Ǵylym men bilim berýdegi oń ózgeristerdiń bastalýy 2019 jylǵa keledi. Sol jyly "Álippe" qazaqstandyq mektepterge oraldy jáne "úshtildilik" tujyrymdamasy balanyń jasyna sáıkes ózgertildi. Pedagog mártebesi zańmen belgilenip, muǵalimderdiń jalaqysy óse bastady. Qazir joǵary bilim men ǵylym jeke mınıstrlikke, mektep pen balabaqshaǵa-basqa mınıstrlikke jatady. Kazinform agenttiginiń tilshisi osyndaı eleýli tendensıalarmen bastalǵan reformalardyń eldegi sońǵy bes jyldaǵy ǵylymnyń damýyna qalaı áser etkenine sholý jasady.

Ǵylymǵa bólinetin qarajat qansha ósti?

Ótken jyly ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystarǵa búdjetten 172,6 mlrd teńge bólindi. Ulttyq statısıka búrosynyń málimetteri boıynsha, 2023 jyly eldiń jalpy ishki óniminiń kólemi 120 trln 561 mlrd teńgeni qurady, ıaǵnı memleket jalpy ishki ónimniń 0,14% -. ǵylymı jobalarǵa bóldi. Bul kórsetkish sońǵy 5 jylda aıtarlyqtaı jaqsardy dep aıtýǵa bolmaıdy. 2019, 2022 jyldary zertteý jobalaryna bólingen qarajat kólemi JİÓ — niń 0,12% - na, 2020, 2021, 2023 jyldary-0,12% - ǵa teń boldy. Biraq bul jerde ǵylym salalaryna bólingen qarajat turaqty túrde ósip keledi dep aıtý mańyzdy:

— 2019 jyly 82,3 mlrd teńge

— 2020 jyly 89 mlrd teńge

— 2021 jyly 109,3 mlrd teńge

— 2022 jyly 122 mlrd teńge

— 2023 jyly 172,6 mlrd teńge.

Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi QR joǵary bilim men ǵylymdy damytýdyń 7 jyldyq tujyrymdamasy boıynsha 2029 jylǵa qaraı ǵylymǵa jumsalǵan qarajat kólemin jalpy ishki ónimniń 1%-na deıin kezeń-kezeńimen jetkizý josparlanyp otyrǵanyn atap ótti. Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev 2029 jylǵa qaraı JİÓ-ni 450 mlrd dollarǵa deıin ulǵaıta otyryp, Qazaqstan ekonomıkasyn eki esege arttyrý mindetin qoıdy. Aǵymdaǵy valúta baǵamyna súıene otyryp, 2029 jylǵa qaraı ǵylymǵa arnalǵan búdjet qarajatynyń kólemi 2,1 trln teńgeni quraýy tıis.

Ǵylymı dáreje úshin qandaı syıaqylar tólenedi?

2024 jylǵy 6 mamyrda "Ǵylym týraly", "bilim týraly" zańdarǵa túzetýler engizildi, joǵary oqý oryndary men ǵylymı uıymdarda jumys isteıtin ǵalymdardyń ǵylymı ataqtaryna qosymsha aqylar mólsheri 25, 42 jáne 50 aılyq eseptik kórsetkishke deıin ulǵaıtyldy:

• ǵylym kandıdaty, fılosofıa doktory (PhD) jáne beıini boıynsha doktor ǵylymı dárejesi bar qaýymdastyrylǵan profesor (dosent) dárejesi úshin-17 AEK (2024 jyly 62 764 teńge);
• fılosofıa doktory (PhD), beıini boıynsha doktor, ǵylym kandıdaty jáne qaýymdastyrylǵan profesor (dosent) ǵylymı ataǵynyń bolýy úshin-25 AEK (92 300 teńge);
• ǵylym doktory dárejesiniń jáne qaýymdastyrylǵan profesor (dosent) ǵylymı ataǵynyń bolýy úshin-42 AEK (155 064 teńge);
• fılosofıa doktory (PhD), beıini boıynsha doktor, ǵylym kandıdaty, ǵylym doktory jáne profesor ǵylymı ataǵy úshin-50 AEK (184 600 teńge).