ەرتەڭ «حابار» ارناسىنان ءماجىلىس سايلاۋىنا قاتىساتىن ساياسي پارتيا وكىلدەرى اراسىندا پىكىرسايىس كورسەتىلەدى. ول تۋرالى كەشە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى حابارلاعانىن جازعان بولاتىنبىز. بۇگىن بۇل باعدارلامادا ساياسي پارتيالاردىڭ نامىسىن قورعايتىن سپيكەرلەردىڭ ەسىمدەرى دە بەلگىلى بولدى.

سارسەنبىنىڭ ساتىندە ەلدىڭ باستى تەلەارناسىندا دەپۋتاتتىقتان دامەلى التى ساياسي پارتيانىڭ وكىلى ءسوز تالاستىرادى. بيلىك پارتياسىنىڭ نامىسىن پارتيا ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى اسقار مىرزاحمەتوۆ قورعاسا، قازاقستان حالىقتىق كومۋنيستەر پارتياسىنان اتالعان پارتيانىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى، الدىڭعى شاقىرىلمداعى ماجىلىستەگى قحكپ فراكسياسىنىڭ جەتەكشىسى ۆلاديسلاۆ كوساريەۆ، «اقجولدان» پارتيا جەتەكشىسى ازات پەرۋاشيەۆ، «بىرلىك» پارتياسىنان ۇمىتكەر روزا قۋانىشبايەۆا، جالپىۇلتتىق سوسيال-دەموكراتيالىق پارتيادان ەكس-سەناتور زاۋرەش باتتالوۆا، «اۋىل» اتىنان پارتيا ءتوراعاسى ءالي بەكتايەۆ ءسوز تالاستىرماق.

كەزەكتەن تىس ءماجىلىس سايلاۋىن وتكىزۋ تۋرالى اڭگىمە شىققاندا «قامشى» پورتالى ساياسي پارتيالار اراسىندا تەلەدەبات وتكىزۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرىپ، پىكىرسايىس وتە قالعان جاعدايدا قاي پارتيادان قانداي ساياساتكەرلەر شىعادى دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەگەن ەدى. سول ماقالادا ساياسي پىكىر تالاسقا «نۇر وتاننان» پارتيا جەتەكشىلىگىنە بىلتىر تاعايىندالعان اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ ءوزى شىعاتىنىن ايتىپ، ونىڭ سەبەبىن ساياساتكەردىڭ ەكى تىلدە بىردەي ەركىن سويلەيتىنىمەن، مەملەكەتتىك بيلىك جۇيەسىندەگى ۇزاق جىلعى تاجىريبەسىمەن تۇسىندىرگەن بولاتىنبىز. ەگەر تەلەدەباتقا ءار پارتيادان ەكى سپيكەر قاتىستىرۋعا رۇقسات ەتىلسە اسقار مىرزاحمەتوۆكە پارتيا تىزىمىنە ەنگەن جىراۋ بەكبولات تىلەۋحان تاماشا جۇپ بولا الاتىنىن دا سول ماقالادا ايتقان ەدىك.

«اقجولعا» قاتىستى دا بولجامىمىز اينا قاتەسىز كەلىپ، پارتيا اتىنان ەرتەڭگى تەلەدەباتقا ازات پەرۋاشيەۆتىڭ ءوزى شىعاتىن بولدى. اسقار مىرزاحمەتوۆكە قاراعاندا ازات پەرۋاشيەۆ مىرزانىڭ جاعدايى ءبىرشاما قيىنداۋ. ويتكەنى، قازاق ءتىلىن اۋىزەكى سويلەۋ دەڭگەيىندە مەڭگەرۋ باس تەلەارنا تورىندە پىكىر تالاستىرۋعا جەتكىلىكسىز بولۋى مۇمكىن. ۇيىمداستىرۋشىلار تەلەدەباتقا قوس سپيكەردەن قاتىستىرۋعا رۇقسات بەرگەندە بۇل ولقىلىقتىڭ ورنىن پارتيا تىزىمىنە ەنگەن اقىن، جۋرناليست قازىبەك يسا وپ-وڭاي تولتىرا سالار ەدى. حوش. تاعدىر جازباعان ەكەن، ەكى تىلدە «كوسىلۋ» مىندەتى ەندى پەرۋاشيەۆتىڭ وزىنە ارتىلادى.

ءماجىلىس مانداتىنان دامەلى پارتيالار «اۋىل» مەن «بىرلىك» تە اتالعان پىكىر سايىسقا قاتىساتىنى تۋرالى ايتقانىمىز بار. الايدا، سايلاۋ الدىندا عانا ەدەل-جەدەل قۇرىلىمدىق وزگەرىستەرگە ۇشىراعان بۇل ساياسي ۇيىمداردىڭ كۇماندى تاعدىرىنا قاراپ، پىكىرسايىسقا كىمدى ۇسىناتىندارىن ءدوپ باسىپ ايتپادىق. ول كەزدە بۇلاردىڭ قۇرامىنداعى ساياساتكەرلەر تۇگىلى، تۇتاستاي پارتيالاردىڭ ءوزىن دە تانىمالدىققا يە دەي المايتىن ەدىك. سونىمەن، «حابارداعى» پىكىر تالاسقا كەزىندەگى «ادىلەت» پەن «رۋحانيات» پارتيالارىنىڭ قوسىلۋىنان پايدا بولعان «بىرلىك» پارتياسى دەپۋتاتتىقتان ۇمىتكەر روزا قۋانىشبايەۆانى قوسقالى وتىر. ال، پاتريوتتار پارتياسىن قۇرامىنا قوسىپ العان «اۋىلدان» ۇيىم جەتەكشىسى ءالي بەكتايەۆ ءسوز تالاستىراتىنىن ايتتىق.

وزدەرىن ەلدەگى «جالعىز وپپوزيسيالىق پارتيا» جانە قازىرگى بيلىككە شىنايى ءقاۋىپ توندىرەتىن ساياسي كۇش سانايتىن جسدپ-نىڭ نامىسىن ەرتەڭگى پىكرسايىستا وپپوزيسيالىق ۇيىمدار ساپىندا تاجىريبەسى مول ساياساتكەر، ەكس-سەناتور زاۋرەش باتتالوۆا قورعاماق. وسى جەردە بىلتىرعى پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا ءبىرقاتار تاۋەلسىز ساياساتكەرلەر ز. باتتالوۆانى بىرىككەن وپپوزيسيالىق كۇشتەر اتىنان پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا ۇمىتكەر رەتىندە ۇسىنۋ باستاماسىن كوتەرگەنىن دە ايتا كەتكەن ءجون.

وسى ورايدا ءبىر سۇراق تۋىندايدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قانشا پىكىرسايىس ءوتتى، ونىڭ ەشقايسىسىنا «نۇر وتاننىڭ» ءتوراعاسى، ءىس باسىنداعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قاتىسقان ەمەس، جاقىن ارالىقتا قاتىسپايتىن دا سياقتى. الايدا، باسقا پارتيالاردىڭ جەتەكشىلەرى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىنان، اسىرەسە، وسىنداي پىكىرسايىستاردان شەت قالعان ەمەس. بۇل جولعى پىكىر تالاسقا «بىرلىك»، قكحپ مەن جسدپ ءتوراعالارى قاتىسپايتىن كورىنەدى. الدىڭعى ەكەۋىنىڭ جاعدايى بەلگىلى. بيلىككە ايتار داۋ-شارى جوق، ءبىرتوعا ۇيىمدار. ءتىپتى، نوقتالى پارتيا ەكەندەرىن وزدەرى دە جاسىرمايدى. ال، ەلدەگى نارازى كوڭىل-كۇيدەگى ەلەكتوراتتىڭ سەنىمىن ارقالاعان جسدپ ءتوراعاسى جارماحان تۇياقباي مىرزانىڭ وزدەرى انشەيىندە ەكرانىنا شىعارمايدى دەپ ايىپتايتىن «حابار» مىنبەرىنەن سويلەۋ مۇمكىندىگىنەن باس تارتقانى قالاي؟ سايلاۋدان سايلاۋعا دەيىنگى ارالىقتا جينالىپ قالعان وكپە-رەنىشىن ەلدىڭ باستى تەلەارناسىنان ايتىپ-ايتىپ تاستاۋىنا، بۇگىنگى بيلىك پەن ونىڭ جەتەكشىسىن اياماي سىناۋىنا نە كەدەرگى؟ ادەتتە «ويباي، «نۇر وتاننىڭ» ءتوراعاسى نازاربايەۆتى پىكىرسايىسقا شاقىرامىز، ايتاتىن داتىمىز بار!» دەپ كىجىنەتىن وپپوزيسيالىق پارتيا جەتەكشىسىنىڭ وپپونەنتتەرىمەن ءسوز تالاستىرۋعا ايەلدى جىبەرۋى قالاي؟ بۇل جەردە زاۋرەش باتتالوۆانىڭ ساياساتكەر رەتىندەگى قاسيەتتەرىن جوققا شىعارمايمىز. ەل اراسىندا سۇيكىمى، ساياسي ۇيىمدار ىشىندە بەدەلى زور تۇلعا. دەگەنمەن «الاش» پەن «الاشوردانى» قيىندىقپەن اجىراتاتىن ازات پەرۋاشيەۆكە قاراعاندا جارماحان تۇياقبايدىڭ ەرتەڭگى تەلەدەباتتا ءسوزى دە سالماقتى شىعىپ، ءوزىنىڭ دە شوقتىعى بيىك تۇرار ەدى عوي. ءبىز جاۋابىن تابا الماعان سۇراق - وسى.

ازىرگە ەرتەڭگى پىكىرسايىس قانداي تاقىرىپتاردى قامتيتىنى، سپيكەرلەرگە سويلەۋ ءۇشىن قانشا ۋاقىت بەرىلەتىنى، ءسوز تالاستىڭ باسقا دا ەرەجە-قاعيدالارى بەلگىسىز بولىپ وتىر. وسك تەك سپيكەرلەرگە جەكە باسقا قاتىستى، ار-نامىستى تاپتايتىن شابۋىلدارعا بارماۋدى، پارتيالاردىڭ ءبىر-بىرىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن سوزدەر ايتپاۋىن، جالپىعا بىردەي ەتيكالىق نورمالاردى ساقتاۋىن، كونستيتۋسيالىق قۇرىلىمدى كۇشتەپ وزگەرتۋدى، مەملەكە قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن، الەۋمەتتىك، ۇلتارالىق، ءدىنارالىق، رۋلىق الاۋىزدىق تۋعىزاتىن، جەكە باسقا تابىنۋشىلىقتى ناسيحاتتايتىن سوزدەر ايتپاۋدى عانا قاتاڭ تالاپ ەتىپ وتىر. تەلەدەباتقا قاتىساتىن پارتيالار تاراپىنان دا وسى شارانى ۇيىمداستىرۋعا قاتىستى ارىز-شاعىم، قانداي دا ءبىر ۇسىنىس-تىلەك تە جوق. سوعان قاراعاندا قوس تاراپ تا بۇل ساياسي وقيعاعا اسا ماڭىزدى شارا رەتىندە قاراپ وتىرماعان سىڭايلى.

وسى رەتتە ساياساتتانۋشى ەرلان سايروۆ ەرتەڭگى وتەتىن تەلەدەباتتىڭ سايلاۋ دوداسىندا الار ورنى تۋرالى پىكىرىن ءبىلدىردى.

«كەز كەلگەن سايلاۋ – قوعامنىڭ ساياسي مادەنيەتىن وسىرەتىن تەتىك. سايلاۋالدى پروسەستەر ازاماتتاردىڭ ساياسي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتىپ، پارتيا ۇيىمداستىرۋشىلارىن دا شىڭداي تۇسەدى. ال، ەرتەڭگى وتەتىن تەلەدەبات سياقتى ساياسي پىكىرسايىستار ساياساتكەرلەر ءۇشىن دە، سايلاۋشىلار ءۇشىن دە كەرەك. وندا ءاربىر پارتيا وزدەرىنىڭ ساياسي باعدارلامالارىن تانىستىرۋعا، كوتەرىپ جۇرگەن وزەكتى پروبلەمالارعا ەلدىڭ نازارىن اۋدارۋعا، وزدەرىنىڭ ساياسي بەينەسىن اشىپ كورسەتۋگە مۇمكىندىك الادى. سول سەبەپتەن مۇنداي پىكىرسايىس بىزگە كەرەك دەپ ويلايمىن. ونىڭ ۇستىنە بۇل سايلاۋعا ەلدەگى ساياسي پارتيالار ءبىرشاما جاڭارعان كۇيدە كەلىپ وتىر. مىسالى، «اۋىل» پارتياسى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى، حالىق داستۇرلەرىن ناسيحاتتاۋ، اۋىلدى كوركەيتۋ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتىرۋ سىندى ماسەلەلەردى كوتەرگەن وزىندىك باعدارلاما ۇسىنىپ وتىر. ول باعدارلامانى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن «حابار» ارناسىنان كورسەتىلەتىن پىكىرسايىستىڭ ماڭىزى دا جوعارى بولادى دەپ ويلايمىن»، - دەيدى ساياساتتانۋشى.

سونىمەن، ەرتەڭ «حابار» ارناسىنان التى ساياسي پارتيانىڭ «مۇددەلەر قاقتىعىسىن» تاماشالايمىز. قانداي ماسەلەلەر كوتەرىلۋ كەرەكتىگى الدىن الا اشىلىپ ايتىلماسا دا، وسك «كونستيتۋسيالىق قۇرىلىمدى كۇشتەپ وزگەرتۋگە، ۇلتارالىق، ءدىنارالىق، الەۋمەتتىك الاۋىزدىق تۋدىرۋعا شاقىرماۋ» تۋرالى ەسكەرتۋىمەن تەلەدەباتتا نەنى ايتۋعا بولمايتىنىن ەمەۋرىنمەن جەتكىزگەن سياقتى. Cوعان قاراعاندا كوگىلدىر ەكراننان شىڭعىرعان شىندىقتى ەستيمىز دەگەن ۇمىتتەن اۋلاقپىز. الايدا، ازۋى التى قارىس بيلىك پارتياسى مەن ونى اشىق قولدايتىنداردىڭ تالاۋىنا تاستالعان جالعىز وپپوزيسيالىق ساياساتكەر زاۋرەش باتتالوۆا حانىمعا ساتىلىك تىلەيمىز.

دارحان مۇقانتەگى