Eń aldymen, BAQ ókilderine ınovasıalyq ónimder men joǵary tehnologıalyq jobalar ortalyǵyn aralap, jeke-jeke tanysyp shyqty. 5 myń sharshy metrdi quraıtyn «Farabi Hub» dep atalatyn zamanaýı jańa ǵımaratta jasandy ıntellekt, kreatıvti ındýstrıa men startap jobalar júzege asyrylady.

Sondaı-aq ortalyqta álemge belgili ZTE, BASF, Binlin tehnologıalyq korporasıasy men basqa sheteldik kompanıalardyń ortalyqtary, ýnıversıtet bazasyndaǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýttary ornalasqan. Zertteý ınstıtýtynda dárilik ósimdikterdi ǵylymı-zertteý ortalyǵy, Mı ınstıtýty, «Robototehnıka jáne mehatronıka RoboMech» ǵylymı-bilim berý ortalyǵy, Bıologıa jáne bıotehnologıa máseleleri ǵylymı-zertteý ınstıtýty, sot saraptamalary ortalyǵy, Ashyq úlgidegi ulttyq nanotehnologıalyq zerthanasy men Ortalyq Azıadaǵy turaqty damý ortalyǵynyń ǵylymı jetistikteri men ınovasıalyq jobalary usynyldy. Iaǵnı, QazUÝ-dyń ZTE, BASF, Binlin korporasıasymen birlesip júzege asyryp jatqan jumys nátıjelerin kórsetti.    

Mamandardyń aıtýynsha, oqý ordasynyń ǵalymdary quny 32 mıllıard teńgeni quraıtyn 400-ge jýyq joba jasaǵan. Aldaǵy ýaqytta dálirek aıtqanda, 2025 jyly Qytaıdyń Soltústik-Batys polıtehnıkalyq ýnıversıtetimen birlesip ǵaryshqa mıkrospýtnık ushyrýdy josparlap otyrǵan kórinedi. Bul ortaq jumys óz kezeginde ǵaryshty zertteýge, atalǵan salada bilikti mamandardy daıarlaýǵa, ortaq nano jáne mıkro spýtnıkterdi ázirleýge jol ashady. Iaǵnı jerdi zertteý jumystaryn qashyqtyqtan júrgizýge mol múmkindik beredi deıdi.

Taǵy bir aıta keterligi, QazUÝ ǵalymdary qazaq tiline basa nazar aýdaryp otyrǵan kórinedi. Iaǵnı, olar 3 mlrd teńgeniń Megagrantyn jeńip alý arqyly qazaq tili men tehnologıalyq progresti qoldaýǵa arnalǵan LLM tildik modelin ázirlemekshi. Ondaǵy basty maqsat – qoǵamnyń túrli salalaryna qazaq tilindegi úlken tildik modelderdi ázirleý jáne engizý arqyly tehnologıalyq progreske yqpal etip, memlekettik tildegi onlaın qyzmetterge qoljetimdilikti keńeıtedi.

Qazaq-Qytaı zerthanasy

«Farabi Hub» ortalyǵynan keıin oqý ordasynyń qyzmetkerleri 10 ınovasıalyq zerthanadan turatyn geografıa jáne tabıǵatty paıdalaný fakúltetindegi «Turaqty damý jáne tabıǵatty utymdy paıdalaný» ǵylymı ortalyǵymen tanystyrdy. Eń aldymen, «Qazaq-qytaı» zerthanasyna bas suqtyq. Onda sý resýrstarynyń sapasyn taldaý, topyraq quramyn zertteý, klımat ózgerisin baqylaý, ekologıalyq qaýiptiń aldyn alý, otandyq týrızmdi damytý baǵytynda jumystar júrgiziletinin bildik. Iaǵnı, ortalyqta sý tasqynynyń aldyn alý, saldaryn anyqtaý jáne jer silkinisine jáne t.b tótenshe jaǵdaılarǵa qatysty  monıtorıń jasaý boıynsha mamandar jumystar atqarady.

Sonymen qatar «Qashyqtan zondtaý tehnologıasy jáne qoldaný» qazaq-qytaı zerthanasynda Ortalyq Azıa óńirindegi klımattyń ózgerýi saldarynan oryn alǵan sý tapshylyǵy, qurǵaqshylyq, jerdiń qunarsyzdanýy sıaqty ekologıalyq máselelerge  monıtorıń jasalynady. Ári jerdi qashyqtyqtan baqylaý arqyly qaýip-qaterdi aldyn ala eskertip, ekologıalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý baǵytynda túrli ǵylymı jumystar júrgiziletinin bildik.

 Sýperkompúter ortalyǵy

 Zerthanalardan bólek, oqý ordasynda Sýperkompúter ortalyǵy ashylǵan. Ortalyq 2019 jyly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Sı Szınpınniń kezdesý nátıjesinde Qazaqstanǵa sýperkompúter ákelý týraly kelisimge qol qoıyp, 2024 jyly Qytaı Tóraǵasy Sı Szınpınniń Qazaqstanǵa resmı sapary barysynda eki memleket basshysy Ortalyq Azıadaǵy eń joǵary sýperkompúterdi QazUÝ-ǵa ornatýdy sheshken.

«Joǵary tehnologıalyq qurylǵy búkil Qazaqstan ǵalymdaryna derekterdiń úlken kólemimen jumys isteýge, memlekettik organdardyń túrli jaǵdaılaryn modeldeýge jáne otandyq IT salasyn damytýǵa septigin tıgizedi» deıdi mamandar.

Sonymen qatar qurylǵynyń joǵary ónimdiligi 1,94 PFLOPS quraıdy. Iaǵnı, Ortalyq Azıada eń qýatty sanalýmen qatar álemdegi úzdik 600 sýperkompúterdiń tizimine kiredi. 

 QazUÝ-da sot saraptamasyn jasaıtyn mamandardy daıarlaıtyn bolady

 Zerthanalardyń ishinde erekshe kózge túskeni Sot-saraptama ortalyǵy boldy. Atalǵan ortalyq otandyq joǵary oqý oryndary arasynda tuńǵysh ret ashylǵan kórinedi. Jaı ǵana ashylyp qoımaı, sot saraptamasyn jasaıtyn mamandardy daıarlaý boıynsha lısenzıa da alǵan.  

Ortalyqta stýdentter, magıstrlar men doktoranttar bilimderin jetildirý maqsatynda tájirıbeden ótedi. Onda qujattar, atý quraldary, trasologıalyq, balıstıkalyq, kompúterlik, molekýlalyq-genetıkalyq baǵyttar boıynsha arnaıy zertteý jumystaryn júrgizýge tolyq múmkindik bar eken. Odan bólek, zerthanada qylmyskerdi ıis arqyly tabý qoraby, atý quraldaryn taldaıtyn apparat ta qoıylǵan. Sondaı-aq  QazUÝ oqytýshylary Ulybrıtanıa jáne Túrkıada «Bolashaq» baǵdarlamasy arqyly bilim alyp, biliktiligin arttyryp kelip, stýdentterge dáris beredi. Sala mamandary dáris boıynsha Qylmystyq quqyq, qylmystyq ister júrgizý jáne krımınalısıka kafedrasynyń ǵalymdary ortalyqtaǵy zamanaýı qurylǵylar arqyly quqyq qorǵaý organdaryna ádisnamalyq jáne ádistemelik jumystar júrgizilip turatynyn aıtady. «Bizde sot saraptamasyn júrgizýde, sonyń ishinde balıstıkalyq saraptamasyn jasaýǵa arnalǵan salystyrmaly mıkroskop bar. Onyń negizgi ereksheligi – atý quraldary arqyly jasalǵan qylmysty zertteýge arnalǵan. Iaǵnı oqtyń ushý traektorıasyn, qaı baǵyttan atylǵanyn anyqtaýǵa járdemdesedi. Sonymen qatar salystyrmaly mıkroskop arqyly adamnyń ózine qol jumsaǵanyn nemese bireý óltirgenin bilýge bolady. Mundaı qurylǵy otandyq ýnıversıtetter arasynda tek Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da bar», – dedi QazUÝ-dyń aǵa oqytýshysy Sulýshash Daýbasova.

Joǵaryda atalǵan ortalyqtardan bólek, baspasóz týrynda Hımıa jáne hımıalyq tehnologıa fakúltetinde jańadan ashylǵan «Farabi Chem Science» klasterimen,  nanospýtnıkterdi ǵaryshqa ushyratyn Soltústik-Batys polıtehnıkalyq ýnıversıteti, «Qazaq-Nemis-Qytaı» halyqaralyq qoldanbaly mıkrobıologıa zerthanalarymen tanystyq. Odan bólek, qalashyqtaǵy kúrdeli jóndeýden ótken №9 jataqhanany aralap, zamanaýı jabdyqtarmen jabdyqtalǵanyn baıqadyq.

Baspasóz týrynan keıin ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ basshylyǵynyń qatysýymen Baspasóz konferensıasy ótti. Basqarma Tóraǵasynyń orynbasary – Birinshi prorektor Erkin Dúısenov BAQ ókilderine ýnıversıtette atqarylǵan aýqymdy jumystar jóninde málimet berip, aldaǵy josparlarymen bólisti. Prorektor óz sózinde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń qoldaýymen 50 jyldyq tarıhy bar QazUÝ qalashyǵy qurylysynyń İİ kezeńi bastalatynyn aıtty.

Konferensıa sońynda jýrnalıser oqý ordasy qyzmetine qatysty  ózekti suraqtar qoıyp, jaýabyn aldy.