«نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ناتيجەلى جوبالارىنا شولۋ
بۇگىندە ەلىمىزدە سايلاۋ ناۋقاندارىندا عانا بوي كورسەتىپ قالىپ، باسقا كەزدەرى بار-جوعى بەلگىسىز بولىپ جۇرگەن پارمەنسىز پارتيا كوپ. ارينە، ءبىز ولاردى تاقىرىپ بويىنشا تۇقىرتىپ، جالعىز «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ عانا ابىرويىن اسقاقتاتۋ ۇستانىمىنان اۋلاقپىز. ايتپاعىمىز – سول «نۇر وتاننىڭ» شىن مانىندەگى حالىقتىق پارتيا رەتىندە قالىڭ بۇقاراعا ءجيى دالەلدەنىپ جۇرگەندىگى. بۇل سوزىمىزگە مىسال ەتىپ ونىڭ قۇرىلعان كۇنىنەن باستاپ، پارتيا باسشىلىعىنىڭ ادام، قوعام... جالپى، مەملەكەتتىڭ دامۋىنا جاسالاتىن جاعدايدى جاقسارتۋ ماقساتىندا ەكونوميكا ءھام ساياسات بويىنشا اۋقىمدى رەفورمالاردى تۇراقتى تۇردە جۇزەگە اسىرىپ كەلە جاتقانىن الساق تا جەتكىلىكتى. سەبەبى، «نۇر وتان» پارتياسى – قوعامدى ۇيىستىراتىن جانە ەلباسىنىڭ مەملەكەتتىك باعىتىن جۇزەگە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن باسىمدىعى بار بىردەن-بىر الەۋەتتى كۇش. ونىڭ ساياسي دوكتريناسىنىڭ باستى قۇندىلىقتارى – ادام، بوستاندىق، زاڭنىڭ ۇستەمدىگى، ادىلەتتىلىك، ىنتىماقشىلدىق، بولاشاققا ۇمتىلىس، وتباسى جانە ءداستۇر. وسى باسىمدىققا قاراپ-اق، سانادا «وزگە ساياسي ۇيىمداردىڭ ەنشىسىنە اتقاراتۇعىن ەشتەڭە قالماعان-اۋ» دەگەن ءپانداۋي ويدىڭ قىلاڭ بەرەتىنى راس.
جالپى، ساياسي دوكترينا 2013 جىلعى تامىزدا قوعامدىق جانە پارتياىشىلىك تالقىلاۋعا ۇسىنىلعان بولاتىن. سول ساتتە پارتيانىڭ ايماقتىق فيليالدارىنان، قوعامدىق جانە ساياسي ۇيىمداردان، پارلامەنت دەپۋتاتتارىنان، زيالى قاۋىم وكىلدەرىنەن، ساراپشىلاردان جانە ينتەرنەت پايدالانۋشىلاردان 300-دەن استام ۇسىنىس كەلىپ تۇسكەن. ال بارلىق ۇسىنىستار مەن ەسكەرتۋلەردى ەسەپكە العان قورىتىندى قۇجات پىسىقتالىپ، سول جىلدىڭ 18 قازانىندا پارتيانىڭ XV سەزىندە قابىلدانعانى ءمالىم. سوعان سايكەس، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ باسشى-قوسشى وكىلدەرى كوپتەگەن جوبالاردى جۇزەگە اسىردى. سولاردىڭ ىشىنەن ءبىز حالىق ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى دەگەن نەگىزگى ون جوبانى ىرىكتەپ الىپ، ءارقايسىسىنا جەكە-جەكە توقتالىپ ءوتۋدى ءجون كوردىك. ءالقيسسا...
1-قادام: «ۇلى دالا ەلى»
ەلباسى، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ ماڭىزدى باعىتىنىڭ ءبىرى – ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى، عاسىرلار بويى قالىپتاسقان مادەني مۇرالاردى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، كەلەشەك ۇرپاققا امانات ەتۋ. وسىعان وراي، پارتيانىڭ ساياسي دوكتريناسىندا ۇلتتىق مادەنيەت پەن ءداستۇردى دامىتۋ – ستراتەگيالىق باسىمدىق رەتىندە بەلگىلەنگەن. سونىڭ اياسىنداعى «ۇلى دالا ەلى» جوباسى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى كوپشىلىككە تانىتۋعا جانە تاۋەلسىزدىك يدەياسىن، ەلدەگى حالىقتار دوستىعىن، بەرەكە-بىرلىك پەن ساياسي تۇراقتىلىقتى ناسيحاتتاۋعا، سول ارقىلى جاس ۇرپاقتى ادامگەرشىلىك، وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋگە ارنالدى.
جوبانىڭ جالپى مىندەتى – ەلىمىزدە جانە شەتەلدەردە قازاقستاننىڭ «ۇلى دالا ەلى» رەتىندەگى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا جۇمىستاردى ۇيلەستىرۋ؛ ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى كوشپەلى مادەنيەت مۇراگەرى رەتىندە قازاق مادەنيەتىنىڭ ۇلتتىق برەندىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى حالىقارالىق دەڭگەيدە ىلگەرىلەتۋ؛ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ساقتاپ، ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ؛ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋگە باعىتتالعان ءىس-شارالارعا مەملەكەتتىك ورگانداردى جانە بيزنەس قاۋىمداستىقتارىن تارتۋ؛ جاستاردى وتانسۇيگىشتىك رۋحىندا، جوعارى الەۋمەتتىك-مادەني جانە مورالدى-ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ باعىتىندا تاربيەلەۋ.
ەسكە سالا كەتسەك، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى جيىندا سويلەگەن سوزىندە سول ساتتەن باستاپ قازاقستان – ۇلى دالا ەلى ەكەنىن جاريالاعان ەدى.
– ءبىز تاريحىمىزدىڭ جاڭا شامىن جاقتىق. سوندىقتان بۇگىننەن باستاپ ماڭگىلىك قازاقستانىمىز – ۇلى جاڭعىرعان دالا ەلى، ءبىزدىڭ وتانىمىزدىڭ كوپ ەتنيكالىق حالقىنىڭ بەسىگى. سۇيىكتى وتانىمىزدىڭ حالىقتىق اتاۋى وسى «ۇلى دالا ەلى» بولسىن! بۇل اتاۋ ءبىزدىڭ وتانىمىزدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنگىسىن، بولاشاعىن ايشىقتاپ تۇر. ودان ءبىزدىڭ ۇلتتىق مىنەزىمىز بەن ونىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى – اشىقتىق، رۋحاني بايلىق، جۇرەكتەرىمىزدىڭ جىلۋى، قوناقجايلىلىق، بەيبىتشىلىكتى ءسۇيۋ، دانالىق پەن ەڭبەكسۇيگىشتىك سىندى قاسيەتتەرى كورىنىس تاپقان. ءبىزدىڭ جاڭا قازاقستاننىڭ وسىنداي سيپاتى ءار قازاقستاندىقتىڭ وي-ساناسىندا ءوز ورنىن تاۋىپ، بۇكىل الەمدە مويىندالاتىنىنا سەنىمدىمىن، – دەدى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى.
مىنە، «نۇر وتان» پارتياسى سول «اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان كۇننەن» باستاپ، ياعني 2016 جىلى «ۇلى دالا ەلى» جوباسىن قولعا الدى. بۇل تۋرالى سول ساتتە مادەنيەت پەن ونەردى دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى «ميراس» قوعامدىق كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ساپار احمەتوۆ مالىمدەگەن بولاتىن. تۇجىرىمداماسى ورتالىق اپپاراتتا دايىندالىپ، ونىڭ اياسىنداعى ۇلتتىق ونەر، ءسالت-داستۇر، سپورت، ت.ب. رەسپۋبليكالىق ءىس-شارالار جوسپارى جاسالدى جانە ول ءساتتى جۇزەگە استى.
2-قادام: «سىبايلاس جەمقورلىق جوق ەل – وركەندەۋشى ەل»
بۇگىندە بۇل جوبا وتە وزەكتى بولىپ تۇر. نەگىزگى اتقارار ميسسياسى – حالىق اراسىندا جەمقورلىق كورىنىستەرىنە «مۇلدەم توزبەۋشىلىك» قاعيداسىن قالىپتاستىرۋ، قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى يممۋنيتەتتى تۋدىرۋ جانە حالىقتى بيلىكتىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قابىلداعان شارالارى تۇرعىسىنان اقپاراتتاندىرۋ. ال ونىڭ باستى يدەولوگيالىق اسپەكتىلەرىنە مامانداندىرىلعان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن جاستار قوعامدىق بىرلەستىكتەرىن تارتۋ ارقىلى پارتيانىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى يدەولوگياسىن ىلگەرىلەتۋ، سپيكەرلەردىڭ سويلەيتىن سوزدەرىنە جەمقورلىققا قارسى پارتيا باعدارلاماسىنىڭ قاعيدالارىن پايدالانۋ، جوبانىڭ ماقساتتى توپتارى اراسىندا مەملەكەتتىك بيۋدجەت قارجىسىن تالان-تاراجعا سالۋعا قارسى كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا ءىس-شارالار كەشەنىن جۇزەگە اسىرۋ جاتادى. وسى تۇرعىدا:
– مەن قۇرعان كوميسسيا قارجىنىڭ ءتيىمدى جۇمسالۋىن قاتاڭ قاداعالاپ، جەكە وزىمە بايانداپ وتىراتىن بولادى. ءار تەڭگە ءۇشىن قاتاڭ سۇراۋ بولماق. بارلىق اكىمدەرگە ايرىقشا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى. «نۇر وتان» وسى جۇمىسقا بەلسەندى ارالاسىپ، بارلىق دەڭگەيلەردە قاتاڭ پارتيالىق باقىلاۋ ورناتۋى ءتيىس، – دەگەن ەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
ەلباسى تاپسىرماسى بويىنشا، پارتيا دەرەۋ 2015-2025 جىلدارعا ارنالعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل باعدارلاماسىن ازىرلەدى. ول باعدارلاما بويىنشا حالىق اراسىندا جەڭ ۇشىنان جالعاسقان قىلمىسقا قارسى مادەنيەتتى، ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەلەۋدى قالىپتاستىرۋ كوزدەلگەن. ال ونىڭ جوباسى قوعامدىق تالقىلاۋعا 2014 جىلدىڭ شىلدەسىنەن باستاپ ۇسىنىلدى. سول ساتتە باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارى، وڭىرلىك فيليالدار، پارلامەنت دەپۋتاتتارى، ساراپشىلار مەن قوعامدىق ۇيىمداردان وعان قاتىستى 800-دەن استام ۇسىنىس كەلىپ تۇسكەن. وسىلايشا، جوبا مەملەكەتتىك ورگاندارمەن كەلىسىلىپ، پارتيانىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندەگى فراكسياسى مەن بارلىق وڭىرلەردەگى كەڭەستەرىندە ءبىراۋىزدان قولداۋ تاپتى. ارينە، اتالمىش قۇجات ۇسىنىستار مەن تولىقتىرۋلاردى ەسكەرە وتىرىپ، ايتارلىقتاي جەتىلدىرىلدى دە، 2014 جىلدىڭ 11 قاراشاسىندا «نۇر وتان» پارتياسى ساياسي كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ءبىر-اق قابىلدانعان.
وسى ورايدا باسا ەسكەرەر ءبىر جايت، «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىنىڭ ماقساتتارىنا سىبايلاس جەمقورلىقپەن ىمىراسىز كۇرەس جۇرگىزۋ ارقىلى عانا قول جەتكىزۋگە بولادى. ال قازاقستان – 1998 جىلى تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە ەڭ العاش «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» جانە 1999 جىلى «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» زاڭداردى قابىلداپ، سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس جونىندەگى ارنايى مەملەكەتتىك ورگان قۇرعان ەل. سوندىقتان دا «نۇر وتان» پارتياسى ءوزىنىڭ قۇرىلعان كەزىنەن باستاپ قوعامنىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا دەگەن جيرەنىش سەزىمىن تاباندى تۇردە قالىپتاستىرا وتىرىپ، ونىمەن ماقساتتى كۇرەس جۇرگىزىپ كەلەدى. سول شارتپەن قۇرىلعان «سىبايلاس جەمقورلىق جوق ەل – وركەندەۋشى ەل» اتتى پارتيالىق باعدارلامانى بەلسەندى جۇزەگە اسىرۋدا. جالپى، وسى باعدارلاما اياسىندا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل مەن ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ قوعامدىق ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋدىڭ، ازاماتتاردى لاۋازىمىنا قاراماستان جاۋاپقا تارتۋدىڭ، جەمقورلىققا قاتىستى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى اشىق تالقىلاۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى ءوز شەشىمىن تاپتى، سونداي-اق، ول الداعى ۋاقىتتاردا دا توقتاپ قالماق ەمەس.
3-قادام: «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ»
ەلباسى، پارتيا ءتوراعاسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ 2014 جىلعى 11 قاراشاداعى «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا: «ەكونوميكا دامۋىنىڭ جاڭا سىرتقى قاۋىپتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتى جانە جۇمىسپەن قامتۋدى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن جاڭا باستامالار كەرەك»، – دەگەنى ءمالىم. سول ءۇشىن ەل ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ جوسپارى دا جاريالانعان بولاتىن. بۇل رەتتە، جۇمىسپەن قامتۋ ساياساتىنىڭ نەگىزگى ماقسات-مىندەتى – حالقىمىزدىڭ 43 پايىزى تۇرىپ جاتقان اۋىلدىق جەرلەردە جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ. سونداي-اق، جەكە قوسالقى شارۋاشىلىق نەگىزىندە ۇساق تاۋارلىق ءوندىرىستى دامىتۋ دا كوزدەلگەن. وسى ماقساتتا اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن نەسيە قاراجاتىنىڭ قول جەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ مەن مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ جانە جوبانى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە قاراجاتتىڭ ءتيىمدى قولدانىلۋى بويىنشا پارتيالىق باقىلاۋ جۇرگىزۋ قاجەتتىگى تۋىندادى. ءسويتىپ، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ باستاماسىمەن اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن ايرىقشا جوبا جۇزەگە استى. ەكى جىل بويى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا پيلوتتىق جوبا رەتىندە جۇرگىزىلگەن اۋىل تۇرعىندارىنا تومەن پايىزبەن نەسيە بەرۋ ءىسى ەلباسىنىڭ «100 ناقتى قادام» جوسپارىمەن تىكەلەي ۇندەستىك تاپتى. جوعارى ناتيجە كورسەتكەن سول ەرەكشە باستاما ودان كەيىن پارتيانىڭ قولداۋىمەن 2016 جىلى 5 وبلىستا ىسكە استى. مىنە، وسى ساتتەردى پايدالانىپ، «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ سول كەزدەگى ءبىرىنشى ورىنباسارى اسقار مىرزاحمەتوۆ پەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى تامارا دۇيسەنوۆا بىرلەسكەن تۇردە «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ» دەپ اتالاتىن جوبانى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى مەموراندۋمعا قول قويعان ەدى.
اتالعان مەموراندۋمدى جۇزەگە اسىرۋ اياسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ باستى ماقساتى – تۇراقتى جۇمىس ورىندارىن اشۋ مەن شاعىن كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ. ونىڭ ىشىندە جەكە قوسالقى شارۋاشىلىق نەگىزىندە ۇساق تاۋارلىق وندىرىسكە «جۇمىسپەن قامتۋ – 2020 جول كارتاسى» باعدارلاماسىنىڭ شەڭبەرىندە جەڭىلدىكپەن شاعىن نەسيە بەرۋ دە بار.
– ەلباسى ۇكىمەت الدىنا الەمدىك ەكونوميكاداعى بۇگىنگى جاعدايعا سايكەس، حالىقتى بارىنشا جۇمىسپەن قامتۋ مىندەتىن قويىپ وتىر. پارتيا كوپتەگەن ماسەلەلەردى ءجىتى زەرتتەپ، زەردەلەي كەلە، ۇسىنىلىپ وتىرعان جوبا بارلىق تالاپتارعا جاۋاپ بەرەدى دەگەن توقتامعا كەلدى. بۇل جوبا اياسىندا اۋىل تۇرعىندارىنا 6 ميلليون تەڭگەگە دەيىن 5 جىل مەرزىمگە تومەندەتىلگەن مولشەرلەمەمەن شاعىن نەسيە بەرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان. پيلوتتىق جوبا رەتىندە 5 ايماق – اقتوبە، الماتى، جامبىل، قىزىلوردا جانە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارى ەنىپ وتىر، – دەگەن ەدى قول قويۋ راسىمىندە سويلەگەن اسقار مىرزاحمەتوۆ.
ارينە، «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ» باستاماسى ءساتتى تۇردە جۇزەگە اسىپ، شالعايداعى جۇرتشىلىقتى اجەپتاۋىر قۋانىشقا كەنەلتكەنى ءسوزسىز. ويتكەنى، 2014 جىلى ونى وڭتۇستىك قازاقستان ايماعىنا ەنگىزگەندە، وبلىستا 26،4 مىڭ توننا ەت، 13،2 مىڭ توننا ءسۇت ءوندىرىلىپ، 11 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى اشىلعان. سوندا 30 مىڭ 682 ادام ءسۇت وتكىزۋدەن تۇراقتى تۇردە تابىس تاباتىن بولىپتى. جالپىلاي العاندا، ءۇش جىلدىڭ كولەمىندە باعدارلاما اياسىنداعى قوسىمشا ءونىم 87،3 ميلليارد تەڭگەنى، ياعني، جالپى اۋىل شارۋشالىعى ءوندىرىسى كولەمىنىڭ 10 پايىزعا جۋىعىن نەمەسە وبلىستىڭ مال شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ 20 پايىزىن قۇراعان ەكەن.
جالپى، پارتيانىڭ وسى باعدارلاماسى وتە پايدالى بولدى. اتاپ ايتقاندا، قازاقستاندىقتاردىڭ 43 پايىزى اۋىلدىق جەرلەرگە قونىستانعاندىقتان، ولاردى جۇمىسپەن قامتۋ جاعى ءبىراز قيىندىق تۋدىرىپ تۇرعان ەدى. ال ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بيىك لاۋازىم يەلەرىنە ۇزاققا سوزىلعان داعدارىس تۇسىندا حالىقتى جۇمىسسىز جانە تابىسسىز قالدىرماۋدى شەگەلەپ تۇرىپ تاپسىرعان-دى. دەمەك، الگى اتالعان 6 ميلليوندىق شاعىن نەسيە ەلدىمەكەندەردە كەز كەلگەن جانعا وتباسىلىق كاسىپ قالىپتاستىرۋعا مولىنان جەتەدى.
نەگىزىنەن پارتيا ۇسىنعان «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ» جوباسىندا ەشقانداي كەدەرگىلەر جوق. كەرىسىنشە، ول – جالپىعا بىردەي قولجەتىمدى. ناقتى ايتقاندا، نۇروتاندىقتاردىڭ يدەياسىنا سايكەس، شاعىن نەسيەنىڭ اياسىندا اۋىلدىق تۇتىنۋ كووپەراتيۆىن اشىپ، اتالعان قاجەتتى تەحنيكانىڭ بارلىعىن ءبىر جەرگە راسىمدەۋگە بولادى. سونداي-اق، كۇنىنە ساۋاتىن 10 ليتر ءسۇت پەن اپتاسىنا سوياتىن ءبىر قويدىڭ نەمەسە قارا مالدىڭ ەتىن ساتۋ ءۇشىن كولىك جالداپ، قالاعا شاپقىلاۋ كوپ شىعىنعا تۇسەرى انىق. ودان دا «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ» جوباسى ارقاسىندا ارزان نەسيە العان شارۋا ءوزىنىڭ دايىنداعان ءونىمىن جاراقتاندىرىلعان ءارى ءۇيىنىڭ ىرگەسىندەگى كووپەراتيۆكە وتكىزىپ، كەلەسى مالىن الىپ، سەمىرتۋگە كىرىسە بەرسە بولعانى. سوندا ءبىر جوبا اياسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆىنىڭ دە، جۇمىسسىزدىقتىڭ دا ماسەلەسىن شەشۋدىڭ جولى كوزگە كورىنىپ تۇر. اۋىلدى اياقتان تۇرعىزۋعا بۇدان ارتىق قانداي امال كەرەك؟! ماسەلەن، اۋىل تۇرعىنى جوباعا قىزىعۋشىلىق تانىتسا، الدىمەن ونىڭ ىنتاسى مەن قابىلەتى جانە اۋىل اكىمىنىڭ ۇسىنىس-پىكىرى ەسكەرىلەدى. سودان كەيىن ول قولىنداعى بار مۇلىكتى كەپىلدىككە ۇسىنا الادى. ال «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ» جوباسى جۇزەگە اسقان العاشقى ەكى جىلدا نەسيە الۋشىلاردىڭ 98 پايىزى قارىزعا باتپاي، ونىسىن ۋاقىتىلى قايتارا باستاعان. بۇل – بانكتىك ولشەممەن العاندا، وتە جوعارى كورسەتكىش.
ايتا كەتسەك، «جۇمىسپەن قامتۋ – 2020 جول كارتاسى» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە جەڭىلدىكپەن شاعىن نەسيە بەرۋ جاعى «اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورىنا» جۇكتەلگەن. نەسيە ستاۆكاسى 6 پايىزدان اسپايدى دەسەك، العاشقى ايلاردا ونىڭ جەڭىلدەتىلگەن تولەۋ ءتارتىبى دە قاراستىرىلعان-دى. ءقازىر دە داعدارىستان دامۋعا ۇمتىلعان اۋىل شارۋالارى ەڭبەكپەن ەڭسەسىن تىكتەۋىنە سەپتەسەتىن سول ەرەكشە جوبانىڭ جالعاسقانىن قالايدى.
4-قادام: «ايقىن تاريف»
«نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ساياسي دوكتريناسىندا جالپى مۇددەلەر ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن بىرىككەن ازاماتتاردىڭ بەلسەندىلىگى ەل دامۋىنىڭ ەڭ ماڭىزدى شارتتارى بولىپ تابىلاتىندىعى ايقىندالعان. وسى ورايدا، پارتيانىڭ ادام يگىلىگى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن، ونىڭ مارتەبەسى مەن قۇقىقتارىن قولدايتىندىعىن ەسكەرگەن ءجون. سوندىقتان دا نۇروتاندىقتار ازاماتتىق باستامالاردى دامىتۋ جانە قوعامدىق بىرلەستىكتەر اراسىندا كەڭ ديالوگ ورناتىپ، قوعامدىق باقىلاۋدى نىعايتۋ بويىنشا بارلىق جاعدايدى جاساۋعا تىرىسۋدا. وسى ماقساتتا قولعا الىنعان «ايقىن تاريف» جوباسىندا الدىمەن تۇتىنۋشىلارعا تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرى تاريفتەرىنىڭ ءوسۋ سەبەپتەرى مەن نەگىزدىلىگى، سونداي-اق، پيك قىزمەتى تۋرالى حابارلاۋ جاعى قاراستىرىلعان بولاتىن.
جوبا قولعا الىنعان 2014 جىلى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كوممۋنالدىق قىزمەت ساپاسىن ارتتىرۋعا دا ىقپال ەتكەنى انىق. نۇروتاندىقتاردىڭ ەكونوميكالىق ساياسات جونىندەگى كەڭەسى وتىرىسىندا، پارتيانىڭ قوعامدىق قابىلداۋىنا كەلىپ تۇسكەن 192 مىڭ ارىزدىڭ 37 پايىزى وسى كوممۋنالدىق قىزمەتتىڭ ساپاسىنا قاتىستى ەكەنى ايتىلدى. تۇرعىندار ءتاريفتىڭ وسۋىنە قارسى شاعىمدانعان. سول سەبەپتى، پارتيا بەلسەندىلەرى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم وكىلدەرى بىرلەسىپ، «ايقىن تاريف» جوباسى اياسىندا مونوپوليست كاسىپورىنداردىڭ ينۆەستيسيالىق باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋىن جانە ولاردىڭ قارجىنى يگەرۋىن ءجىتى قاداعالاۋعا كىرىستى.
ەسكە سالا كەتسەك، «ايقىن تاريف» جوباسى اناۋ-مىناۋ ەمەس، استانادا پارلامەنت ماجىلىسىندەگى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ فراكسياسى جانىنداعى ەكونوميكالىق ساياسات جونىندەگى كەڭەستىڭ جانە پارتيانىڭ سايلاۋالدى تۇعىرناماسىنىڭ «يننوۆاسيالىق ەكونوميكا» باعىتىنداعى ساراپشىلار توبى باس قوسقان وتىرىستا رەسمي تۇردە باستاۋ العان بولاتىن. سوندا جوبا اياسىندا توقسان سايىن قوعامدىق كەڭەس وتكىزىپ وتىرۋ جوسپارلانىپ، كوممۋنالدىق كاسىپورىنداردىڭ باسشىلارى، تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ دەپارتامەنتىنىڭ وكىلدەرى جانە پارلامەنت دەپۋتاتتارى حالىققا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە كەلىسكەن.
«ايقىن تاريف» جوباسىنىڭ تيىمدىلىگىنە ارقا سۇيەپ قالعان بۇقارا ەندى ودان قول ءۇزىپ قالعىلارى كەلمەي، نۇروتاندىق جاناشىرلارى تاراپىنان وسى باستامانىڭ جۇزەگە اسا بەرگەنىن كۇتەتىنى ايقىن.
5-قادام: «ارداگەرلەردى ارداقتايىق»
تاعى دا پارتيانىڭ ساياسي دوكتريناسىنا توقتالا كەتسەك، وندا: «الەۋمەتتىك ساياسات ءاربىر ازاماتتىڭ الەۋەتىن جۇزەگە اسىرۋعا تەڭدەي مۇمكىندىكتەر جاساۋعا باعىتتالۋى ءتيىس. ازاماتتاردىڭ بارلىعى ءومىردىڭ جوعارى ۇلگى-قالىپتارىنا ساي كەلەتىن الەۋمەتتىك قىزمەتتەرگە تەڭ قول جەتكىزە الاتىن بولۋى كەرەك. بۇعان مەملەكەتتىڭ، جۇمىس بەرۋشىلەر مەن ازاماتتاردىڭ ىنتىماقشىل جاۋاپكەرشىلىگى ارقاسىندا قول جەتكىزىلۋى قاجەت. اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك حالىقتىڭ ءالسىز توپتارىنا عانا كورسەتىلۋى كەرەك. مەملەكەتتىك قولداۋ ەڭ الدىمەن ازاماتتاردى تولىققاندى الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ومىرگە بەلسەندى ارالاستىرۋعا باعىتتالۋى ءتيىس» دەلىنگەن. وسى ۇستانىمدى نەگىزگە الا وتىرىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلگەن «ارداگەرلەردى ارداقتايىق» جوباسىنىڭ باستى ماقساتى – ۇرپاقتار ساباقتاستىعى مەن ديالوگ الاڭىن قامتاماسىز ەتۋ، قوعامدا ىنتىماق، پاتريوتيزم، قارتتارعا جانە داستۇرگە دەگەن قۇرمەتتى كۇشەيتۋ. سونىمەن قاتار، اعا ۇرپاققا مەديسينالىق جانە تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ موبيلدىك تۇرلەرىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ؛ ولاردى الەۋمەتتىك قولداۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى باستامالار مەن باعدارلامالاردى انىقتاۋ، دارىپتەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ؛ قارتتارعا قامقورلىق تانىتاتىن ەرىكتىلەر قوزعالىسىنا قولداۋ كورسەتۋ؛ قوعام ساناسىندا ۇلى وتان سوعىسى مەن تىل ارداگەرلەرىنىڭ جاۋىنگەرلىك جانە ەڭبەك ەرلىكتەرىن ماقتان تۇتۋ سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ مىندەتتەرى دە قاراستىرىلعان.
«ارداگەرلەردى ارداقتايىق!». جاقسى ۇران. وسى ۇرانمەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ وكىلدەرى قارتتار كۇنىنە وراي الەۋمەتتىك قايرىمدىلىق جوباسىن وتكىزىپ تۇرادى. ولار ەلىمىزدەگى 2 مىڭنان استام قارتتاردىڭ ءحالىن سۇراپ، زەينەتكەرلەرگە زەيىن ءبولۋ بورىشىن دا وزگەلەرگە ۇلگى ەتىپ كەلەدى. وسى ورايدا، پارتيا بەلسەندىلەرى قان مايدان جىلدارىندا ايانباي ەڭبەك ەتكەن بىرنەشە ارداگەردىڭ شاڭىراقتارىنا بارىپ، ولاردىڭ ءۇي شارۋاسىنا ءجيى كومەكتەسىپ تۇرادى. ارينە، بۇنداي شارالاردىڭ تەك كوز الداۋ ءۇشىن استانا مەن الماتىدا عانا وتكىزىلمەگەنى انىق. ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىندا ۇيىمداستىرىلعان ارنايى اكسياعا بەلسەنە قاتىسۋدى ءاربىر ازامات وزىنە بورىش سانادى. ەڭ باستى ماقسات – قارتتارعا كومەك كورسەتۋ بولعاندىقتان، اعاش وتىرعىزۋ، باۋ-باقشانى رەتتەۋ، اۋلانى تازالاۋ يگىلىگىنەن ەشكىم ارلانا قويماس. اتا-بابالارىمىزدىڭ «قارعىس الما، العىس ال!» دەگەن قاناتتى ءسوزىن ەسكەرسەك، «نۇر وتان» پارتياسى مەن «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارمەن ورتاق مەموراندۋمعا قول قويىپ، كوڭىل مەن كومەككە مۇقتاج قارتتارعا قول ۇشىن سوزۋدى ويلاعان «ارداگەرلەردى ارداقتايىق» جوباسىنىڭ ساۋابى مول ەكەنى داۋسىز.
ۇرپاققا ۇلاعات بولار شارالارعا باستاماشى بيلىك پارتياسىنىڭ وسى تاعىلىمعا تولى جوباسى شەڭبەرىندە «قازاقستاندىق قاھارماندار» اتتى 100 بەينەروليك تە شىقتى. ونىڭ العاشقىسى داڭقتى باتىر، دارىندى قولباسشى باۋىرجان مومىشۇلىنا ارنالعان. سونىمەن قاتار، «نۇر وتان» پارتياسى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا تارتۋ رەتىندە kaharman.kz سايتىن ىسكە قوستى دا، كەڭەس وداعىنىڭ 531 باتىرى مەن 124 «داڭق» وردەنى كاۆالەرلەرى تۋرالى مالىمەتتەردى قالپىنا كەلتىرىپ، قازاقستاندىق باتىرلار تۋرالى «جاڭا 100 دەرەك» ەنسيكلوپەدياسىن قايتا باسىپ شىعاردى. وعان قوسا، ءبىزدىڭ قاھارماندارعا ارنالعان تاعى 70 دەرەكتى ءفيلمدى ءتۇسىرۋدى قولعا العانىن ايتا كەتكەن ءجون.
ەسكە سالا كەتسەك، سوناۋ سۇراپىلدا جاۋ وعىنان ەلگە امان ورالعان 225 مىڭ مايدانگەردىڭ ءقازىر ارامىزدا 4 مىڭنان استامى عانا قالعان. «ارداگەرلەردى ارداقتايىق» جوباسى اياسىندا پارتيا ارنايى ساۋالناما جۇرگىزىپ، سول سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ بۇگىنگى تىرلىگىن زەرتتەپ، زەردەلەگەن بولاتىن. ناتيجەسىندە، 10 مىڭنان استام وزەكتى ماسەلە انىقتالىپ، ولاردىڭ 9 مىڭى ءوز شەشىمىن تاپقان. ەڭ باستىسى، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن ارداگەرلەردى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا تۇرعىن ۇيمەن تۇگەل قامتۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 5 ميلليارد 105 ميلليون تەڭگە ءبولىندى. سونداي-اق، ولارعا ءبىرجولعى جاردەماقى تولەنىپ، ماسكەۋدەگى اسكەري شەرۋگە قاتىسۋعا دا جول شىعىندارى قاراستىرىلعان. ءارى بۇگىندە «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قاتاڭ قاداعالاۋى ارقاسىندا، مايدانگەرلەرگە مەديسينالىق كومەك كورسەتۋدىڭ ساپاسى دا جاقسارىپ وتىر.
6-قادام: «باقىتتى وتباسى – باقىتتى بالالىق شاق»
«نۇر وتان» پارتياسى نەگىزىنەن وتباسىنىڭ قوعام قۇندىلىقتارىن ساقتاۋدىڭ ماڭىزدى ينستيتۋتى ەكەندىگىن باسا ەسكەرگەن. سەبەبى، مەملەكەتتىلىگىمىزدى دامىتۋ شارتتارىنىڭ ءبىرى – سول وتباسىن نىعايتۋ جانە داستۇرلەردى ساقتاۋ بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا «باقىتتى وتباسى – باقىتتى بالالىق شاق» جوباسىندا وتباسىلىق تاربيەنىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى قوعامدىق پىكىر مەن ازاماتتاردىڭ ءوز بالالارىنان باس تارتۋ ارەكەتتەرىن قوعامنىڭ قابىلداماۋىن قالىپتاستىرۋ بارىسى نازارعا الىنعان. بۇل تۇرعىدا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ بالالار ۇيلەرىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى مەن تۇلەكتەرىنە، سونداي-اق، كامەلەتتىك جاسقا تولماعان بالالارى بار از قامسىزداندىرىلعان وتباسىلارىنا كومەك كورسەتۋگە باعىتتالعان كۇش-جىگەرلەرىن شوعىرلاندىرۋ كوزدەلىپ وتىر.
رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك، جىل سايىن قازاقستاندا جاعدايى تومەن وتباسىلاردىڭ سانى 12 مىڭنان اسادى دەسەك، ولاردا 18 مىڭعا جۋىق بالا بار. ال ستاتيستيكا كوميتەتى بۇگىندە قازاقستانداعى اجىراسۋ فاكتىلەرىنىڭ سانى 7 جىل قاتارىنان ءوسىپ وتىرعانىن العا تارتۋدا. سونىڭ سالدارىنان 400-دەن استام جالعىز باستى انا، 60 مىڭنان استام جالعىز باستى اكە پايدا بولسا، تولىق ەمەس وتباسىندا تۇراتىن 1 ميلليوننان استام بالالالاردىڭ 700 مىڭنان استامى – تەك قانا شەشەسىنىڭ قاسىندا. ال 300 مىڭنان استامى – تەك قانا اكەلەرىمەن تۇراتىن بالالار. سول سەبەپتى، وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ، وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ قامىن ويلاۋ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. وسى ورايدا، ءقازىر ەلىمىزدە وتباسىلىق قاتىناستاردى، مورالدىق-ەتيكالىق جانە رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى نىعايتۋدىڭ 2015-2020 جىلدارعا ارنالعان جالپىۇلتتىق ءىس-شارالار جوسپارى ىسكە اسىرىلۋدا. وعان قوسا، وتباسىن، ۇلت دەنساۋلىعىن نىعايتۋ، وسكەلەڭ ۇرپاققا ءبىلىم بەرۋ ماسەلەلەرى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ حالىققا ارناعان جولداۋلارىندا جىل سايىن كوتەرىلەدى. ماسەلەن، «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» جولداۋىندا ەلباسى جاڭا الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ جاڭا ۇستانىمدارىن انىقتاپ، بالانى قورعاۋدى الداعى جىلدارعا ەڭ ماڭىزدى باسىمدىلىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەدى. ويتكەنى، بىزدەگى مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساياسات ەل كونستيتۋسياسىنىڭ نورمالارى مەن حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرىنە سايكەس، بالانىڭ تولىققاندى فيزيكالىق، ينتەللەكتۋالدى، الەۋمەتتىك دامۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. سوندىقتان دا ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندار جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزۋدە.
مىنە، وسىنداي سىن ساعاتتاردا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ «باقىتتى وتباسى – باقىتتى بالالىق شاق» اتتى بىرەگەي جوبانى جۇزەگە اسىرۋى اسا ماڭىزدى ەدى. پاريا باسشىلىعى ول ءۇشىن الدىمەن بالالار ۇيلەرىندەگى تاماقتانۋ جانە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتاۋدىڭ ساپاسىن قاداعالادى. سونداي-اق، ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ، بالالار ۇيلەرىن ۇستاۋعا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن بولىنەتىن جانە دەمەۋشىلەردەن تۇسەتىن قارجى-قاراجاتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا مونيتورينگ جۇرگىزۋدى باستادى. ودان ءارى بالالار ۇيلەرىنە ءىرى كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەر نەگىزىندە قۇرىلعان پارتيالىق باستاۋىش ۇيىمداردى بەكىتۋدى قولعا الدى دا، سوسىن باسپا جانە ەلەكتروندىق ب ا ق جانە الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋعا كىرىستى. وسىلايشا، بالالار ۇيلەرىنىڭ 100 پايىزى پارتيالىق قامقورلىققا يە بولىپ شىعا كەلدى.
ايتا كەتسەك، «باقىتتى وتباسى – باقىتتى بالالىق شاق» جوباسىنا باستاۋىش پارتيا ۇيىمىنىڭ مۇشەلەرى، ماسليحات دەپۋتاتتارى، وكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندار وكىلدەرىنەن تۇراتىن جۇمىس توپتارى بەلسەنە اتسالىسىپ، ولار ورتاق مۇددەگە بيزنەس قاۋىمداستىعى مەن ازاماتتىق سەكتور رەسۋرستارىن دا تارتا وتىرىپ، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە «نۇر وتان» – بالالارعا»، «بالالاردى مەكتەپكە جينايمىز» سىندى قايىرىمدىلىق شارالار وتكىزۋدى داستۇرگە اينالدىردى. ءسويتىپ، جاقسى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭىندە 2017 جىلى 60 پايىزدان، ال 2018 جىلى 70 پايىزدان استام وتباسىلار مەن بالالار پراكتيكالىق كومەك العان.
7-قادام: «كەدەرگىسىز كەلەشەك»
جالپى، الەۋمەتتىك قىزمەتتەرگە، ءومىردىڭ ءتيىستى جوعارعى ستاندارتتارىنا بارلىق ازاماتتاردىڭ قول جەتىمدىلىگى تەڭ بولۋى ءتيىس. ال بۇل دەگەنىڭىز مەملەكەتتىڭ، جۇمىس بەرۋشىلەر مەن ازاماتتاردىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك. وسى ماقساتتا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسى اياسىندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋ باستاماسى قولعا الىنعان. جوبادا بەيىندى مەملەكەتتىك جانە سالالىق باعدارلامالاردىڭ ءتيىمدى ورىندالۋىنا قوعامدىق باقىلاۋدى ۇيىمداستىرۋ، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋگە مەملەكەتتىك ورگانداردى، ازاماتتىق قوعامدى، بيزنەستى جۇمىلدىرۋ، مۇگەدەكتەرگە قامقورلىق كورسەتۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرىپ، ولاردى بەلسەندى الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ومىرگە تارتۋ ءىس-شارالارى مىندەتتەلگەن.
باسىنان باستاساق، 2014 جىلى وسى «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسى اياسىندا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن پارتيانىڭ، ازاماتتىق قوعامنىڭ كۇش سالۋىمەن 3 مىڭنان استام مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جان جۇمىسقا ورنالاستىرىلعان. سونداي-اق، ەلىمىز بويىنشا جىل سوڭىنا دەيىن 440 بوس جۇمىس ورىندارىنىڭ جارمەڭكەسى ءوتتى. سول ساتتەگى جوسپاردا 6 مىڭعا جۋىق مۇگەدەك جاندى جۇمىسپەن قامتۋ قاراستىرىلعان. وسىلايشا، «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسىن 4 باعىت بويىنشا جۇزەگە اسىرۋ كوزدەلدى. اتاپ ايتقاندا، ولار – مۇگەدەكتەردى تۇراقتى ەڭبەك ورنىنا جۇمىسقا تۇرعىزۋ، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدارعا كەدەرگىسى جوق جاعداي جاساۋ، قوعام مەن بيزنەستىڭ نازارىن مۇگەدەكتەردىڭ ماسەلەسىنە اۋدارۋعا باعىتتالعان تۇرعىنداردى اقپاراتتاندىرۋ جۇمىسىن كۇشەيتۋ جانە مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىعىن ءتيىمدى جۇزەگە اسىراتىن قۇقىقتىق الاڭ قۇرۋ.
ال بيىل «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ماۋلەن اشىمبايەۆ پەن پارتيا حاتشىسى تامارا دۇيسەنوۆا «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسى اياسىنداعى جۇمىستارىن استانا قالاسىنداعى ءبىرقاتار الەۋمەتتىك نىسانداردى ارالاۋدان باستادى. «نۇرلى جۇرەك» مۇگەدەك بالالارعا الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى مەن «قاسيەتتى جول» وڭالتۋ ورتالىعىنا ارنايى بارعان ولار، اتالعان مەكەمەلەردىڭ جۇمىس بارىسىمەن تانىسىپ، وسى باعىتتاعى يگى باستامالاردىڭ جاي-كۇيىنە نازار اۋداردى. ەسكە سالا كەتسەك، ءقازىر «نۇرلى جۇرەك» الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىندا 3-18 جاس ارالىعىنداعى 260 بالا مەن ءجاسوسپىرىم الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋ جانە وڭالتۋ باعىتىندا ەم-دوم قابىلداۋدا. ولارمەن بىلىكتى ماماندار جۇمىس ىستەيدى. مەكەمە باسشىسى سەرىك بوپەجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇندا قاجەتتى مەديسينالىق تەراپەيا مەن كوررەكسيا قىزمەتتەرى جوعارى دەڭگەيدە كورسەتىلەدى. سونداي-اق، بۇل جەردە ءتۇرلى تاقىرىپقا ارنالعان ۇيىرمەلەردىڭ جۇمىسى دا جۇيەلى جولعا قويىلعان. ورتالىق تاربيەلەنۋشىلەرى قالاداعى تەاتر، كورمە، كونسەرتتەر سىندى مادەني ءىس-شارالارعا ءجيى بارىپ تۇرادى ەكەن. ال «قاسيەتتى جول» وڭالتۋ ورتالىعىندا 2-15 جاس ارالىعىنداعى مۇگەدەك بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ تەگىن وڭالتۋ كۋرسىنان وتۋىنە بارلىق جاعداي جاسالعان. «قاسيەتتى جول» قوعامدىق قايىرىمدىلىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى گۇلميرا ءابىلدينوۆانىڭ سوزىنە قاراعاندا، ازىرگە ەلىمىز بويىنشا وسىنداي ءۇش وڭالتۋ ورتالىعى بار. ونىڭ ەكەۋى – استانادا، بىرەۋى شىمكەنتتە ورنالاسقان. ەندىگى ماقسات – ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە وسىنداي ورتالىقتار اشىپ، بالالارعا بارىنشا كومەك قولىن سوزۋ.
الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ ەڭبەك ۇجىمىمەن جانە ونداعى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ اتا-انالارىمەن كەزدەسكەن ماۋلەن اشىمبايەۆ پارتيا قىزمەتىن جاڭعىرتۋ اياسىندا «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسىنىڭ جۇمىسى ودان ءارى جاندانىپ، ادىس-تاسىلدەرى جەتىلە تۇسەتىنىن ايتتى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، بۇگىندە ەلىمىزدە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ 30 پايىزى عانا جۇمىس ىستەپ، اقشا تابۋ مۇمكىندىگىنە يە. سوندىقتان بۇل وزەكتى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جۇمىس بەرۋشىلەرمەن بىرلەسىپ، جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋ قاجەتتىگىنە باسا ءمان بەرىلىپ وتىر. سونداي-اق، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا ارنالعان ينفراقۇرىلىمنىڭ قولجەتىمسىزدىگى دە وزەكتى ماسەلەلەردىڭ قاتارىندا. ماسەلەن، بۇگىندە 31 مىڭنان استام پاسپورتتالعان ينفراقۇرىلىم نىساندارىنىڭ 3 مىڭعا جۋىعى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار ءۇشىن قولجەتىمسىز جانە ەلىمىزدە ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ ءىسى دە لايىقتى دەڭگەيدە دامىماي وتىر. ازىرگە وتاندىق مەكتەپتەردىڭ تەك 30 پايىزىندا عانا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردى وقىتۋعا قاجەتتى جاعداي جاسالعان.
– پارتيا ءتوراعاسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ءبىز الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلەلەردى باستى نازاردا ۇستايتىن بولامىز. كەلەشەكتە وسى ءۇش باعىت بويىنشا جۇيەلى جۇمىس ىستەيمىز. جاڭعىرتىلعان جوبانىڭ باستى ماقساتى – مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتىپ، ولارعا پارتيا تاراپىنان ناقتى كومەك كورسەتۋ، – دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
ءيا، ءقازىر «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسى بويىنشا دا اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي كوپ جۇمىس جاسالۋدا. پارتيا ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى الداعى ۋاقىتتا الدە دە مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەپ، ولارمەن ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى كۇشەيتە تۇسەتىندىكتەرىن ايتتى.
– اتاپ ايتقاندا، ءبىز پارتيا جانىنان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن جۇمىس ىستەيتىن ارنايى كەڭەس قۇرامىز. ولاردىڭ پارتيانىڭ پورتالى ارقىلى بىزگە ءوز جوبالارىن ۇسىنۋلارى ءۇشىن جاعداي جاسايمىز. سول جوبالاردى ساراپتاپ، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار دەگەندەرىنە قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيمىز، – دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
8-قادام: «جاستار – وتانعا!»
بۇل جوبا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ «مىقتى ۇلت دەگەنىمىز – مەملەكەتتىڭ دامۋى مەن وركەندەۋىنە ۇلەس قوسۋعا دايىن تۇراتىن جاۋاپتى ازاماتتار. جاستاردى وتانشىلدىقتىڭ ارقاۋىنا اينالاتىن وسىناۋ قۇندىلىقتاردى قاستەرلەيتىندەي ەتىپ تاربيەلەۋ ءارقاشاندا قازاقستاننىڭ تابىسقا جەتۋى مەن وركەندەۋىنىڭ كەپىلى بولماق» دەپ اتاپ كورسەتىلگەن ساياسي دوكتريناسىنا سايكەس جۇزەگە اسىرىلۋدا. سونداي-اق، ەلباسىنىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» اتتى جولداۋىندا «جاڭا قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمنىڭ جالپىۇلتتىق ورتالىعى بولۋى ءتيىس» دەگەن قاعيداسى دا وسى جوبانىڭ نەگىزىنە اينالدى. ال جاستار اراسىندا رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى ءتۇسىندىرۋ مەن ۇلىقتاۋدى ماقسات تۇتقان جوبانىڭ باستى باعىتى – جاستاردى قوعامدىق قىزمەتكە تارتۋ جانە ەرىكتىلەر ينستيتۋتىن قولداۋ، سونداي-اق، ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتۋشى جاستارعا اتاۋلى كومەك كورسەتۋ.
ەسكە سالا كەتسەك، «جاستار – وتانعا!» جوباسى 2009 جىلدان بەرى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. ونىڭ اياسىندا «كەڭەس ورتالىعى» كونسالتينگ ورتالىقتارى، «جاستار – وتانعا!» جاستار ساياسي لاگەرى، «ەرىكتىلەر مەكتەبى»، «قازاقستانىم – تازا مەكەنىم» جانە «اسكەردەگى ءبىر كۇن»، ت.ب. كوپتەگەن اكسيالار ۇيىمداستىرىلدى. «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ 165 مىڭنان استام مۇشەسى بار «جاس وتان» جاستار قاناتى ەلىمىزدىڭ ەڭ ءىرى جاستار ۇيىمى بولعاندىقتان، 2016 جىلى «جاستار – وتانعا!» جوباسى اياسىندا وزگە جاستار ۇيىمدارىمەن بىرلەسكەن جوسپارعا قول قويدى.
– جوبا شەڭبەرىندە وبلىس ورتالىقتارىندا جانە الماتى مەن استانا قالالارىنداعى بازار ماڭدارىنان «كەڭەس ورتالىقتارى» اشىلعان. ولار جۇمىسسىز جۇرگەن جاستاردى مەملەكەت تاراپىنان جاسالىپ جاتقان الەۋمەتتىك باعدارلامالار، سونىمەن قاتار، باسقا دا جاعدايلار تۋرالى اقپاراتتاندىرىپ وتىرادى. 2015 جىلى وسىنداي كونسالتينگ ورتالىقتارىندا 27 مىڭنان استام ادامعا جۇمىس، باسپانا جانە ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باعدارلامالارعا قاتىستى كەڭەستەر بەرىلدى. ال 2016 جىلى بۇل جۇمىس ءوزىنىڭ جالعاسىن تاپتى. اتالعان ورتالىقتاردىڭ نەگىزگى ماقساتى – اۋىلدىق جاستاردى اقپاراتتاندىرۋعا، زاڭ ماسەلەلەرى بويىنشا جەكە كونسۋلتاتيۆتى جانە پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ، – دەپ اتاپ ءوتتى «جاس وتان» جق حاتشىلىعىنىڭ باسشىسى ايان ساكوشيەۆ. ونىڭ سوزىنشە، 2015 جىلى «جاستار – وتانعا!» ايماقتىق جاستار ساياسي لاگەرىنە 560 ادام قاتىسقان. ال 2016 جىلى لاگەر رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعاندىقتان، وعان قوسىمشا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى 300-گە جۋىق ادام تارتىلىپتى. سونداي-اق، 2015 جىلى «ەرىكتىلەر مەكتەبى» شەڭبەرىندە ەلىمىزدە 600-دەن استام ۇلى وتان سوعىسى مەن تىل ارداگەرلەرىنە جانە كومەككە مۇقتاج ەگدە ادامدارعا كومەك كورسەتىلگەن. وسىلايشا، بۇل جوبا ءوز ميسسياسىن ءجۇز پايىزعا اتقارا الدى دەۋگە بولادى.
9-قادام: «نۇر ارمان»
بۇل ارنايى پارتيالىق جوبا ءوز جۇمىسىن ەلباسى، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن 2016 جىلى باستادى. شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىندا باكالاۆريات باعدارلاماسى بويىنشا وقۋ ءۇشىن قايىرىمدىلىق ءبىلىم گرانتتارىن تاعايىنداۋ ارقىلى الەۋمەتتىك كومەككە مۇقتاج دارىندى جانە كەلەشەگى زور جاستاردى قولداۋعا ارنالعان. ول بويىنشا گرانتقا شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءوز بەتىنشە تۇسكەن جەتىمدەر، مۇگەدەكتەر، از قامتىلعان جانە تولىق ەمەس وتباسىنان شىققان بالالار، اسىراۋشىسىنان ايىرىلۋ بويىنشا جاردەماقى الاتىن، مۇگەدەك اتا-اناسى بار، سونداي-اق، كوپ بالالى وتباسىنان شىققان 21 جاسقا دەيىنگى جاستار ۇمىتكەر بولا الادى. ال ۇيىمداستىرۋ جۇمىسىن پارتيانىڭ ساياسي مەنەدجمەنت مەكتەبى «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسى ءبىرىنشى ورىنباسارىنىڭ 2016 جىلعى №164 بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قايىرىمدىلىق ءبىلىم بەرۋ گرانتتارى تۋرالى» ەرەجەسىنە سايكەس جۇرگىزەدى. ماقساتتى توپتان ۇمىتكەرلەردى باستاپقى ىرىكتەۋ ايماقتىق دەڭگەيدە وتەدى. بۇل رەتتە، پارتيانىڭ ايماقتىق فيليالىنىڭ ۇسىنىمىن العان ۇمىتكەرلەر پسيحولوگيالىق تەستىلەۋ جانە كونكۋرستىق كوميسسيا مۇشەلەرىمەن اڭگىمەلەسۋ كەزەڭدەرىنەن ءوتىپ، سودان كەيىن كوميسسيا گرانتتار تاعايىنداۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايدى.
ەسكە سالا كەتسەك، جوبا جۇمىسى باستالعان 2016 جىلى گرانتتار رەسەيدىڭ، قحر، ۇلىبريتانيا جانە مالايزيانىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءوز ەركىمەن تۇسكەن ورتا مەكتەپتىڭ 9 تۇلەگىنە بەرىلدى. ال 2017 جىلى جوبا اياسىنداعى اقپاراتتىق جۇمىستارعا وبلىستىق ءبىلىم باسقارمالارىنىڭ باسشىلارى، مەكتەپ جانە بالاباقشا ديرەكتورلارى تارتىلىپ، بايقاۋعا قازاقستاننىڭ 11 وبلىسىنان 22 ۇمىتكەردىڭ قۇجاتتارى جولدانعان. الداعى ۋاقىتتاردا دا كونكۋرسقا قاتىسۋعا نيەت بىلدىرەتىندەر ءۇشىن قاجەتتى اقپارات «نۇر وتان» پارتياسى ساياسي مەنەدجمەنت مەكتەبىنىڭ http://spm.nurotan.kz سايتىنداعى «نۇر ارمان» جوباسى بولىمىنە ورنالاستىرىلعان.
سونىمەن، «نۇر وتان» پارتياسى الەۋمەتتىك قورعاۋعا الىنعان تالانتتى بالالاردىڭ شەتەلدىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋلارىنا قولداۋ كورسەتۋدى الدە دە جالعاستىرا بەرمەك. وسىعان وراي، پارتيانىڭ ءبىلىم گرانتىن يەلەنگەندەر رف سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جانىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتى، ءنوۆوسىبىر مەملەكەتتىك مەديسينالىق ۋنيۆەرسيتەتى، ومبى مەملەكەتتىك تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، چەحيانىڭ كارلوۆ ۋنيۆەرسيتەتى جانە قىتايدىڭ نينبو ۋنيۆەرسيتەتىنەن ءبىلىم الادى. وسىلايشا، ەلباسى اتاپ وتكەندەي، پارتيا ىشىندە دە «قازاقستاننىڭ دارىندى جاستارىنا ارنالعان «الەۋمەتتىك ليفت» قۇرىلعان». ەندى الداعى 4 جىل ىشىندە جىل سايىن باكالاۆريات جانە «Foundation» دايارلىق باعدارلاماسى بويىنشا جەتەكشى جوعارى وكۋ ورىندارىندا ماقساتتى توپتاردان شىققان جاستاردى وقىتۋ ءۇشىن 20 گرانتقا دەيىن ءبولۋ جوسپارلانىپ وتىر. جوبانى قارجىلاندىرۋ جاعى پارتيانىڭ ارنايى شوتىنىڭ كاراجاتى ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل رەتتە، شامامەن 4 جىلعا ەسەپتەلگەن گرانت قۇنى وقىتۋ قۇنىن، اي سايىنعى ستيپەنديانى، مەديسينالىق ساقتاندىرۋدى، كولىك شىعىستارىن جانە ۆيزالىق قولداۋدى قامتيدى.
10-قادام: «ءساتتى قادام»
ءبىز سار
