لەونيد برەجنيەۆتىڭ تۇسىندا بارلىق قۇزىرلى مەكەمە قابىرعالارىندا كوكپ وك ساياسي بيۋرو مۇشەلەرىنىڭ قازداي تىزىلگەن پورترەتتەرى ءىلىنىپ تۇرۋشى ەدى. قازاق ءۇشىن قاسيەتتى سان – جەتىنشى بولىپ دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ سۋرەتى قاسقايىپ قاراپ تۇراتىن. سسرو دەيتىن الىپ مەملەكەتتى ۋىسىندا ۇستاپ تۇرعان 27 ساياسي كوسەمنىڭ ىشىندە 7ء-شى بولىپ الىپ قازاقتىڭ تۇرعانىن ماقتانىش تۇتىپ، ارقامىزدى تاۋعا تىرەگەندەي ايبارلانىپ قالاتىنبىز.
1986 جىلى 11-جەلتوقساندا وتكەن قازاقستان كپ وك ساياسي بيۋروسىنىڭ ماجىلىسىندە دىنمۇحامەد قونايەۆتى زەينەت دەمالىسىنا شىعۋىنا بايلانىستى قىزمەتتەن بوساتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعانى، ال 16-جەلتوقساندا وتكەن پلەنۋمدا قونايەۆتىڭ ورنىنا گ.ۆ.كولبيننىڭ ۇسىنىلعانى بەلگىلى. قونايەۆ ىلە-شالا ءۇيقاماققا الىندى. دەسە دە، جارتى جىلداي ءوزى جيىرما جىل مۇشەسى بولعان كوكپ وك ساياسي بيۋروسىنىڭ زاڭدى مۇشەسى جانە قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ بيۋرو مۇشەسى بولىپ قالدى.
1987 جىلى 26-ماۋسىمدا ماسكەۋدە وتكەن كوكپ وك-نىڭ پلەنۋمىندا قونايەۆتى كوكپ وك ساياسي بيۋرو مۇشەلىگىنەن بوساتۋ تۋرالى ماسەلە قارالادى. ول ءۇشىن، ارينە، ءبىراز كىسىلەر جوعارى مىنبەردە قونايەۆتى جەر-جەبىرىنە جەتىپ، جامانداۋعا ءتيىس بولاتىن. كرەمل ول ءۇشىن ءبىراز ادامداردى استىرتىن دايىندايدى. سونىڭ ءبىرى –الاشتىڭ ايتۋلى اقىنى، ءدال سول كەزدە قاراقالپاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ءارى وزبەكستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ بيۋرو مۇشەسى بولىپ تۇرعان كاكىمبەك سالىقوۆ ەدى. كاكىمبەك اعانى الدىمەن كوكپ وك-نىڭ حاتشىسى ەگور ليگاچيەۆ شاقىرىپ الىپ، پلەنۋمدا «قونايەۆتى جامانداپ سويلەيسىڭ» دەگەن تاپسىرما بەرەدى. ءبىراق ءومىر بويى ار جولىن ۇستانىپ وتكەن كاكىمبەك اعا ليگاچيەۆتىڭ ۇسىنىسىنا كونبەي، مىنبەدە سويلەۋدەن باس تارتادى. قاراقالپاقستاننىڭ وزبەكستانعا قارايتىنى بەلگىلى. ءسىرا، ليگاچيەۆ «قول استىڭداعى ادامدى قالاي دا كوندىرەسىڭ» دەگەن بولۋ كەرەك، وزبەكستان كپ وك-نىڭ 1-حاتشىسى ۋسمانقوجايەۆ كاكىمبەك اعانى شاقىرىپ، قونايەۆتى جامانداۋعا تاپسىرما بەرەدى. بۇل جولى دا كاكەڭ تاپسىرمادان باس تارتادى.
سونىمەن، ماسكەۋدە 26-ماۋسىمدا پلەنۋم باستالادى. مەڭدىبايەۆ، مۇقاشيەۆ، كاماليدەنوۆ سەكىلدىلەر، ارينە، قونايەۆتى باس سالىپ جاماندايدى. جەر-جەبىرىنە جەتەدى. زالدىڭ ءۇشىنشى قاتارىندا وتىرعان كاكىمبەك سالىقوۆتىڭ ارت جاعىنا جايعاسقان قونايەۆ ىشىنەن كۇيزەلسە دە، سىرتقا سىر بىلدىرمەي ءۇن-تۇنسىز تىڭداپ وتىرادى. «بارىنەن بۇرىن مەنى مىنبەدە ءولتىرىپ تۇرىپ سىنايتىن الدىمدا وتىرعان كاكىمبەك قوي» دەپ، قاتتى كۇدىكتەنىپ وتىرادى. كەزىندە شاحتا باستىعى بولىپ تۇرعان قىرىق جاستاعى كاكىمبەك سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىنا ۇسىنىلعاندا، «ءالى جاسسىڭ عوي» دەپ، لەنين وردەنىن بەرگىزگەنى ەسىنە تۇسەدى. تالاي جىل ماسكەۋدە ورتالىق كوميتەتتىڭ ينسپەكتورى قىزمەتىندە جۇرگەن كاكىمبەكتىڭ قازاقستانعا سۇرانعانى، ءبىراق ءوزىنىڭ رەسپۋبليكاعا شاقىرماعانى، جوعارى قىزمەت ۇسىنعىسى كەلمەگەنى ەسىنە ءتۇسىپ، قونايەۆتىڭ ءىشى الاي-تۇلەي بولادى. ءبىراق...قاتتى كۇدىكتەنگەن ادامى كاكىمبەك پلەنۋمدا ءبىر اۋىز ءسوز سويلەمەيدى. وسى پلەنۋمدا كوكپ وك-نىڭ ساياسي بيۋرو مۇشەلىگىنەن بوساتىلعان قونايەۆ، ۇزىلىسكە شىققاندا كاكىمبەك سالىقوۆتى قۇشاقتاپ، بەتىنەن ءسۇيىپ تۇرىپ: «كاكە، مەنى كەشىرشى، سەن سويلەگەنىڭدە، مەن وسى ارادا ءتىل تارتپاي كەتەتىن ەدىم، انالاردىڭ سويلەگەنى ماعان شىبىن شاققان قۇرلى اسەر ەتكەن جوق. وسىلار وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن ماعان سەنى ءدال وسىلاي جامانداعاندا، مەن سوعان سەنىپ ەدىم. كەشىر!» دەپ ەڭكىلدەپ جىلاپ جىبەرەدى.
«مەنى كاكە دەمەڭىز، كاكىمبەك دەڭىز، مەن سىزدەن جيىرما جاس كىشى بالاڭىزدايمىن عوي. ءسىز مەنىڭ ۇستازىمسىز، ۇستازىمدى قالاي جاماندايمىن» دەيدى اقىن. «جوق، كاكە، سەن بىلدەي ءبىر رەسپۋبليكانى باسقارىپ وتىرعان ادامسىڭ، سوندىقتان كاكە دەيمىن» دەگەن قونايەۆ وسىنداي ارلى ازاماتقا ءوز ەلىمىزدە جوعارى قىزمەت بەرمەگەنىنە قاتتى وكىنىش ءبىلدىرىپتى.
تورەعالي تاشەنوۆ
