jyly sózder aıtady. Maqalanyń tolyq nusqasy tómende usynylyp otyr.

Ámirjan Qosan, eks-kandıdat: Men bul saılaýǵa qatyspaımyn!

Osydan biraz ýaqyt buryn men 2022 jylǵy prezıdenttik saılaýǵa túsýge daıyn ekendigimdi málimdep edim. 2019 jyly saılaýǵa qatysqan men osy joly da tirkeýden op-ońaı óte alatynymdy, demokratıalyq ustanymymdy pash etip, kez kelgen qarsylaspen laıyqty básekege túse alatynymdy jazǵanmyn.

Iá, ótken prezıdenttik saılaýdyń qorytyndysyn moıyndap, men biraz synǵa da ushyraǵanmyn. Biraq, bireý keliser, bireý kelispes, bılik sol joly ólispeı berispeıtin edi, onyń arty sumdyq soıqanǵa ulasyp, bas jarylyp, qan tógilýi múmkin edi. Sondyqtan óz basym sondaı qıyn, sol kezde ekiniń biri túsinbegen sheshim qabyldap, halqymdy qandy qyrǵynnan qutqaryp qaldym dep esepteımin.

Ol sózimniń rastyǵyn Qandy qańtar kórsetti: sol kúnge deıin «qazaq qazaqqa qarsy oq atady» dep kim oılady?! Sol sebepti el aldynda arym taza. Al ol qadamymdy túsinbegender, óz oıynda qala bersin, men olardy ózgerte almaımyn. Men – jeke bas ambısıamdy emes, elimniń amandyǵyn oılaıtyn azamatpyn. Sol prınsıpimde qala beremin!

Osy saılaýǵa qatysýym ne qatyspaýyma qatysty birqatar BAQ, azamattardyń áleýmettik jelilerdegi, messendjerlerdegi suraqtaryna jaýap bere otyryp, búgin men 2022 jylǵy prezıdent saılaýyna qatyspaıtynym týraly málimdeımin.

Onyń eki sebebi bar.

"Birinshiden, 1997 jyly saıası opozısıa qataryna qosylǵaly men: «Elde prezıdent ne parlament saılaýy bolsa, ózin opozısıa dep sanaıtyn barlyq kúshter men tulǵalar – ózara kelispeýshilikteri men renish-ókpelerin ysyryp qoıyp, bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp, ortaq kandıdat ne ortaq uıym mańaıyna toptasýy qajet!», – dep kelemin. Sol qaǵıdatymnan esh aınyǵan joqpyn.

2005 jyly «Ádiletti Qazaqstan úshin» qozǵalysynan úmitker bolǵan Jarmahan Tuıaqbaıdy qoldap, basqa áriptesterimmen birge bar kúshimizdi salǵanbyz. Máselen, ótken prezıdenttik saılaýda JSDP partıasy Ermurat Bapıdy usynǵanda, men óz prınsıpterime saı sol sheshimdi qoldaǵan bolatynmyn (biraq keıin ol óz kandıdatýrasyn usynýdan bas tartty).Bul joly ózderin «Demokratıalyq koalısıa» dep ataǵan birqatar uıym saıası málimdeme jasap, óz úmitkerin usynatynyn málimdegen edi. Onyń qataryndaǵy keıbir tulǵalarǵa degen kózqarasym teris bolsa da, men saıası kategorıalardy basshylyqqa alyp, ol koalısıa usynatyn kandıdatqa báseke bolǵym kelmegen. Ókinishke qaraı, olar óz arasynan biregeı kandıdat usyna almaýda. Óz basym, el ishinde prezıdent bolýǵa laıyq azamattar barshylyq dep sanaımyn. Endi olar boıkot dep jatyr.

Bul sheshimin men durys emes dep sanaımyn. Óıtkeni, kez kelgen saıası uıym saılaýlar kezinde qalys qalmaı, zańda berilgen múmkinshilikterdi paıdalanyp, aýyl-aımaqta óziniń úgit-nasıhatyn júrgizý kerek dep esepteımin.

Óıtkeni saıası kúres – kompúter aldynda otyryp ap, áleýmettik jelide post jazyp, laık jınaý emes. Ol degenińiz, kúndelikti mańdaı terin tógýdi qajet etetin aýyr eńbek. Saılaý bolsa, saıası kúrestiń sharyqtaý shyńy. Ol múmkindikti paıdalanbaý – saıası soqyrlyq dep bilemin.

Al óz arasynan bir kandıdat shyǵara almaýyn men ol koalısıa qataryndaǵylardyń jeke bas ambısıalary men bir-birine degen astyrtyn básekeniń nátıjesi dep sanaımyn.

Endi men saılaýǵa tússem, ol koalısıa taǵy da meni «bizdiń sheshimdi mansuq etip, bıliktiń oıyn júzege asyryp jatyr» dep baıbalam salyp, synnyń astynda qalýym múmkin. 2019 jyly da solaı bolyp edi ǵoı.

Bir nárse aıqyn jáne ony ózin opozısıa dep sanaıtyn barsha kúshter men tulǵalar moıyndaýy kerek: 2019 jylǵy saılaýda halyqtyń Ortalyq saılaý komısıasy resmı moıyndǵan 16,2 prosent daýysyn negizge alyp, saıası kúresti odan saıyn údete túsýge bolatyn edi. Ol kezde parlamentke ótý kórsetkishi 7 prosent edi. Kúsh biriktirgende, demokratıalyq kúshter búginde parlament tórinde otyratyn. Jáne de úsh jyldyń ishinde opozısıa óz qatarynan prezıdenttik dodaǵa quqyqtyq, saıası jáne elektorattyq turǵydan saqadaı saı ázir bolatyn bir emes, birneshe úmitkerdi daıyndap qoıar edi.

Ókinishke qaraı, ózara yrdý-dyrdýǵa salynyp, opozısıa taǵy da óziniń tarıhı múmkindiginen aırylyp qaldy.

Opozısıalyq ıdeıalardyń oryndy ári ómirsheńdiginiń bir dáleli sol: Táýelsizdik alǵaly demokratıalyq kúshter talap etip kele jatqan kóptegen bastamalardy búginde Toqaevtyń ózi aıta bastady. Óz basym muny oń jáne óz jalǵasyn tabýy kerek úrdis dep baǵalaımyn.

Ekinshi sebep jaıynda men osydan 3 jyl buryn, saılaý qorytyndylaryn moıyndaý kezinde aıtqanmyn. Ol kezde kóp adam men aıtqan qaýipterge sene qoımady. Biraq 2022 jylǵy Qandy qańtar meniń alańdaýshylyǵymdy rastap shyqty. Sol kezde men elde dúrbeleń bola qalsa, ishki jáne syrtqy qaýipter órship, memlekettigimizden aırylyp qalýymyz múmkin degendi aıtyp edim. Osy joly da sondaı qaýip bar. Halyqtyń ábden sharshaǵany ras. Kún kórý qıyndap barady. Toqaev jaqsy bastamalar kótergenimen, tapsyrmalary oryndalyp jatqan joq. Saılaýdyń ózi kúlkili sıpat alyp bara jatyr. El yzaly, ábden ashynǵan, taýsylǵan. Osynyń bári bir kúnde burq ete qalýy múmkin.

Saılaý nátıjesi jarıalanar kúni saıası tartystyń apogeıine aınalyp, el ishine iritki salar ártúrli urandar kóterilip, tolqýlar bolýy yqtımal. Onyń ústine, antıtoqaevshyl kúshter el ishindegi narazylyqty óz múddesinde paıdalanyp, antıqazaqtyq, antımemlekettik sıpat alyp, bir kúnniń ishinde shańyraǵymyzdy tóńkerip tastaýy múmkin!

Jaǵdaıdyń bir ereksheligi sol: opozısıalyq pozısıa ustanǵan kez kelgen kandıdat el qoldaýyna ıe bolary sózsiz. Al bılik saılaý nátıjesin burmalasa, qarsylyq odan beter órship keteri anyq.

Ókimet bolsa, bılikti óz qolymen bere qoımas.

Sol kezde Qandy qańtar qaıtalanýy ábden múmkin! Elimniń, halqymnyń amandyǵy – men úshin basty murat! Sondyqtan men sondaı qaýipti, eldiń irgesin shaıqaltar dúmpýdiń bir sebebi bolǵym kelmeıdi.