«نەمەنەگە جەتىستىڭ بالا باتىر، قاريالار ازايىپ بارا جاتىر...» – دەپ م.ماقاتايەۆ ايتقانداي تالاي قاريانى كەلمەسكە اتتاندىرىپ، ارتىنان وپىنىپ وتىرامىز. تىرىسىندە قادىرلەگەنگە نە جەتسىن!

سونداي اسىلدىڭ قيىعى، التىننىڭ سىنىعى بولعان اعالاردىڭ ءبىرى – تايف تاۋكەي ۇلى. موڭعوليانىڭ بايانولگەي تەاترىندا ۇزاق جىل ەڭبەك ەتكەن مادەنيەت قايراتكەرى. ۇلان-باتورداعى قازاق جازۋشىسى سۇلتان تاۋكەي ۇلىنىڭ تۋعان اعاسى. ونەردى، ادەبيەتتى ايرىقشا باعالايتىن ارلى ادام.

تايف اعامىز مەنى ىزدەپ كەلگەن سايىن ەسىنە تۇسكەن ءبىر حيكاياسىن جىلتىڭ ەتكىزەدى. شەرىن اقتارىپ، «ءىشىن بوساتىپ»، «اقىسىنا» مەنەن ەسكى كىتاپتار الىپ كەتەدى. ءبىر جاقسىسى ۋاقتىلى قايتارادى.

سول اعامىزدىڭ 2017 جىلدىڭ 8 مامىرىندا قوياندىدا ءبىزدىڭ  ۇيگە كەلىپ وتىرعاندا ايتقانى:

وسپاننىڭ قازدى اتۋى

تەاتردا جۇرگەندە ءبىر كۇنى جۇمىس ورنىما شىمشىر ۇلى نوعاي دەگەن اعامىز كەلدى. توتەسىنەن كەتىپ، اڭگىمەنى دە اعىلتا جونەلەتىن ءور ادام. ول كەزدە ونداي كىسىلەردىڭ اڭگىمەسىنىڭ ءبارىن قۇلاققا قۇيىپ وتىراتىن ءبىز جوق.

نوعاي 1940 جىلداردىڭ ىشىندە ءور التاي قازاقتارىنىڭ كۇرەسىنە قاتىسقان. وسپان مەن چويبالسان كەزدەسكەندە، ەكى رەت چويبالسانمەن بىرگە بارىپ، وسپانعا اۋدارماشىلىق ىستەگەن. كەيىننەن قوبدا ايماعىندا العاشقى پارتيا حاتشىسى بولعان. بايانولگەيدە دە قىزمەتتەر اتقارعان.

ول كىسى وسپان تۋرالى كوپ اڭگىمە ايتۋشى ەدى.

سول كوپ اڭگىمەسىنەن وسپاننىڭ مەرگەندىگى جايىندا ءبىر اڭگىمەسى ەسىمدە قالىپتى.

نوعاي اعامىز وسپاننىڭ مەرگەندىگىنە تامسانىپ:

– ءبىر جولى شالقاسىنان جاتا قالىپ اسپانداعى ءتىزىلىپ ۇشىپ بارا جاتقان ءبىر توپ قازدى ارتىنان باستاپ سەلەدي دەگەن مىلتىقپەن ساناپ اتقاندا،  ءبارىن قۇلاتىپ ءتۇسىردى، – دەپ اڭگىمەلەيتىن.

نوقاڭ وسپاننىڭ اسا ساق ادام ەكەنىن دە ەسكە الۋشى ەدى:

– ءشاي بەرگەندە، ءشايدى عانا ءىشىپ، كامپيتتى جەمەي قويدى، كاپىردىكى دەپ. كەيىننەن ويلاسام، وزىنە جاسالاتىن الدەقانداي قاستاندىقتارعا ساقتىقپەن قاراعانى ەكەن عوي، – دەيتىن.

وسپان رولىنە شىققان ادام

تايف اعا ەكىنشى اڭگىمەسىن بىلايشا جالعادى:

1970-1980 جىلدار ورتاسىندا «باتىس شەكاراداعى شىرعالاڭ» اتتى موڭعولشا فيلم جاسالاتىن بولىپ، وسپان وبرازىن سومداۋعا سول كەزدەگى باي-ولكە تەاترىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى تولەۋحان جاقسىلىقۇلىن ۇسىندى. مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ارنايى شەشىمى كەلدى. رەجيسسەرى ءسومحۋۋ دەگەن موڭعول.

توكەڭ بولسا، 1945 جىلى سارسۇمبەنى ازات ەتۋگە وسپان قولىنا كومەككە بارىپ، وسپاندى كورگەن كىسى.

سول تولەۋحان ايتادى:

– وسپاننىڭ اياعىنىڭ اقساعىن كينودا كورسەتەيىن دەپ ۇسىنىس جاساپ ەم، سالعىزبادى، – دەپ. توكەڭ وسپان وبرازىنىڭ ءوز مانىندە بەينەلەنبەي، بۇرمالانعانىن اشىنا اڭگىمەلەۋشى ەدى.

تايف اعامىز اڭگىمەسىن ودان ارى جالعاپ، وسپان باتىر حاقىندا ەستىگەن-كورگەندەرىن ەسكە الادى:

– شىن مانىندە كينو وتە ناشار بولدى. كوركەمدىگى تومەن ەدى. سوڭىندا وسپان اق بوز اتپەنەن يەن تاۋعا كىرىپ، قاشىپ قۇتىلىپ كەتەدى.

ءبىزدى موڭعولدار: «وسپاننىڭ قۇيىرشىعى»، – دەيدى. 

وسپاندى كوزىمەن كورگەن، ونىڭ كۇرەسىن ەگجەي-تەگجەيلى بىلەتىن تالاي قارتپەن كەڭەستىك قوي. ولاردىڭ ءبارى ءقازىر جوق. اڭگىمەلەرىن دە جۇرە تىڭداپپىز-اۋ. وسپاندى جامان كورسەتۋ ءۇشىن موڭعولدار مەن كەڭەس ارمياسى بىرىگىپ، ەلگە لاڭ سالىپ، ونى – جاۋىز، بارىمتاشى، بانديت بەينەسىندە كورسەتكەن. قاتىنداردىڭ ىشىندەگى بالاسىن جارىپ، ەلدى قىرعىنداپ، «وسپاننىڭ ادامدارىمىز» دەگىزىپ، وسەك-اياڭمەن ەل ىشىنە ىرىتكى سالىپ كەلىپتى. قاشاندا شىندىق ۋاقىت وتكەسىن عانا ايقىندالىپ جاتادى ەكەن.

مەن تايف اعانىڭ ەكى ۇزىك اڭگىمەسىن قاعازعا ءتۇسىرىپ قويىپ ەدىم، ەندى ونى سىزدەر دە وقىسىن دەپ ۇسىنىپ وتىرمىن. التىن قارتتارىمىز امان بولسىن!

ءجادي شاكەن ۇلى، جازۋشى