"قازاق حاندىعىنا 550 جىل" شىعارماشىلىق بايگەسىنە!

ءى   

جادناما

                                                           « ءىشىم ولگەن ، سىرتىم ساۋ!»

• اباي قۇنانبايەۆ

  سوق دابىلدى، ساق ۇرپاعى، سالتانات قۇر رۋح ءبيى! مەن اڭساعان الەمىمە جەتەلە، مەنىڭ جانىم ەركىندىكپەن ەتەنە! بۇيدالانبا بۋالدىر بۇل مەزگىلگە، ءبىر قۇدايدان بىلايعىنى كوزگە ىلمە. كۇلتەگىنگە قاشالعان، ورحونعا ويىپ جازىلعان، اسپان تەكتى ارمانىڭدى ەسىڭە ال. كۇلىگىڭە قونعانىڭدى ەسىڭە ال. قۇلانجالىن قۇس جولىنا تاراتىپ، ماڭدايىنا تەمىر قازىق قاداتىپ، كەكىلىن ايعا ءسۇيدىرىپ، تۇياعىن وتتاي كۇيدىرىپ، كۇن تۇبىنە بارعانىڭدى ەسىڭە ال! قۇلدىق ۇرىپ قۇيتتاي قيىرشىعىنا، انت ەتىپ قىلتاندايىن شىرپىعا، انا دالا ۇرپاعى-اۋ، جال ۇستىندە تۋدىڭ دا، قوم ۇستىندە ەسەيدىڭ. سەن مىزعاساڭ قولامتاڭدى كىمنىڭ قولى كوسەيدى. كەشەگى اناۋ بابانىڭ، ساحابا تەكتى ساردارى، قۇدايى عانا قورعانى. بۇگىنگىنىڭ كىندىك تۇستا «يمانى»، سالتاناتى، بار ساناتى، جيعانى. كورپەسىنىڭ جىلىلىعىن ۇلىقتاپ، ولكەسىنىڭ ۇلىلىعىن ۇمىتقان.   ۋا، عۇن ۇلى، كۇن ۇلى! كوكجيەگىن كەۋدەسىمەن كۇزەتكەن. ەمىرەنسە توڭ جىبىتكەن ىزەتپەن. اشۋىنان اي ۇرىككەن، تاتۋىنا ماي ىرىككەن. ادىرناسىن التى قۇلاش سوزدىرعان، اتقان وعىن وتپان شىڭعا وزدىرعان. قاباعىدا كۇن باتىپ، كىرپىگىندە تاڭ اتقان. ەڭسەلىگى سۇيەمدەي، شەكەلىگى شوقپارداي. ۋا، ءدۇريا! دۇرلەرىم! تەك، تۇرقىمدى تۇگەندەپ ءجۇر كىم مەنىڭ؟! سارقىتىڭ با، ساداعاڭ با مىنا جۇرت، «جاڭا»، «شالا»، «كەلگەن»، «كەتكەن» بىلمەدىم، تەگىم مەنىڭ كىم دەدىم. الداسپانىڭ اسپان ءتىلىپ، بۇزدىعانىڭ بۇلت كوشىرگەن داڭقىڭدى، تابانىڭنىڭ استىندا ، جەتى قۇرلىق جيىرىلعان داڭقىڭدى، جۇمىر جەردىڭ ءبيى بولعان داڭقىڭدى، ءۋاي، مىنا ماۋىققان مايمىل باستىلار، تاس ەدەننەن ىزدەپ ءجۇر، عيماراتتان ىزدەپ ءجۇر، جيعان  اتتان ىزدەپ ءجۇر. شاراناسىن نەكەسىز شايقاعاندى «ءبىز» دەپ ءجۇر، تاسىڭ تۇگىل تاۋىڭدى جايپاعاندى «ءسىز» دەپ ءجۇر، ءار تايسادا «قارتايماي» سىلانعاندى «قىز» دەپ ءجۇر، كولەڭكەنى «قۇز» دەپ ءجۇر، ولەكسەنى «تۇز» دەپ ءجۇر.   قايدا، قايدا كەشەگى، كەربەز، كەرىم كەلىندەر، ءسۇت بەتىنىڭ ديدارى، سۋدى ۇيالتقان بەگىمدەر؟! ۋا، قايدا قۇت قۇرساق، جاقۇت جاتىر انالار، اق كيمەشەك استىندا ار كۇزەتكەن دانالار. سەنەن دە كوشتى ءبىر باقىت، جاۋلىعىڭدى جۇلمالاپ، اق شاشىڭدى تۇلداتىپ.   ەي، ەڭسەگەي ەلدىڭ ۇلانى! ەسىڭە ال تەگىڭدى ىزدەسەڭ، ايباتىڭدى ايعا اسىرعان، ەرلىكتىڭ التىن جىرلارىن. ساق پەن سكيف ءتۇسىندا، دنەپر مەن دنەستر تابانىڭدا تۇرعانىن. ءۇيسىن، قاڭلى، الان بوپ، قورعادى تۋعان قۇنداعىن. ۇلىس پەن رۋ تۇسىندا، وسىناۋ دالا تۇلپاردىڭ تۇياعىندا تۋلادى. حاندىقتاردىڭ تۇسىندا، كەۋدەسى كەرىم دالاڭنىڭ كەك، انتىمەن شۋلادى. كەرەي مەن جانىبەك تۇسىندا، قاۋاشاق اتىڭ ءبۇر جاردى، «قازاق» دەپ حاندىق قۇرعاندى، باسىڭا باعىڭ تۇنعاندى.   ۋا، بەس عاسىر، بەس عاسىر! ەسەمدى بەرگەن دەس عاسىر. ەسىپ ءبىر ەندى سويلەيىن، قارشىعا قۇستىڭ تىلىمەن، بوز جۋساننىڭ نىلىمەن. كەرەي، جانىبەك بابامنىڭ، بايراق ەتىپ اتاعىن، باقان ەتىپ ساقالىن. قاسىمداي ەردىڭ جولىمەن، ەسىمدەي ءدۇردىڭ ىزىمەن، تاۋكەدەي تەكتى ءتىل قاتىپ، ابىلايداي ارىستىڭ اقىل دەمىن اڭقىتىپ، كەنەنىڭ كەتكەن كەگىنە ، قانىمدى قوسىپ ءبىر قاسىق، قوبىزىمنىڭ ۇنىنە، جۇرەگىمدى سىزداتىپ.   بەۋ، قۇلىن ءسوزىم قۇداي بار! زاپىران زارىم ۇناي قال، كوشە جادى قىزىم مەن ءىرىڭ كوزدى ۇلىما. ىندىندارىن سەمىرتكەن، «شايتانحانا» شۋىنا. جەمساۋىنا جيناعان، قاراشانىڭ وبالىن، قولقاسىنا تىعىن بول، قۇزعىن قۇلقىن قوعامنىڭ. بەۋ، تىلسىم جىر، سىلكىن ءبىر! قانىندا بولسا قوزداتشى، بويىندا بولسا بوزداتشى، بۇيىققان مەنىڭ رۋحىمدى.   يا، جاراتقان، جاپپار حاق! جايناماز ەتتىم جىرىمدى، جانازام ەتتىم مۇڭىمدى، قالاماپ ەدىم سىنۋدى، قالاعان ەدىم ۇعۋدى. قۇلقىنمەن بىرگە قۇرىماي، ۇلتىممەن بىرگە تىنۋدى. تامشىداي جانىم ءمولت ەتكەن، كىرپىنە ونىڭ ءىلۋلى. ويسىراپ جۇرتتان جان شىراي، قامشىداي عۇمىرىم بۇگىلدى. يا، راحمان، راببىم! تاڭىما جالعا ءتۇنىمدى، رۋحىمنىڭ مەنىڭ ۇلتىمنىڭ، شالقايعان باسىن شىڭعا وزدىر، ەڭكەيگەن باسىن ەتە كور، ساجدەگە عانا سۇنۋدى.          

II

قازاقستان

                                              «كوكتەم دە كەلدى، مىنەكي، قازاقستانعا!

                                               مەن سەنبەيمىن قازاقستانعا سەنگەننىڭ

                          باسىنان بازا ۇشقانعا!»

                                                                                       -تولەگەن ايبەرگەنوۆ

  جارتاسىندا جاڭعىرىققان زار عۇمىر، جۋسانىنا سىڭگەن قانىم القىزىل. اريلەردەن الديلەگەن، فانيدەگى جالعىزىم!   ىقىلىمنان سىر حاتتاعان، رۋحىمدى قۇنداقتاعان، مىڭ جىلاتىپ، مىڭ جۇباتىپ، كىرپىگىمدى قۇرعاتپاعان، جالعىزىم!   قىنالى بەل، كوك بالبالىم، ءزاۋ شىڭدارىم، شاتقالدارىم، سەندەرسىڭدەر وپالى ۇلدىڭ، وتان اتتى جوق پەن بارى.   لايلاسا كىم كيەڭ ۇرار، اردىڭ اپپاق بۇلاعىسىڭ. قارا قازاق بالاسىنا، جاسىل شاردىڭ جۇماعىسىڭ.   ۋا، جالعىزىم، جالعىزىمسىڭ! جالعىز تىلەك، جالعىز ءۇنسىڭ. جالعىز ماعىنا، جالعىز اسپەت، جالعىز ارقاۋ، جالعىز كۇنسىڭ.   اينالعاندا داڭقىڭ نۇرعا، اسقارىڭا تالپىنۋدا، ورەنىڭ، پايعامبارداي بەدەلىڭ. كولەڭكەلى قاستارىڭنىڭ سىباعاسى ءتور ەمسەسە – كور ءولىم!   ۋا،قۇنداعىم، قۇت بەسىگىم! جاپپارىنان جارىلقانعان جالعىزىم، ءتاۋ ەتتىم مەن تاڭىرگە، توپىراعىڭنان تاتقانىمدا ناندى ءۇزىم، ماڭدايىما جاققانىمدا تاڭ نۇرىن، باقىت بولىپ باقتارىڭدا قالدى ءىزىم! جالعىزىم!   تولەگەن مەللات  1983 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. «قىراۋلى كوكتەم» ، «ءىڭىر» جىر جيناقتارىنىڭ اۆتورى. حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق  جىر  دودالارىنىڭ  جۇلدەگەرى. قازىرگى ۋاقىتتا الماتى قالاسىندا ۇستازدىق قىزمەت اتقارادى.