Qaraly qańtardan beri tynysh otyr edik. Bılikke únimizdi jetkizýdiń jalǵyz joly osy dep qolpashtap otyrǵandar da tabylyp jatyr. Baıaǵy sharshamaıtyn Muhtar Áblázov. Al Qazaqstanda baǵa sharyqtap barady. Ólmestiń qamyn kórip júrgen halyq áreń otyr. Ózi joq, kózi joq «taqyrbas kósemge» qaramaı, árkim óz muń-muqtajymen alańǵa shyqpasyna esh kepildik joq.

Qamshy.kz saıasatkerlerge suraý saldy.

Áınek synbasa, qoldaımyn!

– Kópshilikti kóterýdiń eki baǵyty bar: biri – revolúsıa, olar bárin qıratady. Uıymdastyrýshylardyń ózin uryp, óltirip ketýi múmkin, bir sózben aıtqanda – tobyr. Ekinshisi, kez kelgen mıtıń saıası tásil retinde saıası maqsatta paıdalanylady. Biraq onyń júgin kóteretin partıa, ne qozǵaýshy kúsh bolýy kerek. Ózi shyǵarǵan halyqty ustap turatyn kúshi bolýy kerek, áıtpese «chem hýje, tem lýchshe» degen ustanymmen erkine jibere salýǵa bolmaıdy. Eger saıası tásil retinde bárin bir qolda ustap, der kezinde toqtata alamyz, keshke bárin tarata alamyz dese, eshqandaı shóp japyrylmaı, áınek synbasa, qoldaımyn!

Kóshege shyǵaryp alyp, aıaǵy qyrǵyn tártipsizdikke ákelse, onda bastaǵanǵa zań aldynda jaýap berýge týra keledi. Saıasatker retinde biz de talaı mıtıńti paıdalandyq, biraq biz bárin óz ýysymyzda ustap turdyq. Ondaıǵa shamań kelmeı me, bul arandatýshylyq. 25-i kúni ótetin mıtıń Jańaózendegi, qańtardaǵy bas kóterýge ulasyp ketýi ábden múmkin. Sebebi – el basyndaǵylar bılikti bergisi kelmeıdi, zańmen bolsyn, zańsyz jolmen bolsyn. Halyqtyń muń-muqtajyn olar biledi. 1937-shi jyldardaǵydaı Stalın bilmeıdi, myna jerde repressıa bolyp jatyr deıtindeı emes. Bılik osy ustanymmen otyr. Keńes ókimetinen kele jatqan strategıa, eshnárse ózgermedi. Mıtıńten basqa jalǵyz jol – saıası kúsh qurý. Ol saıası top, ne partıa bolýy kerek. Jekelegen bireýler, Arman Shoraev, Rınat Zaıytov, Muhtar Taıjan myqty eken degen nárse bolmaýy tıis. Bul joldan ótkenbiz. Saıası top ne saıası kúsh kerek! Qalyptasqan top saıası maqsat qurady, júıeni aýystyrady, solaı ádiletti saılaýǵa kelýimiz múmkin. Másele olardy tirkeý-tirkemegende emes, bastysy, bastarynyń birigýi, – deıdi saıasatker Dos Kóshim

Toqaevtyń kredıti taýsylyp bara ma? 

– Qazirgi qoǵamdyq-saıası jaǵdaıymyz turaqty. Mıtıńke kóp adam jınalady dep oılamaımyn. Sebebi uıymdastyrýshy toptyń ózi belgisiz, maqsaty aıqyn emes. Búkil elge tanymal kóshbasshy joq. Osyny uıymdastyryp júrgen sheteldegi qashqyn Áblázov myrzanyń halyq aldynda áketip bara jatqan bedeli de joq. Shetelde otyryp alyp, halyqty zańsyz mıtıńke shaqyrýynyń ózi adamshylyqqa da, zańǵa da qaıshy. Qańtar qaıtalana qoımas. Biraq halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıy nasharlap jatqany, narazylyqtyń órship kele jatqany ras.

Toqaevtyń kredıttik lımıti bar, onyń qashanǵa deıin jetetini belgisiz. Biraq alty aı, bir jyldyń shamasynda naqty ózgeris bolmasa, kredıti bitedi. Sonda qańtar qaıtalanýy ábden múmkin. Bul mıtıń talaptarynyń arasyna ýtıl alymyn joıýdy qosqan eken. Bul taza popýlızm. Ýtıl alymy – óte kúrdeli ekonomıkalyq másele. Munymen kásibı turǵyda aınalysý kerek. Sony jasap jatqan bizdiń top – «Net ýtılsbor!» toby. Jyldyń sońyna deıin úkimet qulaq asyp, aýyl sharýashylyq tehnıkalaryna ýtıldi alyp tastamasa, biz óz mıtıńimizdi ótkizemiz. Biraq ol zańdy túrde bolady, – deıdi saıasatker Sanjar Bokaev.

Revolúsıa? Bizdiń elde bári múmkin

– Bul mıtıńtiń avtory Muhtar Áblázov pen onyń jaqtasy Barlyq Meńdiǵazıev. Áleýmettik jelide: «Barlyǵymyz birgemiz! Toqaev júıesin qýyp shyǵamyz!» dep úndeý salǵan. Óz basym bul úlken dúmpý týdyrady dep aıta almaımyn. Buǵan birneshe sebep bar. Astana qalasynyń Esil soty «Qazaqstan demokratıalyq tańdaý» qozǵalysyn ekstremıstik uıym dep sheshim shyǵarǵan. Artynsha elimizde ol kisiniń saıası baǵyt-baǵdaryn qoldaıtyn «Kóshe partıasyn» da teris dep tanyp, on myńdaǵan adamdy ákimshilik jazaǵa tartty. Onsyz da birige almaı júrgen topty ydyratyp, qorqytyp-úrkitý arqyly bólshektep jiberdi. Biraq bizdiń elde bári de múmkin. Osy ýaqytqa deıin qordalanǵan máseleler órship, revolúsıa tutanýy múmkin. Eski kadrlar, ózgermegen júıe, ádiletsiz saıasatpen bular jańa Qazaqstan qura almaıdy. Toqaev ózi aıtqan “estıtin úkimet, ádil júıe” qurýǵa qulyqsyz. Júıege qarsy júıe bolýy kerek. Avtorıtarlyq, dıktatorlyq, totalıtarlyq júıeni synaımyz, synmen birge usynys jasaý qajet. Bul rette táýelsiz baqylaýshylar uıymyn aıtar edim. Biz daýystyń urlanbaýyna, saılaýdyń ádil ótýi úshin jumys istep júrmiz, – dedi «Táýelsiz baqylaýshylar» uıymynyń tóraǵasy Besjan Tóleýbekuly.