جالعاسى. باسى مىنا سىلتەمەدە.

1991 جىلى «ۇزىلگەن بەسىك جىرى» سپەكتاكلىنە(اۆتور ە.امانشا،  رول ورىنداۋشىلار م.ومار، ا.ومار)قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعى بەرىلدى.

وسى 1991 جىلى ەلىمىز ەگەمەندىگىن العان كەزەڭنەن اكادەميالىق تەاتر ءتول تاريحىمىزدى، قوعامدىق قۇبىلىستاردى جاڭاشا كوركەم زەردەلەۋگە بەلسەندى اتسالىستى. بەلگىلى ونەر قايراتكەرى تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ باسشىلىق جاساعان ۋاقىتتا تەاتردا ءارتۇرلى كوركەمدىك-ەستەتيكالىق باعىتتا ىزدەنىستەر ءجۇردى. قويۋشى-رەجيسسەرلەر –

ءداستۇر مەن جاڭاشىلدىقتىڭ ۇيلەسىمىن ادەمى تاباتىن رەجيسسەر ءا.ءراحيموۆتىڭ: «ءتورت تاقتا – جايناماز»، «جەتىنشى پالاتا»، «قىزداي جەسىر – شتات قىسقارتۋ» دراما-ديالوگتارى (ا.سۇلەيمەنوۆ، «سيتۋاسيالار» ءتريپتيحى)،  «قيلى زامان» (م.اۋەزوۆ، ساحنالىق نۇسقا ن.ورازالين)، «تويدان قايتقان قازاقتار»، «عاشىقسىز عاسىر» (س.بالعابايەۆ)، «كەك» (ا.سۇلەيمەنوۆ)؛ 

سول جىلدارى تەاتردا جەمىستى ەڭبەك ەتكەن، قازاق ساحناسىنا جاڭالىقتار اكەلگەن  ب.اتابايەۆتىڭ «قوس مۇڭلىق» (ب.ريموۆا)، «شىڭعىس حان» (يران-عايىپ)، «سوقىرلار» (م.مەتەرلينك، اۋد.ءا.تاجىبايەۆ)، «كەبەنەك كيگەن ارۋلار» (ا.تاسىمبەكوۆ، ق.ىسقاق)، «ماڭگىلىك بالا-بەينە» (ر.مۇقانوۆا)، «شاعالا» (ا.چەحوۆ، اۋد.ا.توقپانوۆ)؛

سونداي-اق ومىردەن ەرتە كەتكەن  ۇلكەن تالانت يەسى ق.سۇگىربەكوۆتىڭ  «سوڭعى سەزىم» (ا.بەكبوسىنوۆ)، «شولپاننىڭ كۇناسى» (م.جۇمابايەۆ، ساحنالىق نۇسقا ءا.تارازي)، «قۇبىلىس» (ف.كافكا، ساحنالىق نۇسقا ە.امانشا)، «ءسالاماتسىڭ بە، قوڭىر مۇڭ!» (د.امانتاي)، «قۋىرشاق ءۇي» (گ.يبسەن)، «ماحاببات داستانى» (ع.مۇسىرەپوۆ)؛

جانە ت.ءال-تارازيدىڭ «تۋراندوت حانشايىم» (ك.گوسسي، اۋد. م.احمەت-تورە)، «تۇزدى ءشول» (م.عاپاروۆ)، ت.ب. ءارتۇرلى ستيلدەگى قويىلىمدارى كورەرمەننىڭ مادەني قۇنارىن ارتتىرا تۇسكەنى انىق.

1994 جىلى ساحنادا جاساعان كوركەم بەينەلەرى ءۇشىن اكتەر س.ورازبايەۆ ق ر  مەملەكەتتىك سىيلىعىنا يە بولدى.

1996 جىلى «سيتۋاسيالار»  ءتريپتيحى («ءتورت تاقتا-جايناماز»، جەتىنشى پالاتا»، «قىزداي جەسىر-شتات قىسقارتۋ»)ءۇشىن جازۋشى-دراماتۋرگ ا.سۇلەيمەنوۆكەق ر مەملەكەتتىك سىيلىعى بەرىلدى،رەجيسسەر ءا. راحيموۆ

جاڭا كەزەڭ، تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاۋى بولعان 86-جىلداردان بەرىدە  تەاتر جازۋشى-دراماتۋرگتار ا.سۇلەيمەنوۆ، ب.مۇقايدىڭكوتەرگەن قوعامدىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى اۋقىمدى درامالارىنا دەن قويدى. سونداي-اق ت. نۇرماعامبەتوۆ،   د.يسابەكوۆ، ت.ابدىك، ن.ورازالين، س.بالعابايەۆ، ي.ورازباي، ي.ساپارباي، ي.ۆوۆنيانكو، شاحيماردەن، س.اسىلبەكوۆتەر پەسالارى  تەاتر ساحناسىندا بىرنەشە رەت قويىلدى. كەيىنگى بۋىننان ە.امانشا، ر.مۇقانوۆا، ر.وتاربايەۆ، ە.جۋاسبەك، د.امانتاي، تاعى باسقالاردىڭ شىعارماشىلىق تابىستارى وسى ۇلكەن تەاترمەن دە تىعىز بايلانىستى. ال، تەاتردىڭ دراماتۋرگتار توبىندا قىزمەت ەتە باستاعان م.وماروۆا مەن ءا.باعداتتاردىڭ زاماناۋي دراماتۋرگياداعى جارقىن جاڭا ەسىمدەر اتالار كۇنى، بىزدىڭشە،  الىس ەمەس.

ءححى عاسىردا تەاتررەپەرتۋارى، شىعارماشىلىق بايلانىستار اياسى كەڭەيە ءتۇستى.ۇجىمعا تاجىريبەلى ساحناگەر ەسمۇحان وبايەۆ جەتەكشىلىك جاساعان كەزەڭدە تەاتر كورەرمەنى مولايدى، ۇجىم جۇيەلى تۇردە گاسترولدىك ساپارلارعا شىقتى. كوركەمدىك جەتەكشى كلاسسيكادان م.اۋەزوۆتىڭ «ايمان-شولپان» كومەدياسى مەن «اباي» تراگەدياسىن، ن.گوگولدىڭ  «پاراسىن» («ريەۆيزور»)، سونداي-اق قازىرگى دراماتۋرگيادان «جاۋجۇرەك» («بالۋان شولاق»، د.يسابەكوۆ)، ت.ارالبايمەن بىرىگىپ قويعان «سىعان سەرەناداسى» (ي.ساپارباي)، «ءۇمىت ۇزگىم كەلمەيدى» (ن.كەلىمبەتوۆ)،  جاس رەجيسسەر ە.نۇرسۇلتانمەن بىرگە ساحنالاعان «ۇرى مەن ۇلى» (ت.ابدىكوۆ) سىندى قىزعىلىقتى قويىلىمداردى شىعاردى.

بۇل كەزەڭدە  الەمدىك كلاسسيكادان - «ىمىرتتاعى ماحاببات» (ن.گاۋپتمان، اۋد.ق.ىسقاق، رەج.ر.س.اندرياسيان)، «گاملەت» (شەكسپير، اۋد. ح.ەرعالييەۆ، رەج.يۋ.حانينگو-بەكنازار)، «رومەو مەن دجۋلەتتا» (شەكسپير، اۋد.ءا.كەكىلبايەۆ، رەج.و.ساليموۆ)، «فارحاد-شىرىن» (ن.حيكمەت، رەج.ا.ءاشىموۆ)، «ۇيلەنۋ» (گوگول،اۋد.و.قىيقىموۆ، رەج.ۆ.زاحاروۆ)، «ارشىن-مال الان» (ۋ.گادجيبەكوۆ، اۋد.ق.مۇحامەدجانوۆ، رەج.ت.ءال-تارازي)  تاريحي تاقىرىپتا - «ءمولدىر ماحاببات» (س.مۇقانوۆ، رەج.ءا.راحيموۆ)، «قامار سۇلۋ» (س.تورايعىروۆ،  ساحنالىق نۇسقا شاحيماردەن)،   «توميريس» (شاحيماردەن)، «قازاقتار» (ق.ىسقاق، شاحيماردەن، رەج. ت.ءال-تارازي)؛ بۇگىنگى كۇن دراماتۋرگياسىنان - «سۇلۋ مەن سۋرەتشى» (ت.احمەتجان، رەج.ن.جاقىپباي)، «ءقوجاناسىر ءتىرى ەكەن...» (ت.نۇرماعامبەتوۆ)، «تەندەرگە تۇسكەن كەلىنشەك (م.سارسەكە، رەج.و.كەنەباي)، «كۇلەمىز بە، جىلايمىز با؟» (ە.جۋاسبەك، رەج.م.احمانوۆ)، «كوشكىن» (ج.جۋجەنوعلى، اۋد.و.قىيقىموۆ، رەج.ا.كاكىشيەۆا)، «يمپەرياداعى كەش» (س.اسىلبەكوۆ، رەج.ا.كاكىشيەۆا)، «ساعىنىش پەن ەلەس» (س.بالعابايەۆ، رەج.ءا.راحيموۆ)، «شاكارىم» (اۆتور جانە رەج.ءا.راحيموۆ)،تاعى دا باسقا كوپتەگەن سپەكتاكل كورەرمەننىڭ ءارقيلى توبىنىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. جالپى م.اۋەزوۆ تەاترىندا تاۋەلسىزدىك جىلدارى رەسپۋبليكادان جانە الىس-جاقىن شەتەلدەردەن رەجيسسەرلەر شاقىرىپ وتىرۋ ءداستۇرى قالىپتاستى. تەاتردا سپەكتاكل قويعان  ج.حادجييەۆ، ح.امىر-تەمىر، ن.جاقىپباي، يۋ.كونەنكين، ق.قاسىموۆ، ن.جۇمانيازوۆ، م.احمانوۆتار، سونداي-اق كورنەكتى تۇركمەن رەجيسسەرى ك.اشير، وزبەك رەجيسسەرى و.ساليموۆ، ورىس رەجيسسەرى ۆ.زاحاروۆ، دراماتۋرگ-رەجيسسەرى ن.پتۋشكينا جانە ليتۆالىق ي.ۆايتكۋستاردىڭ ءارتۇرلى  قولتاڭبالارى اكتەرلەر ءۇشىن جاقسى تاجىريبە بولعانى انىق.

ۋاقىت قاشاندا ءوز تالاپتارىن العا تارتادى.  جۇمىس جاندانا ءتۇسۋ ءۇشىن زاماناۋي مەنەدجمەنت قاجەتتىلىگى تۋدى. تەاتر باسشىلىعىنا 2013 جىلدىڭ كوكتەمىندە كەلگەن  بەلگىلى ونەرتانۋشى، دراماتۋرگ ەركىن جۋاسبەك جۇمىستى وسى باعىتتا  جۇرگىزدى. رەسپۋبليكا مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ پارمەنىمەن تەاترلارداعى ديرەكتور مەن كوركەمدىك جەتەكشى قىزمەتتەرىنىڭ بولىنۋىنە بايلانىستى م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىلىگىنە ءاسانالى ءاشىموۆ تاعايىندالدى. كورنەكتى اكتەر، رەجيسسەر، تاجىريبەلى ساحناگەر ءاشىموۆتىڭ تەاتردىڭ شىعارماشىلىق باعىتىن ايقىنداۋداعى ءرولى از ەمەس. تەاتر حالىقارالىق جوبالار جاساۋدى قولعا الدى. بۇل باعىتتاعى العاشقى تاجىريبەلەر – رەسەيلىك بەلگىلى دراماتۋرگ، رەجيسسەر ن.پتۋشكينا ءداستۇرلى كلاسسيكالىق سيپاتتا ساحنالاعان «وتەللو» (شەكسپير، اۋد.م.اۋەزوۆ، ساحنالىق نۇسقا ءا.بوپەجانوۆا) مەن ليتۆالىق كورنەكتى رەجيسسەر ي.ۆايتكۋس  قورقىت بەينەسىن جاڭاشا زەردەلەتكەن «قورقىتتىڭ كورى» (يران-عايىپ) قويىلىمدارى بولدى.  زاماناۋي تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەر ەركىن قولدانىلعان سوڭعى سپەكتاكل 2015 جىلى قازاندا وتكەن حالىقارالىق فەستيۆالدا حالىقارالىق قازىلار القاسى تاراپىنان جوعارى باعا الدى.  تەاتر رەپەرتۋارى باسقا دا سۇبەلى قويىلىمدارمەن تولىقتى. اتاپ ايتقاندا، ۇلتتىق دراماتۋرگيادان  -- «تاڭسۇلۋ» (ع.ەسىم، رەج.ا.كاكىشيەۆا)، «قاس-قاعىم» (ج.ەرعالييەۆ، رەج.ە.نۇرسۇلتان)، «ويتپەسە ماعجان بولا ما؟!.» (د.يسابەكوۆ، رەج.ا.كاكىشيەۆا)،  «اي مەن ايشا» (ش.مۇرتازا، ساحنالىق نۇسقا ە.جۋاسبەك، رەج.ت.ءال-تارازي)، الەمدىك كلاسسيكادان - «ءاپالى-سىڭلىلى ۇشەۋ» (ا.چەحوۆ،اۋد.ءا.بوپەجانوۆا، رەج.ر.اندرياسيان)، «شىنى حايۋانات» (ت.ۋيليامس، اۋد.ا.سۇلەيمەنوۆ، رەج.ا.قابدەشوۆا)، «دون سەزار دە بازان» (ف.ديۋمانۋار مەن ا.د.ەننەري، اۋد. جانە رەج. ءا.راحيموۆ)دۇنيەلەردى  ساحنالادى.

2015 جىلدىڭ ساۋىرىندە قارا شاڭىراق تەاتر ديرەكتورلىعىنا  ونەر جولىن 1993 جىلى وسى ساحنادان باستاپ، كاسىبيلىكتىڭ بيىگىنە كوتەرىلگەن، بىرەر جىل ع.مۇسىرەپوۆ تەاترىندا كوركەمدىك جەتەكشىلىك اتقارعان  ساحنا شەبەرى ەرلان ءبىلال كەلدى. «قازاقستان-2050» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىنا سايكەس جاڭا مازمۇندى قازاقستاندى وركەندەتۋ اياسىندا تەاتردىڭ ستراتەگيالىق باعىتتاعى جۇمىستارىن  جەمىستى جۇزەگە اسىرا باستادى. بۇل رەتتەگى  ۇلكەن جوبا - قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا تارازداعى مەرەكە كۇندەرى  اشىق  اسپان استىندا 500 ادامنىڭ  قا­تىسۋىمەن كورسەتىلگەن «قيلى جول» (ج.ەرعالييەۆ) قويىلىمى. تاريحي-پاتريوتتىق  تاقىرىپتاعى بۇل  الاڭدىق قويىلىم ەلىمىزدىڭ ساحنا ونەرى تاريحىنداعى عانا ەمەس، رۋحاني تاجىريبەسى ورايىنان دا  اسا ءساتتى مەگاجوبا دەۋگە ابدەن بولادى.

سوڭعى ماۋسىمدار قويىلىمدارى - تەاتردىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى ا.ءاشىموۆ ساحنالاعان «قازا مەن جازا» (ي.ۆوۆنيانكو)، رەجيسسەر ا.ماەميروۆ قويعان «قوشتاسقىم كەلمەيدى!..» (ا.ۆولودين) سپەكتاكلدەرىن كورەرمەن جىلى قابىلدادى.  ال، رەجيسسەر ا.كاكىشيەۆا ساحنالاعان  «الماس قىلىش» سپەكتاكلى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا جانە كورنەكتى جازۋشى ءى.ەسەنبەرليننىڭ 100 جىلدىعىنا  لايىقتى تارتۋ بولىپ وتىر. تەاتر رەپەرتۋار باسقا دا ماعىنالى، جاسامپاز شىعارمالارمەن تولىعا تۇسەدى.

قازىرگى كەزەڭدە تەاتردىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتى جوعارى. كاسىبي رەجيسسەرلەر توبىندا شىعارماشىلىعىمەن كەڭىنەن تانىمال ءا.راحيموۆ، ا.كاكىشيەۆا جانە تالانتتى جاس بۋىننان ە.نۇرسۇلتان مەن ە. نۇرتازين بار.  اعا بۋىننان ا.ءاشىموۆ، ە.وبايەۆ، ت.جامانقۇلوۆتار دا قويىلىمدار شىعارۋدا. جوعارعى بىلىكتى، شىعارماشىل مامانداردان تۇراتىن قويىلىمدىق-كوركەمدىك بولىمدە كەزىندە تالانتتى سۋرەتشى ف.مۇقانوۆ، ق.اقبايەۆتار ەڭبەك ەتسە، بۇگىندە  سپەكتاكلدەردەنە.تۇياقوۆ، ە.ادىسبەك، م.ساپاروۆتاردىڭمازمۇندى شىعارماشىلىعى تانىلادى. ال، ءومىر بويى وسى تەاتردىڭ گريمەرى  بولىپ وتكەن شەبەر ب.ششەرباكوۆتىڭ، سونداي-اق دىبىس ءبولىمىنىڭ جۇمىسىن بيىك دەڭگەيدە ۇستاعان ە.قۋانتقانوۆتىڭ شاكىرتتەرى  بۇگىندە ءداستۇردى جالعاستىرىپ كەلەدى. دىبىس، جارىق رەجيسسەرلەرى، كوستيۋم ءبولىمى، بەينەبولىم، سونداي-اق باسقا دا كوپتەگەن سەح قىزمەتكەرلەرى كوركەم سپەكتاكل ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتەدى. ال، كوركەم سپەكتاكلدى كورەرمەنگە الىپ شىعاتىن نەگىزگى تۇلعا، ارينە، اكتەر.

قارا شاڭىراق تەاتردا قالىڭ كوپشىلىك ءوزارا  جاراسىم-ۇيلەسىم تاپقان اكتەرلىك بىرنەشە بۋىن ونەرىن تاماشالاپ كەلەدى.  بۇگىنگى تاڭدا، ياعني 90 ماۋسىمدا تەاتردا بەلگىلى ونەر شەبەرلەرى ا.ءاشىموۆ، س.ورازبايەۆ، ن.مىشبايەۆا، ت.تاسىبەكوۆا، س.قوجاقوۆا، ب.يماشيەۆا سىندى ۇلكەن بۋىن وكىلدەرىمەن بىرگە ع.بايقوشقاروۆا، ق.تاستانبەكوۆ، ر.ماشۋروۆا، ت.جامانقۇلوۆ، و.كەنەباي، ش.احمەتوۆا،  م.وتەكەشوۆا، ش.مەڭدياروۆا، ع.ابدىنابييەۆا، ب.جانعالييەۆا، ر.حادجييەۆا، ت.ارالبايەۆ، س.مەرەكە ۇلى، م.ءنۇراسىل، ب.قوجا، گ.جاقىپ، ا.بەكتەمىر،  ا.سەيتمەتوۆ، د.تەمىرسۇلتانوۆا، ب.قاپتاعاي، ب.ءابدىلمانوۆ، ب.تۇرىس،  ع.قۇلجانوۆ، ج.ماحانوۆ، و.قىيقىموۆ، ج.ءامىروۆ، م.وماربەكوۆا، ءۇ.سەيتىمبەت سەكىلدى تالانتتى توپ تابىستى ەڭبەك ەتۋدە. ال، بۇگىندە كاسىبيلىگى جوعارى ورتا بۋىن - ە.ءبىلال، د.اقمولدا، ا.بورانباي، ج.تولعانباي، د.ءجۇسىپ، ش.اسقاروۆا، ش.جانىسبەكوۆا، گ.تۇتوۆا، ك.شاياحمەتوۆا، ن. بەكسۇلتانوۆا، ا.سۇراپباي، ن.قارابالينا، ب.ايتجانوۆ، ز.كوپجاساروۆا، ب.قاجنابييەۆا، ا.ساتىبالدييەۆا، ا.بوكەنباي؛ بۇلاردان كەيىنگى بۋىن ن.جەكەنوۆا، ە.دايىروۆ، ل.قالدىبەكوۆا، گ.شىڭعىسوۆا، ر.سەنكەبايەۆ، د.مۇسايەۆ، ت.ساعىنتايەۆ، ا.شاياحمەتوۆ، ج.بايسالبەكوۆ، ب.جاقىپبەكوۆا، ا.ءومىروۆا، ن.ءابىلوۆ، س.قۇلىمبەتوۆا، ە.تۇرىس، ە.بەكتاسوۆ، س.باقايەۆا، ز.كارمەنوۆا، ا.باقىتجانوۆا، ع.وسپانوۆ، م.مۇحتار ۇلى،  تاعى دا باسقالار تەاتر رەپەرتۋارىنىڭ نەگىزگى جۇگىن ويداعىداي كوتەرىپ كەلەدى. ال، سوڭعى ماۋسىمداردا تەاتردىڭ اكتەرلىك قۇرامى تالانتتى جاستارمەن تاعى دا تولىعىپ، ولار ءقازىردىڭ وزىندە جاسىنا لايىق باستى رولدەردى ءساتتى ورىنداي باستادى. قارا شاڭىراق تەاتر اكتەرلەرى ءىرى كينوجوبالاردىڭ، كوپتەگەن تەلەسەريالداردىڭ، كونسەرتتىك جوبالاردىڭ ءسانىن كىرگىزىپ، ءمانىن تەرەڭدەتىپ جۇرگەنى دە تالاسسىز.

بۇگىنگى تاڭدا تەاتردا - 1    - كسرو حالىق ءارتيسى،10  - قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى،11  - قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى،1    - قازكسر ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى،23  - قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى؛1    - كسرو مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى،3    - ق ر مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى،3    - «دارىن» مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى،  3 - قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعى لاۋرەاتى،15   - «سەرپەر»  جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى،1    - حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى،2    - جالپىۇلتتىق تاۋەلسىز «تارلان» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى؛3    - «وتان» وردەنى يەگەرى،1    - «بارىس» وردەنى يەگەرى،7   - «پاراسات» وردەنى يەگەرى،16   - «قۇرمەت»،1    - «دوستىق»  وردەنىنىڭ يەگەرلەرى،  سونداي-اق6   - پروفەسسور،9   - دوسەنت  قىزمەت ەتەدى.

قازىرگى رەپەرتۋارىندا ۇلتتىق، شەتەلدىك كلاسسيكادان جانە بۇگىنگى دراماتۋرگيادان ەلۋدەن اسا قويىلىم بار. جالپى رەپەرتۋاردىڭ 70 پايىزى قازىرگى زامان تاقىرىبىنداعى پەسالار.اي سايىن ستاسيوناردا (ۇلكەن جانە كىشى زال) 30 شاقتى سپەكتاكل وينالادى. مۇنىڭ سىرتىندا ۇجىم وبلىس، اۋداندارعا تاقىرىپتىق شاعىن گاسترولدەرگە شىعادى.

ەڭ العاشقى رەسپۋبليكادان تىس گاسترولىنە 1928 جىلى شىققان تەاتر تاشكەنت قالاسىندا جيىرما كۇندەي ونەر كورسەتكەن. ال، 1937 جىلى اكادەميالىق اتاعىن العالى بەرى شىققان گاسترولدىك ساپارلارىندا ەسەپ جوق. تەاتر اكتەرلەرى ۇلى وتان سوعىسىنا ونەر ادامدارىنىڭ ارنايى بريگادالار قۇرامىندا دا ونەر كورسەتتى. كەڭەستىك كەزەڭدە رەسپۋبليكا وبلىستارى مەن اۋداندارىنىڭ بارلىعىن دەرلىك ارالاپ ونەر كورسەتكەن، سونداي-اق سول كەزدەگى كسرو رەسپۋبليكالارىنىڭ  كوبىندە، سونداي-اق شەتەلدەردە ساپاردا بولعان. بىرنەشە رەت ماسكەۋدە تابىستى گاسترول وتكىزگەن.قويىلىمدارىن رەسپۋبليكا كورەرمەندەرى عانا ەمەس، الىس-جاقىن شەتەلدەر كورەرمەندەرى دە جوعارى باعالايتىن  رەسپۋبليكالىق فەستيۆالداردا سان رەت جەڭىمپاز بولعان م.اۋەزوۆ تەاترىوزىنىڭ بيىك ونەرىن نەبىر حالىقارالىق فەستيۆالداردا دا پاش ەتىپ كەلەدى.

1996ج.– ەگيپەتتە وتكەن حالىقارالىق ەكسپەريمەنتالدى تەاترلار فەستيۆالىنەن «ابىلايحاننىڭ اقىرعى كۇندەرى» سپەكتاكلىمەن جۇلدەلى ورالدى.

1999ج. – تۇركى ەلدەرى تەاترلارىنىڭ ۋفادا (باشقۇرتستان، رەسەي) «تۋعانلىق» ءىى حالىقارالىق فەستيۆالىنە؛

2000ج. – گەرمانيادا وتكەن «جىبەك جولى» حالىقارالىق فەستيۆالىنە؛

2007ج. – تاجىكستاندا وتكەن حالىقارالىق فەستيۆالعا؛

2008ج. – قازاقستان جانە ورتالىق ازيا تەاترلارىنىڭ حالىقارالىق فەستيۆالىنە «سۇلۋ مەن سۋرەتشى» سپەكتاكلىمەن قاتىسىپ، باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى؛

2009ج. –  كورەيادا وتكەن «ۇلى جىبەك جولى» حالىقارالىق فەستيۆالىنە؛

2010ج. - تۇركيانىڭ كونيا قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق فەستيۆالگە؛

2011ج. – تۇركياداعى حالىقارالىق فەستيۆالگە قاتىسىپ، ونەرى جوعارى باعا الدى.

2012ج  - د.يسابەكوۆ دراماتۋرگياسى بويىنشا وتكەن 1 حالىقارالىق فەستيۆالعا «جاۋجۇرەك» («بالۋان شولاق») سپەكتاكلىمەن قاتىسىپ، ارنايى جۇلدەگە يە بولدى.

2014ج. – بەلارۋس ەلىندە، برەست قالاسىندا وتكەن «بەلايا ۆەجا» حالىقارالىق فەستيۆالىنە «بەيبارىس سۇلتان» سپەكتاكلىن اعىلشىن تىلىندە ويناپ،  جۇلدەلى ورالدى.

2015ج. (19.04-02.05) – تۇركيانىڭ كونيا قالاسىدا وتكەن ءۇىىى «مىڭ تىنىس جانە ءبىر داۋىس» اتتى تۇركى حالىقتارى تەاتر فەستيۆالىندە «سۇلتان بەيبارىس» سپەكتاكلىمەن تابىستى ونەر كورسەتتى.

2015ج.(31.05.-4.06) – رەسەي، تاتارستان استاناسى قازان قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق «ناۋرىز» تۇركى حالىقتارى فەستيۆالىندە «قورقىتتىڭ كورى» سپەكتاكلىن كورسەتىپ، جوعارى باعا الدى.

2015ج. (19-23.10) - قىرعىزستاننىڭ «ارت-وردو» حالىقارالىق فەستيۆالىندە «قاس-قاعىم» قويىلىمىمەن باس  جۇلدەنى يەلەندى.

2015ج. (26-31.10)  - اتىراۋ قالاسىندا وتكەن  ر.وتاربايەۆ اتىنداعى حالىقارالىق تەاتر فەستيۆالىندە «سۇلتان بەيبارىس» سپەكتاكلى ءۇشىن باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى.

م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندەگى، اسىرەسە،  وسى عاسىر باسىنان بەرگى گاسترولدىك كارتا گەوگرافياسى تىم اۋقىمدى. ۇجىم رەسپۋبليكا مادەنيەت مينيسترلىگى قولداۋىمەن، سونداي-اق ارنايى شاقىرۋلارمەن دە رەسەيدىڭ ومبى  قالاسى مەن وبلىسىندا، تاشكەنتتە جانە رەسپۋبليكا وبلىستارى مەن ەلوردامىز استانادا، سونداي-اق ەلباسىمىزدىڭ شاعىن قالالاردى مادەني قىزمەتپەن قامتۋ باعدارلاماسى اياسىندا سوڭعى ءۇش-تورت جىل ىشىندە ەلىمىزدىڭ 7-8 شاعىن قالاسىندا ونەر كورسەتتى.  سونداي ساپارلارىنىڭ ءبىرى - تەاتر 2013 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا جاڭاوزەن قالاسىنا بارىپ، ارنايى سپەكتاكل قويعانىن، قالىڭ كوپشىلىكتىڭ ەرەكشە ىقىلاسپەن قارسى العانىن اتاپ ءوتۋ ورىندى.

تەاتر 1995 جىلدان باستاپ جىل سايىن جاڭا قويىلىمدارىنىڭ فەستيۆالىن  ناۋرىز مەرەكەسى جانە حالىقارالىق تەاتر كۇنىنە وراي وتكىزىپ كەلەدى. بيىل 21 رەت بولاتىن،  رەسپۋبليكامىزدا وسى فورماتتاعى بىردەن-بىر بۇل  ونەر مەرەكەسى   جاڭا يدەيالاردى رۋحاني اينالىمعا ءتۇسىرىپ،  جاڭا ەسىمدەردى اشۋىمەن باعالى.

24-27 ناۋرىزدا وتەتىن بيىلعىفەستيۆال قازاق ونەرىنىڭ كوزى ءتىرى اڭىزى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى حابيبا ەلەبەكوۆانىڭ 100 جاسقا تولۋىنا ارنالادى. 27-ناۋرىزدا كەشكە تەاتردىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان سالتانات وتەدى. تەاتر زالدارى ادەتتەگىدەي لىق تولارىنا كۇمان جوق. ويتكەنى، الماتىلىق كورەرمەندەر مەن قالا قوناقتارى مادەني-رۋحاني تىنىسىمىزدا، جاس ۇرپاقتى ىزگىلىككە تاربيەلەۋدە اتقاراتىن ءرولى ەلەۋلى مۇنداي كەشتەرگە، بەنەفيستەرگە، پرەمەرالارعا، جالپى سپەكتاكلدەرىمىزگە ۇلكەن ىقىلاسپەن كەلەدى.

الماتىداي ۇلكەن مەگاپوليس، مادەنيەت پەن وركەنيەت ورداسىن قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى – م.اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترىنسىز ەلەستەتۋ، ارينە،  مۇمكىن ەمەس.  تەاتردىڭ الماتىنىڭ مادەني وركەندەۋىنە ۇزدىكسىز ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقانىنا 88 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. تەاتر ۇجىمى كوپتەگەن الماتى قالاسىنىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىمەن، كوللەدج، مەكتەپتەرمەن، ءبىراز كومپانيالارىمەن،الماتى وبلىسى اۋداندارىمەن تىعىز بايلانىستا.تەاتر ۇجىمى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەني ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسىنا ساي  «الماتى – قازاقستاننىڭ ەركىن مادەني ايماعى» كلاستەرى اياسىندا جۇمىستار جۇرگىزىپ، ۇلەس قوسۋعا مۇددەلى.بۇعان ەكىجاقتى سەرىكتەستىك بايلانىستار كەرەك.  الداعى ۋاقىتتا الماتىمەن  ارىپتەستىك، سەرىكتەستىك نىعايادى دەپ بىلەمىز.

           *   *   *

تەاترداعى سان-سالالىق شىعارماشىلىق جۇمىستار بۇگىنگى كۇن تىنىسى بولسا، كۇنى ەرتەڭ ول تاريحقا اينالادى. م.اۋەزوۆ  تەاترىندا 1968 جىلدان بەرى  مۋزەيى جۇمىس جاساپ كەلەدى.  مۋزەيدە ەلىمىز ونەرىنىڭ تاريحى ءۇشىن اسا باعالى، وتە قۇندى تاريحي ەكسپوناتتار ساقتالعان. كاسىبي مامان  ن.اسانجانوۆا جەتەكشىلىك جاسايتىن مۋزەي قىزمەتكەرلەرى تەاتر تاريحىن جۇيەلەۋ، قۇجاتتاردى سۇرىپتاۋ، ءارتۇرلى فەستيۆالدار، كەشتەر، مەرەيتويلار، وزگە دا شارالاردا ارنايى كورمەلەر ۇيىمداستىرۋ، قاجەت كەزدەرىندە رەسپۋبليكاداعى وزگە تەاتر مۋزەيلەرىنە ادىستەمەلىك-شىعارماشىلىق كومەك كورسەتۋمەن اينالىسادى. مۋزەي ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ۇلتتىق ونەر اكادەمياسى ستۋدەنتتەرى مەن ب ا ق، ەباق وكىلدەرى ءۇشىن عىلىمي-اقپاراتتىق،تاجىريبەلىك-تانىمدىق بازا بولىپ وتىر. مۋزەي 2014 جىلى كۇزدە، تەاتردىڭ 89 ماۋسىمىنىڭ اشىلۋىندا  ءوز جۇمىس اياسىن كەڭەيتىپ، كورەرمەندەر ءۇشىن ارنايى اشىق زالدا قىزمەت كورسەتە باستادى.

تەاتر جانىنان «سىرلاسۋ» كلۋبى جانە فان-كلۋبتىڭ اشىلۋى دا تەاتردىڭ قالىڭ كوپشىلىكپەن تىعىز بايلانىس جاساۋىنىڭ جانە مەملەكەتتىك يدەولوگيانى قالىڭ بۇقارا اراسىنا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋدىڭ جاقسى جولى. مۇنداي جۇمىستار جانە تەاتردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنەن قوعامدى جەدەل حاباردار ەتۋ جاس تەاترتانۋشى، تالانتتى مەنەدجەر س.ابىلعازييەۆا جەتەكشىلىك ەتەتىن ب ا ق جانە قوعامدىق بايلانىس ءبولىمىنىڭ ەنشىسىندە. ءبولىم جۇمىسىندا رەسپۋبليكاعا بەلگىلى جۋرناليست ا.حالىقوۆانىڭ، رەداكتور ق.سماعۇلوۆانىڭ داۇلەسى از ەمەس. سونداي-اق «كورەرمەن» اگەنتتىگىنىڭ تاجىريبەلى قىزمەتكەرلەرى م.ماميدولدينا، س.سارييەۆالاردىڭقاعيداسى «تەاتر – كورەرمەنىمەن كورىكتى». 

تەاتر ۇجىمى، ساحنا قايراتكەرلەرى  ساحنادا جانە قوعامدىق ومىردە دە تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ مۇراتتارىن ارداق تۇتادى. بۇل تۇستا ساحنا قايراتكەرلەرىنىڭ كىتاپ جازۋ، كىتاپ شىعارۋ سالاسىنداعى ەڭبەكتەرى ءبىر توبە. تەاتر الىپتارىنىڭ ءداستۇرىن جالعاستىرىپ كورنەكتى رەجيسسەر  ە.وبايەۆتان باستاپ كورنەكتى اكتەرلەر، ا.ءاشىموۆ، س.ورازبايەۆ، ت.جامانقۇلوۆ، تەاتر شەجىرەشىسى ح.ەلەبەكوۆا، بەلگىلى اكتريسا ت.تاسىبەكوۆا، رەجيسسەرلەر ءا.راحيموۆ، و.كەنەباي، سىنشى ءا.بوپەجانوۆالاردىڭ كىتاپتارىن ونەرسۇيەر قاۋىم، قالىڭ جۇرتشىلىق قىزىعا وقيدى. تەاتردا دۇنيە كەشكەن كورنەكتى اكتەرلەردىڭ شىعارماشىلىعىن جيناستىرىپ، كىتاپ شىعارۋ ءداستۇرى قالىپتاسقان -  «ايگىلى ادامدار» سەرياسىمەن «ف.ءشارىپوۆا»، «ءا.مولدابەكوۆ»، «ە.جايساڭبايەۆ» كىتاپتارى، سونداي-اق ر.اۋەزبايەۆا، ج.مەدەتبايەۆ، ءا.بورانبايەۆ تۋرالى ەستەلىك جيناقتار جانە ش.ايمانوۆ،  ءا.مامبەتوۆ، ى.نوعايبايەۆ، ءا.مولدابەكوۆ، ە.جايساڭبايەۆ، ا.ءاشىموۆ، ن.مىشبايەۆانىڭ كوركەم البومدارى جارىق كورىپ، كوپشىلىك يگىلىگىنە اينالدى.  قوعام ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەر جانە ونەر تىنىس-تىرشىلىگى تۋرالى تەاتر رەجيسسەرلەرى، اكتەرلەرى ۇنەمى رەسپۋبليكالىق جانە شەتەلدىك ب ا ق پەن ەباق-تا وي-پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ وتىرادى. بۇل رەتتە تەاتر تارلاندارى مەن  مىڭ جاساعان شاھاردىڭ شامشىراعى «الماتى اقشامىنىڭ» شىعارماشىلىق بايلانىسى تۇراقتى. كورنەكتى ساحناگەرلەر س.ورازبايەۆ، ا.اشىموۆتەردىڭ گازەت بەتتەرىندە جارىق كورگەن قىزعىلىقتى ماتەريالدارىن «الماتى اقشامى» جيناق ەتىپ شىعارعان جاقسى ءداستۇرى جالعاسىن تابارى انىق.  ال، ءقازىر وقىرمان گازەتتىڭ ءار سەنبىلىك نومەرىنەن كورنەكتى  رەجيسسەر ە.وبايەۆتىڭ ەستەلىكتەرىن قىزىعا وقۋدا.

قارا شاڭىراق تەاتردىڭ ۇجىمدىق ونەرى، جەكەلەگەن ساحناگەرلەر  ونەرىتەاترتانۋ عىلىمىندا تۇراقتى زەردەلەنىپ وتىرادى. بۇل رەتتەۇجىم قارا شاڭىراق تەاتردىڭ تاريحىن العاش رەت عىلىمي جۇيەلەپ، ۇلكەن ەڭبەك جازعان ماسكەۋلىك عالىم ن.لۆوۆ، تەاتردىڭ تاريحى مەن دامۋ جولىن زەرتتەۋدە ۇلكەن ەڭبەك جاساعان كورنەكتى تەاترتانۋشى عالىم ب.قۇنداقبايەۆ، سونداي-اق كورنەكتى سىنشىلار ق.قۋاندىقوۆ، ءا.سىعاي ەسىمدەرىن قۇرمەتپەن ەسكە الادى.تەاتر قويىلىمدارى جانە جەكەلەگەن اكتەرلەر شىعارماشىلىعى تۋرالى اعا بۋىن ا.قادىروۆ، ك.نۇرپەيىسوۆ، كەيىنگى بۋىن تەاترتانۋشىلار س.قابدييەۆا، ب.نۇرپەيىس، ا.مۇقان، ا.ەركەباي، ج.سۇلتانوۆا، م.جاقسىلىقوۆا، ز.يسلامبايەۆا، م.ءتاشىموۆالاردىڭ زەرتتەۋلەرى مەن ماقالالارىنىڭ ونەرسۇيەر قاۋىمعا بەرەرى از ەمەس. م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ ساحناگەرلەرى تۋرالى جيناقتار شىعارعان، قويىلىمدارى تۋرالى كەزىندە ءونىمدى جازعان اعا بۋىن اقىن-جازۋشى، ونەرتانۋشىلار ق.ۋالييەۆ، ا.نىسانالين، م.قوجاحمەتوۆا، س.لاتييەۆا، سونداي-اق قالامى ءقازىر دە قارىمدى ا.ارسيشيەۆسكيي، ق.سارسەنباي ەسىمدەرىن مەرەيتوي تۇسىندا اتاۋ پارىز.قارا شاڭىراقباسشىلىعى مەن ۇجىمى ۇلكەن دوستارى – جاڭا قويىلىمدارىمىز، يگى جەتىستىكتەر، جاڭالىقتارىمىزدى وقىرمان-كورەرمەندەرىنە سۇيىنشىلەي جەتكىزەتىن ب ا ق پەن ەباققا، جۋرناليستەر قاۋىمىنا، سونداي-اق  «تەاترkz»، «مادەنيەت»  جۋرنالدارىنىڭ ۇجىمدارىنا ىرزاشىلىعىن بىلدىرەدى.

قارا شاڭىراق  - قازاقتىڭ مەملەكەتتىك م.اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترى،جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي، ءوزىنىڭ وسى 90 جىلدىق تاريحىندا ۇلكەن بەلەستەردەن ءوتىپ، ۇلتتىق ونەردىڭ سيمۆولىنا اينالدى. ۇلتتىق رۋحاني يگىلىكتەرىمىزدىڭ ىرگەتاسى شايقالماۋىنا، يماندىلىق-ادامگەرشىلىك ۇستىندارىنىڭ ساقتالۋىنا ەرەن ۇلەس قوستى. بۇل -- بۇگىندە باقيلىق الىپتاردىڭ، ودان كەيىنگى بىرنەشە بۋىن وكىلدەرىنىڭ، ولاردىڭ ءداستۇرىن جالعاستىرىپ كەلە جاتقان قازىرگى ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ قالتقىسىز دا قاجىرلى ەڭبەكتەرىنىڭ ناتيجەسى. جانە دە ۇجىم ەلباسىمىزدىڭ «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسى اينالاسىندا جۇزەگە اسۋى ءتيىس - بيىك كوركەم ونەر، جاڭا تۇرپاتتى مادەنيەت جاساۋ، زاماناۋي تالاپتارعا ساي، جاڭا زامان ادامىن قالىپتاستىرۋ؛  الەمدىك مادەني-رۋحاني كەڭىستىككە ەركىن ەنىپ، ۇلتتىق ونەرىمىزدى تانىتۋ جولىندا قىزمەت ەتە بەرەدى.

ءاليا بوپەجانوۆا،

ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعى يەگەرى

م. اۋەزوۆ اتىنداعى اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترى ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى