«ون ۇشتە وتاۋ يەسى»

ەرتەرەكتە ايتىلعان  «ون ۇشتە وتاۋ يەسى» دەگەن اتالى ءسوز بۇگىنگى تاڭدا دا قولدانىستا ءجۇر. الايدا ول ءسوزدى تۋرا ماعىناسىندا قابىلداپ، 13 جاسقا تولا سالىسىمەن ۇيلەنەمىن دەپ ايبات تانىتاتىندار دا كەزدەسىپ جاتدى. شىنتۋايتىنا كەلگەندە، ەرتەدەگى ەر ازاماتتار بۇگىنگىمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا ەرتە ەسەيگەن. ەركەلىكتىڭ ءدامىن بىرەۋ كورىپ، بىرەۋ ادا قالىپ جاتقان جاۋگەرشىلىك زاماندا ەر ازاماتتارىمىز قولىنا قارۋ الىپ، سوعىسقا اتتانعانى بەلگىلى. ال بۇگىندە 18 جاس – كامەلەت جاسى. ول جاسقا تولعانشا  بىزگە اتا-انامىز جاۋاپتى. كامەلەت جاسقا تولعاننان كەيىن عانا «وزىنە جاۋاپ بەرەر الاتىن» ازامات اتانامىز. سالىستىرىپ قاراساق،  ەرتەدەگى 13 جاستاعى بوزبالا بۇگىنگىنىڭ 18 جاستاعى ەر جىگىتىمەن تەڭ دەۋگە بولادى.

«سانانى تۇرمىس بيلەيدى»               

جاھاندانۋ زامانىندا تۇرمىستان بۇرىن جۇمىس پەن مانساپ جولىندا جۇرگەن بويجەتكەندەر مەن بوزبالالار قانشاما؟! جايلى جار ىزدەپ، ادام بويىنان سىن مەن ءمىن ىزدەي بەرەتىن قانشاما جاس ازاماتتار شاڭىراق كوتەرۋگە اسىقپايدى. قىزمەت جولىندا ءىسى تابىستى بولىپ، «وڭ بوساعادا» وتىرعانداردىڭ دا سانى از ەمەس. بىرەۋ «نورمالنىي قىز جوق» دەسە، ەكىنشى جاق «نورمالنىي جىگىت» جوق دەپ جارىسادى. «نورمالنىي» دەگەن قانداي ادام؟ 25 جاستان اسقان سوڭ قىز دا، ۇل دا ادامنىڭ جامان جاعىن كورۋگە بەيىم كەلەدى. ءمىنسىز ادام بولمايتىنى بەلگىلى، الايدا ءومىر زاڭدىلىقتارىنان قاشپاي، باقىتتى عۇمىر كەشۋگە ۇمتىلۋ كەرەك.

ءدىن نە دەيدى؟

پايعامبارىمىز س.ا.ۋ «ۇيلەنىڭدەر، كوبەيىڭدەر. مەن سەندەردىڭ ۇممەتتەرىڭمەن ماقتانايىن» دەگەن.

جاسى ۇلكەن بە، كىشى مە، باي ما، كەدەي مە ءبارىبىر، ەر مەن ايەلگە ۇيلەنىپ، ءۇي بولۋ پارىز. ماسەلە جاستا ەمەس، باستا. وتباسىنىڭ بۇتىندىگىن ساقتاۋ ءۇشىن، يمان، سانا، اقىل، پاراسات كەرەك.

بۇگىندە ەرتە ۇيلەنسەڭ ەرتە اجىراسىپ كەتەسىڭ نەمەسە 18 جاسىڭدا تۇرمىسقا شىقساڭ سول ءۇيدىڭ وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعاتىنداي ۇيرەنىسىپ كەتەسىڭ دەپ ەكى ءتۇرلى پىكىردى ايتىپ  جاتادى. شىن مانىسىندە، ول ادامنىڭ جاسىنا بايلانىستى ەمەس. ول ادامنىڭ اقىل-ويى، سانا سەزىمىنە بايلانىستى.

ساۋالناما

كوپشىلىكتىڭ پىكىرى ءاردايىم ماڭىزدى. بىرەۋ ءوزىن مىسال ەتسە، بىرەۋ دۇرىس جاعىن ومىرلىك تاجىريبەسى ارقىلى ايتادى. «قىز بالا نەشە جاسىندا ءبىر شاڭىراقتىڭ وتىن تۇتەتىپ وتىراتىن اق كەلىن اتانۋى كەرەك؟ ەر جىگىت ءبىر ءۇيدىڭ وتاعاسى اتانۋعا نەشە جاس ىڭعايلى؟» دەگەن سۇراق اياسىندا ساۋالناما جۇرگىزدىك. وعان قاتىسقانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى 20 مەن 23 جاس ارالىعى قىزعا دا، جىگىتكە دە ءتيىمدى ەكەنىن ايتتى. الايدا قازىرگى كەزدە ەرتە وتاۋ قۇرعاندارعا قاراعاندا ەلۋدىڭ جارتىسىنا كەلىپ اق وتاۋ دەگەن ۇعىمدى ۇعىپ جاتقانداردىڭ قاراسى كوبىرەك.

ديليا يستايەۆا ەسىمدى ساۋالناماعا قاتىسۋشىنىڭ پىكىرى بويىنشا، ءار بالانىڭ ورگانيزمىندەگى جەتىلۋ پروسەسى ءار ءتۇرلى. بىرەۋلەر 14 جاسىندا، ەندى بىرەۋلەرى 20 جاسىندا ەرەسەك اتانادى. سول سەبەپتى ناقتى ءبىر جاسقا كەلگەن كەزدە ۇيلەنۋ كەرەك دەگەنمەن كەلىسپەيتىنىن ايتتى.

ارينە، ناقتى وسى جاسقا تولعاندا ۇيلەنۋ كەرەك دەگەن جازىلىپ قويعان قاعيدا جوق، ءبىراق ءومىر زاڭى سولاي. ءۇي بولۋ كەرەك، وتباسىن قۇرىپ، اتا-انا اتانىپ، ۇرپاق جالعاستىرۋ كەرەك.

دانا ەسىمدى 40 جاستاعى ايەل: «قىز بالا 19 بەن 25 جاس اراسىندا تۇرمىسقا شىققانى دۇرىس. ءارى قاراي وتىرىپ قالعان بولىپ ەسەپتەلەدى. سوسىن تەسىك مونشاك جەردە قالمايدى دەپ الداۋسىراتادى» دەپ قىسقا قايىردى.

قۋانىش ەسىمدى 32 جاستاعى «ءسۇربويداق»: «جىگىت 22 جاستا ۇيلەنگەنى دۇرىس. سەبەبى، ناعىز جىگىتتىك كەزدەر وسى ۋاقىتتا باستالادى. اششى سۋعا اۋەستەنبەي، زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋ ءۇشىن ەرتەرەك ۇيلەنىپ العان دۇرىس. سەبەبى ءومىردى كورمەي قالدىم دەۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. كەرىسىنشە ادام ومىرلىك تاجىريبە جينايدى، قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ ۇيرەنەدى. ءومىر بولعان سوڭ ءبارى بولادى، سونداي كەزدە ادال جارى - ماڭگىلىك دوسىمەن ءومىردىڭ  ىستىق-سۋىعىن، اششىسى مەن ءتاتتىسىن بىرگە كورەدى» دەيدى.

«ايتىلماعان ءسوز جەتىم» دەپ ءوز ءسوزىن باستاعان ن.توپجار ەسىمدى ازامات 18 بەن 23 جاس اراسىندا قىز بالاعا تۇرمىسقا شىعۋىنىڭ ءتيىمدى تۇستارىن تالداپ بەردى.

«1)بالا تۋۋ ءۇشىن مەديسينا تۇرعىسىنان وتە يكەمدى شاق؛ 2) بارعان جەرىنە تەز ءسىڭىسىپ كەتۋىنە ىڭعايلى؛ 3)جاس جىگىتكە تۇرمىسقا شىعۋعا مۇنكىندىگى بار. ياعني، 23-26 جاس ارىسىنداعى دەنساۋلىعى مىقتى جىگىتكە 18-23 جاس اراسىنداعى بويجەتكەندەر ساي كەلەدى. ال قىزدىڭ ءوزى 25-30 جاس  اراسىندا بولسا، جىگىت تە  ودان ۇلكەن بولادى؛ 4) 18-23 جاس اراسىندا قىز بالاعا تۇرمىسقا شىعۋ ءۇشىن كوپ ۇسىنىس تۇسەدى. ال ول جاستان كەيىن ۇسىنىستار ازايادى. قىزدىڭ ءوزى جىگىتكە ۇسىنىس جاساي المايدى. سوندىقتان كىشكەنە ەسى بار، سىمباتتى ەر جولىقسا، ستۋدەنت كەزىنەن-اق تۇرمىسقا شىققان دۇرىس. 5) قىز بالانىڭ دا ءناپسىسى بار. شالىس باسىپ، پاكتىگىنەن ايرىلماي جاتىپ تۇرمىسقا شىققانى دۇرىس».

«ەر جىگىت وتباسىن 20-25 جاس ارالىعىندا قۇرعان دۇرىس دەپ ويلايمىن. سەبەبى، بالالارىڭ وزىڭمەن بىردەي وسەدى» دەيدى 20 جاستاعى دارحان.

بەرىك وتباسىنىڭ قۇپياسى

ءزۇليپا ازىرەتالى قىزى، پسيحولوگ: «بولاشاق وتباسىن قۇرۋدا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىك دايىندىعى عانا ەمەس، ولاردىڭ پسيحولوگيالىق دايارلىعى دا ماڭىزدى. بولاشاق شاڭىراق يەلەرىنىڭ ءبىر-بىرىن تولىق تانىپ، جاقسى تۇسىنىستىك قارىم-قاتىناستا بولۋى دا ۇلكەن ءرول اتقارادى. وتباسىنىڭ بەرىك بولۋى بولاشاق ەرلى-زايىپتىلاردىڭ وزىنە بايلانىستى. ولار بولاتىن قيىنشىلىقتاردى الدىن-الا سەزىپ، سانالى تۇردە سونى جەڭىپ شىعۋعا بەل بۋۋى قاجەت. ارينە، وتباسىندا ءتۇرلى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە جەكە تۇلعالىق ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى ماسەلەلەر تۋىنداماي تۇرمايدى. ونداي قيىنشىلىقتاردىڭ  سوڭى وتباسىنىڭ ىدىراۋىنا اكەپ سوعاتىنى دا بەلگىلى. وسى رەتتە، جاستاردىڭ 26-30 جاستا وتباسىن قۇرعانى دۇرىس. سونىمەن قاتار، قىز بالالاردىڭ ەرتە ەسەيەتىنىن  ەسكەرسەك 22-25 جاس قىزدار ءۇشىن قولايلى» دەپ وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن ءار ادام مورالدى، ماتەريالدى جانە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان وتباسىلىق ومىرگە دايىن بولۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

ارينە، ايتىلعان پىكىرلەرمەن بىرەۋ باس يزەپ كەلىسەر، ال ەكىنشىسى دۇرىس ەمەستىگىن العا تارتۋى مۇمكىن. دەگەنمەن ساۋالنامادا قۇندى پىكىرلەر ايتىلدى.  «تىڭدالماعان ءسوز جەتىم» بولماي، وسى ماقالا ارقىلى بەرىك وتباسىن قۇرامىن دەگەن جاستارعا از دا بولسا ءوز كومەگىمىزدى تيگىزسەك دەيسىز.

P.S

وتباسى - شاعىن مەملەكەت. ەندەشە، وسى شاعىن مەملەكەتتى قۇرۋ، وندا ءومىر ءسۇرۋ ادامنان ۇلكەن ەپتىلىكتى، كورەگەندىلىكتى، شىدامدىلىقتى تالاپ ەتەدى. قاي جاستا وتاۋ قۇرساق تا، باستىسى بەرەكە مەن بىرلىكتىڭ ۇيىتقىسىن ءبىر جەرگە جيناعان ۇلگىلى وتباسى اتانۋ باستى ماقسات بولسا ەكەن. توي-تومالاقتا جاستارعا «ءبىر جاستىقتا قارتايىڭدار» دەپ تىلەك ءبىلدىرىپ جاتادى. سول تىلەكتىڭ اقيقاتقا اينالۋىنا ەر دە ايەل دە بىردەي اتسالىسسا قانشا جاستا ۇيلەنىپ، وتاۋ قۇرعانىڭ ماڭىزدى ەمەس.

ايگەرىم تاۋباي