Facebook جەلىسىن اشىپ قالىپ ەدىم، ەڭ بىرىنشە بولىپ كوزىمە بادىرايىپ ۆيكتور جەلۋدكوۆتىڭ جازباسى كوزىمە ءتۇستى. وندا ول قازاق بالالارىنىڭ انا ءتىلىن بىلمەي نەمەسە بىلە تۇرا سويلەمەۋى انالاردىڭ كىناسى ەكەنىن ايتىپ، قازاق ايەلدەرىن، بولاشاق انا مەن كەلىنشەكتەردى ايىپتايدى. ولاردى «توپاس»، «وزىنە سەنىمسىز» دەپ قارا كوزدەرىمىزگە ءتىل تيگىزگەنى ءۇشىن اشۋلانايىن دەسەڭ، ايتىپ وتىرعان ءسوزىنىڭ جانى بار.

«قازاق قىزدارى اقىماقتىڭ ناق ءوزى. مەنىڭ بايقاعانىم بويىنشا، قازاق ايەلدەرى بالالارىنىڭ انا ءتىلىن بىلمەگەنىن وزدەرى جاۋاپتى ءارى كىنالى دەگەن قورىتىندىعا كەلدىم. بالا اناسى قاي تىلدە سويلەسە، سول ءتىلدى قولدانادى. وزىنە سەنىمسىز قازاقتىڭ توپاس قىزى «سۋپەر اۋىلباي» بولا تۇرا بالاسىمەن ورىس تىلىندە سويلەسەدى. وسىلايشا ءوزىن زاماناۋي، مىقتى ەتىپ كورسەتكىسى كەلەدى» دەپ جازدى ۆيكتور جەلۋدكوۆ.

جەلى قولدانۋشىلاردىڭ كوبى ونىڭ بۇل پىكىرىمەن كەلىسىپ، وندا شىندىق بار ەكەنىن جازعان.

بالانى تاربيەلەيتىن انا ما؟ انا! بالامەن كوپ بايلانىسقا تۇسەتىن انا ما؟ انا! سايكەسىنشە بالانىڭ نەگىزگى قولدانىس ءتىلدى تاڭداۋدا اناسىنىڭ ءرولى ۇشان تەڭىز. بۇل وزگەرمەيتىن اكسيوما.  

وسى رەتتى ساياباقتا ءوزىم كۋا بولعان جاعداي ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. تازا اۋامەن تىنىستاپ وتىر ەدىم. جانىمنان اناسى مەن قىزى قول ۇستاسىپ كەتىپ بارا جاتتى. ءبىر مەزەتتە قىزى جەردە جاتقان گۇلدى كورىپ، گۇلگە جۇگىرىپ باردى.

- ماما، مىنانى قاراشى، دەدى جەردە جاتقان گۇلدى قولىنا العان قىز.

- نەلزيا، دوچا. ونو جە گريازنوە، دەدى اناسى.

- ماما، نو ونو جە كراسيۆوە، دەدى باستاپقىدا ءسوزىن قازاقشا باستاپ، اناسىنا قاراپ ءسوزىن ورىسشا جالعاستىرعان كىشكەنتاي قىز اناسىنا قيىلا قاراپ.

- جانارا، نەلزيا سكازالا، زناچيت نەلزيا، دەپ اناسى قىزىنىڭ قولىنان جەتەكتەپ كەتە باردى.

بۇل مىسال – انا مەن بالانىڭ اراسىنداعى كوزگە كورىنبەيتىن، سەزۋگە عانا كەلەتىن نازىك، سول ۋاقىتتا بەرىك بايلانىستى كورسەتەدى. بالا اسىرەسە كىشكەنتاي كەزىندە اناسىنان ءتىلدى دە، تاربيەنى دە بويىنا سىڭىرەدى. بالا - انانىڭ ايناداعى بەينەسى سەكىلدى. ءاربىر قيمىلىن، سويلەگەن ءسوزىن، ءوزىن ۇستاۋ مانەرىن، ءبارىن دەرلىك اينا قاتەسىز قايتالايدى. اناسىن ۇلگى تۇتادى. سايكەسىنشە انا بالانىڭ نەگىزگى ءتىلدى تاڭداۋدا، ءتىل مەڭگەرۋدە ىرگەتاسىن قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى ءارى شەشۋ ءرول اتقارادى.

الايدا كەيدە قارا كوز قىزدار مەن كەلىنشەكتەر مۇنى ءجيى جادىنان شىعارىپ الادى نەمەسە ونىڭ ماڭىزدىلىعىنا تەرەڭ بويلامايدى.

ءتىپتى انا قۇرساعىنداعى بالاعا انا تىلىندە ءان ايتىپ، جىلى سوزدەر ايتىپ، ىشتەگى شاقالاعىنا دەگەن ماحابباتتى سوزبەن جەتكىزگەن جاعدايدا بالا بارلىعىن سەزىپ، تۇسىنگەندەي بولادى. وعان ءسابي دۇنيەگە كەلگەندە ءدال سول ءاندى، جىلى ءسوزدى ەستىگەندە قۇلاعىنا مايداي جاققانىن، اركەز ونى ەستىگەندە جىميىپ، تىنىشتالاتىن جاعدايلار كوپ بولعان. ياعني، انا مەن بالانىڭ ءتىل ارقىلى بايلانىسى قۇرساقتا-اق باستاۋ الادى. ودان كەيىن قازاق تىلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك انانىڭ سۇتىمەن بالاعا داريدى.

ەسەيە كەلە اناسى سويلەگەن ءتىلدى نەگىزگى ءتىل رەتىندە قولدانادى. اناسى ءتىل تازالىعىن ساقتاماي، ورىس ءتىلى مەن قازاق ءتىلىن ارالاستىرىپ سويلەسە، بالا دا ءدال سولاي سويلەيدى. انا قازاقشا تۇسىنبەسە، بالا دا انا ءتىلىن تۇسىنبەيدى. 

عالىمداردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا ءاربىر ادام ءوز انا ءتىلىن تەز ۇيرەنۋگە بەيىم كەلەدى ەكەن. سەبەبى انا ءتىل اتى ايتىپ تۇرعانداي انانىڭ اق سۇتىمەن ءسابيدىڭ بويىنا تاراپ، بەرىلەتىن بيولوگيالىق قۇبىلىس. ول جاي عانا ادامدار قارىم-قاتىناس ورناتىپ، تۇسىنىسەتىن بايلانىس قۇرالى عانا ەمەس، ءبۇتىن ءبىر ۇلتتىڭ تاريحىن، ءداستۇرىن، مەنتاليتەتىنەن، تاريحىنان سىر شەرتەتىن قۇرال. ءوز انا ءتىلىن بىلەتىن بالا وزگە ءتىلدى دە تەز مەڭگەرەدى. سوندىقتان بالاعا انا ءتىلىن ۇيرەتۋ، بالامەن قازاق تىلىندە سويلەسۋ وتە ماڭىزدى.

قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى – جاۋىر بولعان تاقىرىپ دەيمىز. جاۋىر بولماي ءقايتسىن؟ ماسەلە قانشا كوتەرىلسە دە، ءتۇرلى باعدارلامالار، تىلگە قاتىستى زاڭ قابىلدانسا دا ماسەلەنىڭ بەرى قارايتىن ءتۇرى جوق. قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەر، «70 جىل كسرو قۇرامىندا بولدىق. ورىس مەكتەبىن ءتامامداپ، ورىس تىلىندە جوو وقىدىق» دەپ سىلتاۋراتتى. ال تاۋەلسىز قازاقستاندا ءوسىپ، ونگەندەر قانداي ءۋاج ايتادى؟ ەڭ سوراقىسى قازاق ءتىلىن بىلە تۇرا، وتباسىندا، بالالارىمەن ورىسشا سويلەسەتىندەردىڭ ءتۇسىنۋ ءتىپتى  مۇمكىن ەمەس. بۇل ادامدار ءوز انا ءتىلىن ءبىلۋ، ونى قۇرمەتتەۋ، ءوز انا ءتىلىن جەتىك مەڭگەرە وتىرىپ، وزگە ءتىلدى ۇيرەنۋ – ۇلت، تاريح الدىنداعى ابىروي ەكەنىن تۇسىنبەسە كەرەك.