قازاق حالقى ەجەلدەن رامازاندى ەرەكشە قاستەرلەپ، ونى «ون ەكى ايدىڭ سۇلتانى» دەپ اتاعان. بەرەكەسى مول ايدا جارامازان جىرىن ايتىپ، ورازانىڭ كەلگەنىن قۋانىشپەن جەتكىزىپ، ناسيحاتتاعان. ال اۋىزاشار داستارحانى رۋحاني سۇحباتتىڭ، باتا مەن ىزگى تىلەكتىڭ قاينارى بولعان. اۋىز بەكىتكەن ادامدى ايرىقشا قادىرلەپ، وعان اۋىزاشار بەرۋ – باعزىدان كەلە جاتقان ءسالت-داستۇرىمىز بەن ادەت-عۇرپىمىز.
تاڭعى سارەسى ءار شاڭىراق ءۇشىن قۋانىشتى ءسات بولسا، كەشكى اۋىزاشار اعايىن مەن تۋىستى، ءبىر قاۋىم ەلدى يماندىلىققا ۇيىتقان، مەرەكەسى مەن بەرەكەسى ۇيلەسكەن باسقوسۋ بولاتىن. بۇل يگى ءداستۇر عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ، جاڭعىرىپ كەلەدى.
العاشقى مۇسىلماندار وسىناۋ مۇباراك ايمەن قيماي قوشتاسىپ، ال كەلەسى جىلى قۇددى قىرىق جىل كورمەگەن قوناعىن كۇتكەندەي قۇشاق جايا قارسى الادى ەكەن. ويتكەنى بۇل اي ءاربىر جانعا ءيلاھي مەيىرىمنىڭ ءبىر سىنىعىن سىيلايتىن ساۋابى مول ماۋسىم.
اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) ۇلىق ايدى ەرەكشە باعالاپ، ۇمبەتىنە ۇلگى قالدىرعان. يمام احماد جەتكىزگەن ريۋاياتتا پايعامبار (س. ع. س) راجاب ايى كىرگەن ۋاقىتتا: «ۋا، اللا! بىزگە راجاب پەن شاعباننىڭ بەرەكەسىن بەر! رامازانعا امان-ساۋ جەتكىزە كور!» – دەپ تىلەك تىلەگەن ەكەن.
اللا تاعالا بىلاي دەيدى:
ۋا، مۇمىندەر! وزدەرىڭنەن بۇرىنعىلارعا پارىز ەتىلگەندەي سەندەرگە دە ورازا ۇستاۋ پارىز ەتىلدى. بالكىم سول ارقىلى كۇنا اتاۋلىدان ساقتانىپ، تاقۋالىققا جەتەرسىڭدەر.
اللا تاعالا ءوزىنىڭ قالاۋىمەن ورازا قۇلشىلىعى ءۇشىن جىل-ون ەكى ايدىڭ ىشىنەن رامازان ايىن تاڭداعان ەكەن. ولاي بولسا، وسىناۋ تاڭداۋلى ايدىڭ وزىنە ءتان ارتىقشىلىقتارى دا بار. حاق تاعالا ەرەكشە ايداعى عيباداتتى بۇلجىتپاي ورىنداعان قۇلدارىنىڭ مارتەبەسىن دە ەرەكشە بيىكتەتىپ، مەرەيىن اسىرۋعا ۋادە ەتكەن.
اتالعان اياتتا اللا تاعالانىڭ يمان كەلتىرگەندەرگە تەك جاقسىلىق، جەڭىلدىك قالايتىن-دىعى ايتىلادى. راسىندا دا اسىل ءدىنىمىز ۇكىمدەرىندە قيىندىق جوق. بۇل تۇرعىدا پايعامبارىمىز (س. ع. س): «شىندىعىندا ءدىن – جەڭىل»، – دەگەن. يسلام دىنىندەگى ءاربىر عيباداتتىڭ، پارىزدىڭ وڭتايلى تۇستارى بار. ويتكەنى اياتتا ايتىلعانداي، حاق تاعالا پەندەلەرىنە اۋىر ءىستى جۇكتەپ، قيىندىققا دۋشار ەتۋدى قالامايدى. سوندىقتان ەگەر ءبىر كىسى رامازان ايىندا ناۋقاس بولسا نەمەسە ساپاردا جۇرسە، كەيىنىرەك ساۋىققاندا نەمەسە ەلىنە قايتقاندا قازاسىن وتەۋىنە بولادى. بۇل اللا تاعالا تاراپىنان بەرىلگەن ۇلكەن نىعمەت، جەڭىلدىك. اياعى اۋىر نەمەسە ەتەككىرى كەلگەن ايەلدەردىڭ ۇكىمى دە ناۋقاس جاندىكىنە ۇقساس.
سونداي-اق، وتىز كۇن ورازا تۇتقان مۇمىندەر قۇلشىلىقتى ابىرويلى ورىنداپ بولعان سوڭ جاراتقانعا شۇكىرلەرى مەن زىكىرلەرىن ايتۋى ءتيىس. تۋرا جولعا سالىپ، دۇنيەدەگى ەڭ باستى باقىت – يسلام دىنىندە بولۋ نىعمەتىن سىيلاعانى ءۇشىن ءارى ورازانى امان-ەسەن تۇتۋدى ءناسىپ ەتكەنى ءۇشىن جاراتقاندى ۇلىقتاپ، تاكبىر ايتۋلارى كەرەك، ورازا ايتىن لايىقتى تۇردە تويلاۋى قاجەت.
ادامزاتتىڭ اسىل ءتاجى (س. ع. س) ۇلىق ايدىڭ ەرەكشەلىگى جايلى:
«رامازان ايىنىڭ العاشقى ءتۇنى بولعاندا شايتاندار مەن جامان جىندار كىسەندەلەدى. توزاقتىڭ قاقپالارى جابىلادى دا، بىرەۋى دە اشىلمايدى. جۇماقتىڭ قاقپالارى ايقارا اشىلادى دا، بىرەۋى دە جابىلمايدى. ءبىر جارشى: «ەي، جاقسىلىق قالاۋشى، باستا! ەي، جاماندىق قالاۋشى، تاستا! اللانىڭ توزاقتان ازات ەتەتىن قۇلدارى بار!» – دەپ جار سالادى. ءاربىر ءتۇنى وسىلاي ايتىلادى».
يمام ءمۇسىلىم تاراتقان ريۋاياتتا اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) بىلاي دەيدى:
«ادام بالاسىنىڭ ءاربىر ءىس-امالى وننان جەتى ءجۇز ەسەگە دەيىن كوبەيتىلەدى. اللا بىلاي دەيدى: «تەك ورازانىڭ ءجونى بولەك. ونىڭ ساۋابىن ءوزىم بەرەمىن. ويتكەنى ول مەن ءۇشىن قىزىقتاردان، ىشىپ-جەمنەن باس تارتقان». ورازا تۇتۋشىنىڭ ەكى قۋانىشى بار: ءبىرىنشىسى ورازاسىن اشقاندا، ال ەكىنشىسى راببىسىمەن جولىققاندا. ءسوزسىز، ورازا تۇتۋشىنىڭ اۋزىنان شىققان ءيىس اللانىڭ قۇزىرىندا حوش ءيىستى ميسكتەن ارتىق».
اللا ەلشىسى (س. ع. س):
«كىمدە-كىم رامازان ايىندا شىنايى سەنىممەن، ساۋاپتى ءبىر اللادان عانا كۇتىپ، ورازا ۇستاسا، بۇرىن-سوڭدى جاساعان كۇنالارى تۇگەلدەي كەشىرىلەدى».
رامازان ايىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى - ادامزاتقا اق پەن قارانى اجىراتۋ ءۇشىن قۇران تۇسكەن.
اللا تاعالا بىلاي دەيدى:
«رامازان ايى سونداي ءبىر اي، ول ايدا ادام بالاسىنا تۋرا جول جانە(اق پەن قارانى) ايىراتىن دالەل تۇرىندە قۇران ءتۇسىرىلدى».
ادامزاتتىڭ اسىل ءتاجى مۇحاممەدكە (س. ع. س) ارداقتى اياتتاردىڭ ءتۇسىرىلۋى وسى ايداعى قاسيەتتى تۇندەردىڭ بىرىندە باستالدى. ول ءتۇن مىڭ ايدان ءقادىرلى ءقادىر ءتۇنى ەدى.
اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) بىزگە قۇران كارىمدى ۇدايى وقىپ-ۇيرەنۋدى، جاتتاۋدى، ونداعى ۇلاعاتقا امال ەتۋدى بۇيىردى. ونداعى ءاربىر ارىپتە ۇلكەن ساۋاپ بار ەكەندىگىن ايتتى: «سەندەردىڭ ەڭ جاقسىلارىڭ – قۇراندى ۇيرەنىپ ونى ۇيرەتكەندەرىڭ».
باسقا ءبىر حاديستە:
ايشا (ر.ا.) انامىزدان كەلگەن ريۋاياتتان كورەمىز: «قۇراندى شەبەر وقۋعا ماشىقتانعان جان قۇراندى جازۋعا تاعايىندالعان مارتەبەلى پەرىشتەلەرمەن بىرگە بولادى. ال قۇراندى وقىعاندا كەكەشتەنىپ قينالسا، ەكى ساۋاپ الادى» – دەگەن.
رامازان – تاۋبە ايى
رامازان ايى جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن زور مۇمكىندىك. عيبادات ايىندا ەرەكشە رۋحاني اتموسفەرادا ءىس-امالداردى ەلەكتەن وتكىزىپ، يماندى جاڭارتۋعا، ىزگىلىك ىستەر ارقىلى جۇرەكتى جۇمسارتۋعا بولادى. ال وسى ءبىر مۇمكىندىكتى پايدالانا الماۋ ناعىز وكىنىشتى جاعدايعا تۇسىرەدى.
ال-حاكيم تاراتقان ريۋايات بويىنشا بىردە پايعامبار (س. ع. س) ساحابالارىنا مىنبەردى اكەلۋگە بۇيىرادى. سوسىن اكەلىنگەن مىنبەرگە كوتەرىلىپ بارا جاتىپ: «ءامين»، – دەپ ءۇش رەت ايتادى. سوسىن قايتادان تومەن تۇسەدى. ساحابالارى مۇنىڭ ءمانىسىن سۇرايدى. سوندا اللا ەلشىسى (س. ع. س) بىلاي دەيدى: «ماعان جەبىرەيىل (ع.س) كورىنىپ: «رامازانعا جەتسە دە، كۇناسى كەشىرىلمەگەن جان اۋلاق كەتسىن!» – دەدى. مەن: «ءامين»، – دەدىم. ەكىنشى مارتە كوتەرىلگەنىمدە: «سەنىڭ ەسىمىڭ اتالعاندا سالاۋات ايتپاعان جان اۋلاق كەتسىن!» – دەدى. مەن: «ءامين»، – دەدىم. ءۇشىنشى مارتە كوتەرىلە بەرگەنىمدە: «اتا-اناسىنىڭ ەكەۋى، نە بىرەۋى كوز الدىندا قارتايا تۇرا، جۇماققا كىرۋىنە سەبەپكەر بولا الماعان (اتا-اناسىنا لايىقتى قىزمەت ەتە الماعان) جان اۋلاق كەتسىن!» – دەدى. مەن تاعى دا: «ءامين» – دەدىم».
رامازان – تاقۋالىق ايى
اللا تاعالا بىلاي دەيدى:
«ءاي، مۇمىندەر! سەندەرگە بۇرىنعىلارعا پارىز قىلعانداي ورازا پارىز قىلىندى. ارينە ساقتانارسىڭدار».
وسى شاراپاتتى اياتتىڭ سوڭى «ارينە ساقتانارسىڭدار» دەپ اياقتالىپ تۇر. بۇل سوزدە تەرەڭ ماعىنا جاتىر. ورازا پارىزى راببىمىزدان شىنايى تۇردە قورقۋعا، تاقۋالىققا تاربيەلەيدى. بۇل اياتتاعى «ءتاتتاقۋن» ءسوزى «ساقتانارسىڭدار» دەگەن ماعىنامەن بىرگە «تاقۋالىق ەتەرسىڭدەر» دەگەن ماعىنانى دا بىلدىرەدى. ورازانىڭ تۇپكىلىكتى ماقساتى پەندەنىڭ بويىندا قۇداي تاعالادان قورقۋ، تاقۋالىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى.
وز-وزىنە ەسەپ بەرۋ ىزگى پەندەلەردىڭ داعدىسى، مۇسىلمانننىڭ يمانىن جاڭارتىپ، تۇلەتەتىن وي تارازىسى، پىكىرى مەن تۇسىنىگىن تۋرالاپ، تۇزەيتىن تەزى. بۇل تۋرالى مۇسىلمان تاريحىندا تالاي ءدىلمارلار، تاقۋالار ءتۇرلى ايشىقتى ويلارىن ايتىپ كەتكەن. سولاردىڭ ءبىرازى مىناداي. ومار يبن حاتتابتان (ر.ا) قالعان مىناداي ءماشھۇر وسيەت بار:
«ەسەپكە الىنباستان بۇرىن وزدەرىڭنەن ەسەپ الىڭدار، ونى تارازىعا تۇسپەستەن بۇرىن تارازىلاڭدار، ەڭ ۇلكەن تەكسەرۋ كۇنىنە دايىن بولىڭدار.
حاسان باسري بىلاي دەيدى: «ءمۇمىن ادام ءوز ءناپسىسىنىڭ قوجايىنى. اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن وز-وزىنەن ەسەپ الىپ وتىرادى. وسى دۇنيەدە وز-وزىنە ەسەپ بەرگەندەردىڭ قيامەت كۇنگى ەسەپتەرى جەڭىل بولادى ەكەن دە، كەرىسىنشە، ءاربىر ءىستى ەش ەسەپسىز، قالاي بولسا سولاي ىستەيتىندەردىڭ قيامەت كۇنىندەگى ەسەبى وتە اۋىر بولادى ەكەن».
راسىندا دا حالىق اڭىزىنداعى اياز بي سەكىلدى ءاربىر ادام بالاسى ءبىر ءسات ءوز ىسىنە ەسەپ بەرىپ، ءناپسىسىنىڭ جاعدايىنا باعا بەرىپ وتىرماسا بولمايدى. اياز بي كەدەي كەزىندەگى شوقپىت-شوقپىت شەكپەنىن ءۇيىنىڭ جوعارى ءبىر جەرىنە ءىلىپ قويىپتى. ءناپسىسى داندايسىپ، شەكتەن شىعا باستاعاندا-اق سول شەكپەنىنە قاراپ بۇرىنعى ءحالىن ەسىنە ءتۇسىرىپ: «اياز بي جولىڭدى ءبىل، قۇمىرسقا ءالىڭدى ءبىل»، – دەپ ورەكپىگەن كوڭىلىن ساباسىنا ءتۇسىرىپ، تاۋبەسىنە كەلىپ وتىرادى ەكەن.
رامازان – سابىرلىق ايى.
اللا ەلشىسى (س. ع. س) ورازا ۇستاۋشىعا بىلايشا وسيەت ەتكەن:
«ورازا كۇنى سەندەردىڭ ەشقايسىلارىڭ جامان ءسوز ايتىپ، داۋسىن كوتەرمەسىن. ال ەگەر بىرەۋ ونى بالاعاتتاسا: «مەن ورازامىن، مەن ورازامىن»، – دەسىن». ياعني ورازا ۇستاۋشى قانداي جاعدايدا بولماسىن ورازاسىن بىلاپىت سوزدەرمەن، ۇرىس-كەرىسپەن لاستاماي، سابىرلىلىق تانىتىپ، عيباداتىن مۇلتىكسىز تۇردە ورىنداۋى كەرەك. سوندا عانا عيباداتى كامىل بولىپ، راببىمىز قابىل الادى. ويتكەنى ورازا تەك قانا ىشىپ-جەۋدەن تىيىلۋ ەمەس. سونداي-اق، جامان ادەتتەردەن، دورەكى سوزدەردەن، تەرىس مىنەز-قۇلىقتاردان ارىلۋى.
جالپى سابىر اتاۋلى شارعي ماعىنادا ۇشكە بولىنەدى: اللا تاعالانىڭ قۇلشىلىعىن ورىنداۋدا سابىر ەتۋ، اللا تاعالا تىيىم سالعان نارسەلەردەن تارتىنۋدا سابىر ەتۋ جانە جاراتقاننىڭ جازمىشىنا كوركەم تۇردە سابىر ەتۋ. مۇنداعى قۇلشىلىق-تاعاتقا سابىر ەتۋدىڭ ماعىناسى ناماز، ورازا، زەكەت، قاجىلىق سياقتى پارىز امالداردى قانداي دا ءبىر قيىنشىلىققا قاراماستان، اۋا-رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا، احۋالدىڭ قىسىلتاياڭدىعىنا قاراماستان كوركەم سابىرمەن ورىنداۋ دەگەندى بىلدىرەدى.
حاق تاعالا ءزۇمار سۇرەسىنىڭ 10-اياتىندا سونداي سابىرلى قۇلداردىڭ ساۋابىن ەسەپسىز بەرەتىندىگى جايلى بىلاي دەيدى:
«راسىندا، سابىرلىلار ساۋاپتارىن قيساپسىز تۇردە مولىنان الادى».
رامزان – شۇكىرشىلىك ايى
مۇباراك رامازان ايىندا ورازا تۇتۋشى بۇرىن ءمان بەرمەي جۇرگەن كوپتەگەن نىعمەتتەردىڭ ءقادىرىن سەزىنەدى. اشىعىپ، شولىركەپ جاراتقاننىڭ ىرزىق-نەسىبەسىنىڭ، قارا سۋدىڭ قادىرىنە جەتەدى. كۇنى بويى اش قۇرساق جۇرەتىن جارلى-جاقىبايدىڭ جاعدايىن باسىنان كەشىرەدى. بويىنداعى جاناشىرلىق، باۋىرمالدىق سەزىمى ويانادى. وزىنەن تومەنگە قاراپ شۇكىرلىك ەتەدى. قولدا بار مۇمكىندىكتەردىڭ ءقادىرىن ۇعىنادى. ورازانىڭ وسىنداي حيكمەتتى قىرلارى بار.
شاريعات پايىمىندا شۇكىرشىل جۇرەك ەڭ ۇلكەن بايلىقتاردىڭ ءبىرى. يبن ابباستان (ر.ا) جەتكەن حاديستە اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س):
«كىمگە مىنا ءتورت نارسە ءناسىپ ەتىلسە، وعان دۇنيەنىڭ دە، اقىرەتتىڭ دە يگىلىگى بەرىلگەن بولادى: شۇكىر ەتۋشى جۇرەك، زىكىر ەتۋشى ءتىل، سىناققا سابىرلى ءتان جانە ءوز ناپسىسىندە دە، جارىنىڭ مالىنا دا ەش جاماندىق قالامايتىن ايەل»، – دەگەن.
ورازا تۇتۋشىعا وسيەت
اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) وسىناۋ قاسيەتتى دە بەرەكەلى اي رامازان ايىندا قالاي عيبادات قىلدى، سوعان ورالايىق. ايشا انامىز (ر.ا.) بىلاي دەپ اڭگىمەلەيدى: «اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) وتە جومارت بولاتىن. ال رامازان ايىندا ودان دا ەرەكشە جومارتتىق كورسەتەتىن». ياعني پايعامبار (س. ع. س) رامازان ايىندا عيباداتتا بولسىن، ساداقا بەرۋدە بولسىن، ەرەكشە جومارتتىق تانىتاتىن. قۇلشىلىقتا ەرەكشە يجتيھاد جاسايتىن.
ايشا انامىز (ر.ا.): «اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) رامازان ايىنىڭ سوڭعى ونكۇندىگىندە عيباداتتى ەرەكشە ىجداعاتتىلىقپەن ورىنداپ، ءتۇنىن نامازبەن وتكىزىپ، جانۇياسىن دا ناماز وقۋعا وياتاتىن»، – دەيدى.
پايعامبارىمىز (س. ع. س) ورازانىڭ قادىر-قاسيەتى تۋرالى ايتقان حاديستەرى كوپ. ولاردا وسىناۋ پارىزدىڭ قىر-سىرىن، دارەجەسىن جان-جاقتى تۇسىندىرگەن. سولاردىڭ ءبىرسىپىراسى تومەندەگىدەي.
اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) ءبىر حاديسىندە بىلاي دەيدى: «راسىندا، اللا وتىرىك ايتۋىن دوعارماعان بىرەۋدىڭ ىشىپ-جەۋىن توقتاتقانىنا مۇقتاج ەمەس». ەندەشە اۋىزبەن قوسا تىلمەن دە ورازا تۇتۋىمىز قاجەت.
يبن ءماجا جەتكىزگەن باسقا ءبىر ريۋاياتتا: «قانشاما ورازا تۇتۋشىلار بار، ولاردىڭ بار تاپقانى پايداسى – شولدەۋ عانا»، – دەپ ورازا ەرەجەلەرىن دۇرىس ساقتاماعان كەيبىر ادامداردىڭ ورازاسىنىڭ قابىل بولماۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتكەن.
سوندىقتان ورازا ۇستاۋشى مۇسىلمان ءوزىن وسەك-اياڭنان، وتىرىك، بالاعات سوزدەردەن، ۇرىس-كەرىستەن اۋلاق ۇستاۋى ءتيىس. ونداي ورتادا ۇندەمەگەننىڭ ءوزى ساۋاپ ءىس. ويتكەنى پايعامبار (س. ع. س) ءبىر حاديسىندە: «ورازا تۇتۋشىنىڭ ۇندەمەۋى اللاعا ءتاسبيح ايتقانىمەن تەڭ»، – دەگەن.
رامازان ايى ىزگى امالداردىڭ ماۋسىمى. بۇل ايدا ورىندالاتىن ورازا پارىزىن اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن، تاقۋالىقپەن تۇتپاعىمىز ءلازىم. سوندا عانا موينىمىزداعى مىندەتىمىزدى ادال اتقارىپ، اللانىڭ رازىلىعىنا جەتكەن بولامىز.
اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) باسقا ءبىر حاديسىندە تاڭ الدىنداعى سارەنى قالدىرماعاننىڭ ابزالدىعى جايىندا: «سارەسىن ىشىڭدەر! راسىندا سارەسىندە قۇت-بەرەكە بار».
سونداي-اق، پايعامبارىمىز (س. ع. س) جاڭا پىسكەن قۇرمامەن اۋىز اشقان، ەگەر جاڭا پىسكەن قۇرما بولماعان جاعدايدا قۇرعاق قۇرمامەن، قۇرعاق قۇرما بولماعان جاعدايدا سۋمەن اۋىز اشقان ءارى باسقالاردى دا سولاي ىستەۋگە شاقىرعان ەدى.
ورازا تۇتۋشىعا بەرىلگەن بەس قاسيەت
يمام ءاحمادتىڭ ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا) جەتكىزگەن ريۋاياتىندا اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. س) ورازا تۇتۋشىنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرى جايىندا بىلاي دەيدى: «مەنىڭ ۇمبەتىمە رامازان ايىندا بۇدان بۇرىن ەشبىر ۇمبەتكە بەرىلمەگەن بەس ءتۇرلى قاسيەت بەرىلدى:
1.ورازا تۇتۋشىنىڭ اۋزىنىڭ ءيسى اللانىڭ الدىندا حوش ءيىستى ميسكتەن، ءسوزسىز، ارتىق بولادى؛
2. اۋىزدارىن اشقانشا پەرىشتەلەر ولار ءۇشىن اللادان يستيعفار تىلەپ تۇرادى؛
3. اللا تاعالا رامازان ايىنىڭ ءاربىر كۇنى ءجانناتىن بەزەندىرىپ وعان: «مەنىڭ ىزگى قۇلدارىمنىڭ اۋىرتپالىقتار مەن تاۋقىمەتتەردەن تاستاپ، ساعان كىرەتىن كۇنى جاقىن قالدى»، – دەيدى؛
4. بۇل ايدا جىنداردىڭ ءبىرازى شىنجىرلانىپ، باسقا ايلاردا ىستەيتىن نارسەلەرىن ىستەي المايدى.
5. ال سوڭعى ءتۇنى بولعاندا ولاردىڭ (مۇسىلمانداردىڭ) كۇنالارى كەشىرىلەدى».
ساحابالار: «ۋا، راسۋلاللا! ول ءتۇن ءقادىر ءتۇنى مە؟» – دەپ سۇراعاندا، پايعامبارىمىز (س. ع. س): «جوق، جۇمىسشى دا ءىسىن تولىق بىتىرگەن سوڭ ءوزىنىڭ سىيىن الماۋشى ما ەدى؟ سول سياقتى» – دەگەن ەدى.
پىكىر قالدىرۋ