بۇگىن قىتايدا تۇراتىن قازاق ازاماتتارىنىڭ قازاقستانعا كەلۋى ءۇشىن ءۇشجىلدىق ۆيزا بەرىلە باستايتىنى تۋرالى قۋانىشتى حابارمەن بولىسكەن بولاتىنبىز. ەندى جاڭا ەرەجەگە سايكەس ءبىرىنشى رەت قازاقستانعا كەلەمىن دەگەن ورالماندارعا نەمەسە قازاق دياسپوراسىنا 1 جىلدىق،  ال ەكىنشى رەت كەلەتىن بولسا 3 جىلعا ۆيزا بەرىلمەك.

جالپى ارعى بەتتەگى اعايىننىڭ اتامەكەنگە كەلۋىن جەڭىلدەتەتىن وسى ۇسىنىستى Qamshy.kz پورتالىنىڭ سول كەزدەگى قىزمەتكەرى، اقىن اۋىت مۇقيبەك كوتەرىپ، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ە. ىدىرىسوۆتىڭ اتىنا حات تا جازعان بولاتىن. تۇيتكىلدى ماسەلەنىڭ وڭ شەشىلۋىنە تۇرتكى بولعان سول حات ءماتىنىن دە نازارلارىڭىزعا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

مينيستر مىرزا، شەتەلدەگى قازاقتارعا 3 جىلعا ۆيزا بەرۋىڭىزدى سۇرايمىن!

ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جولعا قويعان كوشى-قون ساياساتىنىڭ ارقاسىندا تاۋەلسىزدىكتەن بەرى الىس-جاقىن شەتەلدەردەرەن اتاجۇرتقا 952 مىڭ 882 ەتنيكالىق قازاق كوشىپ كەلىپتى.

ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ەڭ كوپ بولىگى جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىندا تۇرادى. سوعان قاراماستان، جوعارىداعى ەلگە ورالعان ميلليونعا جۋىق قازاقتىڭ ىشىندەگى ەڭ ازى - قحر-نان كەلگەن قانداستارىمىز ەكەن. نەبارى، 14 پايىزى عانا! وعان باستى سەبەپ – شەتەلگە شىعۋشىلارعا بايلانىستى ماقۇلداعان جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ەشبىر ەلدىكىنە ۇقسامايتىن وزگەشە زاڭ-ەرەجەلەرى دەسەك، ەكىنشىسى – ۇرىمجىدەگى ق ر ءسىم كونسۋلدىق قىزمەت دەپارتامەنتىنەن ۆيزا اشتىرۋدىڭ قيىندىعى.

دەي تۇرعانمەن، وسىنشاما قانداسىمىزدىڭ وتان قۇشاعىنا ورالۋىنا، ارينە، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى باسشىلارى مەن شەتەلدەردەگى كونسۋلدىق دەپارتامەنت قىزمەتكەرلەرىنىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى زور ەكەنىن اشىق ايتقان دۇرىس.

ءبىز ونى ەش ۋاقىتتا ۇمىپايمىز. ءبىز – شەتتەن كەلگەن اعايىندار قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولىپ تۇرعان 1994–1999 جىلداردى – قازاق كوشىنىڭ ەڭ ءبىر قارقىن العان التىن ءداۋىرى دەپ باعالايمىز. ول جىلدارى ۇرىمجىدەگى كونسۋلدىق قىزمەتكە باعدات سەيتباتتالوۆ دەگەن ازامات باسشىلىق ەتتى. شەتەلگە شىعۋشىلاردىڭ سونشاما كوپتىنىنە قاراماستان، قازاقتارعا ۆيزا نەبارى ون-اق كۇن ىشىندە بىردەن ءبىر جىلعا كوپ مارتەلى ەتىلىپ رەسىمدەلىپ بەرىلەتىن.

بۇل ءۇردىس 1999-2002 جىلدار ارالىعىندا، ەرلان ءابىلفايىز ۇلى، ءوزىڭىز سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعان كەزەڭدە دە ۇزىلگەن جوق. ءتىپتى، سوڭى مارات ءتاجين باسقارعان 2009 جىلعا دەيىن جالعاسى.

ال، ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولىپ قانات ساۋدابايەۆ  قالاي كەلدى، ۆيزا الۋدىڭ «ساۋداسى» سولاي ءبىتتى. بۇل كىسىدە شەتتە تارىداي شاشىراپ جۇرگەن ءوز قانداستارىنا قامقورلىق جاساۋ، مەملەكەتتىڭ بەدەلىن قورعاۋ دەگەن سانا-سەزىم اتىمەن جوق ەكەن عوي!؟ كەرىسىنشە، قازاقتارعا ءبىر جىلعا كوپ مارتەلى ەتىپ بەرىلىپ كەلگەن ماناعى ۆيزا ءۇش ايعا ارەڭ ءۇش مارتەلى بولىپ اشىلاتىن جاعدايعا ءتۇستى. ول از بولعانداي، كۇنىنە، ارى كەتكەندە، 40-50 ادام عانا قابىلداناتىن بولدى... سونىڭ كەسىرىنەن ۇزاق-سونار ۆيزانىڭ كەزەگىنە تۇرۋ باستالدى. مىسالى، 2011-جىلى كەزەككە تۇرعان قانداستارىمىزدىڭ سانى 11 مىڭ ادامعا جەتتى. اۋەلى، كەزەك كۇتەم دەپ، ىستىققا شىداماي ءبىر كاريا سول جەردە قايتىس تا بولدى. «كەزەكسىز» ۆيزا اپەرەتىن دەلدالدار قاپتادى، جەمقورلىققا كەڭ جول اشىلدى. ءسويتىپ، ۇلت كوشباسشىسىنىڭ اتى مەن ابىرويىنا، قازاقستاننىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلدى!

مىنە، 2012 جىلى ءوزىڭىز سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولىپ قايتا تاعايىندالعاننان بەرى، بۇل كەلەڭسىزدىكتىڭ بەتى قايتا باستادى. ساۋدابايەۆ كەزىندە سالىنعان ىلاڭدى جۋىپ-شايىپ، قانداستارىڭىزعا ءبىر جىلعا كوپ مارتەلى ۆيزا بەرۋدى قايتا جولعا قويدىردىڭىز. قاتاڭ ءتارتىپ ورناتىپ، جەمقورلىقتىڭ جولىن كەستىڭىز.

ءسويتىپ، ۇرىمجىدەگى ۆيزا اشتىرۋدىڭ ءداستۇرى بۇرىنعى ارناسىنا قايتا ءتۇستى. بۇل كۇندەرى ەل ولكە ورتالىعىنا سابىلماي-اق، ۆيزا كەزەگىنە ينتەرنەت ارقىلى تىركەلە الاتىن جاعدايعا جەتتى... وسىنىڭ ءبارى وزىڭىزدەي ديپلوماتيانىڭ قىرى مەن سىرىنا قانىق تارلاننىڭ ەڭبەگى. ەڭ باستىسى، ءسىز جاقسى كادر تاڭداپ قويا ءبىلدىڭىز. كونسۋلدىق قىزمەتىن وسى جەتىستىككە جەتكىزۋگە ايانباي تەر توككەن، ەلدىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنگەن، ەلىمىزدىڭ قىتايداعى بەدەلىن كوتەرگەن ەكى ديپلوماتىڭىزدى ەرەكشە ىلتيپاتپەن اتاپ وتكىم كەلەدى. ول - قايىرجان ءسار­سەبايەۆ پەن ەرلان يبرايىم. ەكى ازاماتقا باسىمىزدى ءيىپ، قۇرمەت ەتەمىز!
ءبىراق سوعان قاراماستان، ۇرىمجىدەن ۆيزا الۋدىڭ ماشاقاتى ءالى تاۋسىلار ەمەس. كەزەككە تۇرۋ كۇن ساناپ ءوسىپ بارادى. ەڭ قيىنى – قازاقستانعا وقۋ ماقساتىندا كەلەتىن قازاق جاستارىنىڭ ەلىمىزدەگى ەمتيحاندارعا ۋاعىندا ۇلگەرىپ كەلىپ قاتىسا الماۋى. سونىڭ كەساپاتىنان مەملەكەتتەن ەتنيكالىق قازاق جاستارىنا دەپ ءار جىلى ارنايى بولىنەتىن 1400 گرانتتىڭ ورىندالماي كەلەدى.

ءبىز وسى ماسەلەنى ەسكەرىپ، 2014 جىل 4-مامىردا بەرگەن ەلباسى تاپسىرماسىنا ساي ۇكىمەتتە دايىندالىپ، ءقازىر ق ر پارلامەنتى ماجىلىسىندە تولىقتىرۋلار مەن وزگەرتۋلەر ەنگىزىلىپ جاتقان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە جۇمىسپەن قامتىلۋى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا ءبىلىم الۋ ماقساتىندا كەلەتىن ەتنيكالىق قازاق جاستارىنا ۆيزانى كەزەكسىز بەرەتىن تارماق ەنگىزۋدى وتىنگەنبىز. بۇل ءوتىنىشىمىزدى الدان سمايىل، قۇتتىقوجا يديريسوۆ، نۇرتاي سابيليانوۆ، گۇلنار سەيتماعامبەتوۆا، گۇلميرا يسيمبايەۆا قاتارلى دەپۋتاتتار بىردەن قولداپ، «ءبىلىم الۋ ماقساتىندا كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ۆيزا الۋعا باسىم قۇقىعى بار» دەگەن تارماق ەتىپ، اتالمىش زاڭ جوباسىنىڭ 32-بابىنا ەگىزۋ تۋرالى جۇمىس توبىنىڭ تالقىسىنا سالعان بولاتىن. ءبىراق، بۇعان ءسىزدىڭ كەڭەسشىڭىز كەرىم قوجامبەردييەۆ قارسى بولىپ، وتكىزبەي تاستادى.

ەسەسىنە، كەرىم قۋاندىق ۇلى الداعى جەردە ق ر ءسىم-نىڭ باستاماسىمەن قازاقستانعا كەلەتىن شەتەلدىكتەرگە ۆيزا بەرۋ ءتارتىبىنىڭ قايتا قارالعالى جاتقانىن، وندا ەتنيكالىق قازاقتارعا ءبىر جولدا ءۇش جىلعا كوپ مارتەلى ۆيزا بەرۋدى كوزدەپ وتىرعانىن ايتىپ، ءبىزدى قۋانتىپ تاستادى. مەن ءسىزدىڭ بۇل باستاماڭىزدى جالپاق الەمگە تاراتىپ، ءسۇيىنشى سۇرادىم (http://old.qamshy.kz/؟p=25056 ). تاۋەلسىزدىكتەن بەرى بولماعان بۇل جاڭالىقتى ۆيزا اشتىرۋدىڭ ازابىن ابدەن تارتقان الىستاعى اعايىن، وتە-موتە قىتايدا تۇراتىن تۋىستارىڭىز قۋانا-قۋانا قوستادى.
قۇرمەتتى، ەرلان ءابىلفايىز ۇلى!

جوعارىدا ايتىلعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە جۇمىسپەن قامتىلۋى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى قابىلانسا، قازاق كوشى قايتا قارقىن العالى تۇر. كەلۋشىلەردىڭ سانى وتكەن جىلدارداعىدان ەسەلەپ وسەتىنى داۋسىز.

قازاقستانعا الەمنىڭ ءار شالعايىنان، ءتىپتى جەر شارىنىڭ ارعى بەتىنەن وزگە ۇلت وكىلدەرى ۆيزاسىز كەلىپ جاتقاندا، ىرگەمىزدە وتىرعان ءوز قانداستارىمىزدى ءالى كۇنگە دەيىن كەزەككە ايلاپ-جىلداپ تۇرعىزىپ، ءبىر جىلدىق ۆيزاعا ماتاپ قويعانىمىز جاراماس دەپ ويلايمىن.

قازاقستانعا ۆيزاسىز قاتىنايتىن مەملەكەتتەردىڭ قاتارىندا جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى جوق. بولماعانى دا جاقسى!

سوندىقتان، ءسىزدىڭ شەتەلدىكتەرگە ۆيزا بەرۋ ءتارتىبىن وسى زاڭ جوباسى قابىلدانۋدان بۇرىنىراق قاراۋعا جانە ەتنيكالىق قازاقتارعا ەڭ قۇرىعاندا ءبىر جولدا ءۇش جىلعا كوپ مارتەلى ۆيزا بەرۋ ءتۇزىمىنىڭ تەزىرەك جولعا قويىلۋىنا ىقپال ەتۋىڭىزدى وتىنەمىن.

بۇل – ءوز كەزەگىندە ەڭ الدىمەن كونسۋلدىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇمىس باسىمدىلىعىن ازايتادى. ودان ارعى جەردە قانداستارىمىزدىڭ تاريحي وتانىنا جول اشار ەدى.

قۇرمەتپەن، اقىن اۋىت مۇقيبەك

11.07.2015