دومبىرا - قازاق حالقىنا ءتان ۇلتتىق اسپاپتاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. ءۇش قازاقتىڭ ەكەۋى دومبىرا شەرتە الارى انىق. قازىرگى تاڭدا ءتىپتى وزگە ۇلت وكىلدەرى دە دومبىراعا قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا.

بۇگىن دومبىرا ۇيرەنۋشىلەرگە ارنالعان كەڭەستەردى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. ەندەشە، باستايىق.

1-كەڭەس. «دۇرىس» دومبىرا تاڭداۋ⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
دومبىرا تارتقىڭىز كەلسە، العاشقى ارەكەتىڭىز اسپاپ تاڭداۋ بولادى. ساۋدا ورتالىقتارىندا، دۇكەندەرگە سان ءتۇرلى دومبىرانى كەزدەستىرەمىز. كوبى وسى كەزدە «باس قاتىرادى». الدىمەن ولشەمگە نازار اۋدارىڭىز. ەڭ دۇرىسى - دومبىرانىڭ ۇزىندىعى جەردەن ەسەپتەگەندە بەلىڭىزگە دەيىنگى ۇزىندىقپەن پارا-پار بولۋى كەرەك. سوندىقتان بالانىكى قىسقا، ەرەسەك ادامدىكى ۇزىنىراق بولادى. شاناق پەن مويىنعا دا نازار اۋدارىڭىز. شاناق اسا ۇلكەن، ال مويىن اسا جۋان بولماۋى كەرەك. ەڭ دۇرىسى "دۇرىس دومبىرا" تاڭداۋدى ءبىز سياقتى ءوز ءىسىنىڭ شەبەرلەرىنە سەنىپ تاپسىرىڭىز.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
2-كەڭەس. ۇيرەنۋ ءتاسىلى⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
بۇگىنگى تاڭدا ءۇش ۇيرەنۋ ءتاسىل بار. ءبىرىنشىسى، قۇيماقۇلاق ارقىلى. ياعني، كوز-قۇلاقپەن قابىلداۋ. مۋزىكالىق ورتادا مۇنى «سلۋحپەن ۇيرەنۋ» دەگەن بەيرەسمي اتاۋى بار. ەكىنشىسى، نوتا ارقىلى. ءبارى بىلەتىن «دو»-مەن باستالىپ، «سي»-مەن اياقتالاتىن 7 نوتا. ءۇشىنشى ءتاسىل – ساندىق نوتا ارقىلى.⠀⠀⠀⠀
ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ەڭ دۇرىسى العاشقى ءتاسىل. اتام قازاق وسىلاي كۇيلەرىن بىزگە جەتكىزگەن. بۇل ءتاسىل ارقىلى ۇيرەنگەن كۇيىڭىزدى ۇمىتۋ قيىن. ەكىنشى ءتاسىل – ەڭ قيىنى. 7 نوتا بولعانىمەن ءارقايسىسى بىرنەشە تۇرگە ءبولىنىپ، وزىنشە تۇرلەنىپ كەتەدى. اسا زەر سالىپ، ىجداھاتتىلىقپەن قاراماساڭىز، بەرەكەسى بولمايدى. ءۇشىنشى ءتاسىل دە وسىنىڭ ارعى-بەرگى جاعى. تەك نوتا ەمەس، دومبىرا مويىنىنداعى پەرنەلەردىڭ رەتتىك سانى بويىنشا قاعازعا جازىلىپ ۇيرەتىلەدى. ⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
3-كەڭەس. ۇستاز تاڭداۋ⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
دومبىرانى ۇيرەنگەندە ەڭ ماڭىزدى شەشىم – ۇستاز تاڭداۋ. كەزىندە ءبىر ءبىلىمدى: «جاي ۇستاز تەك ۇيرەتەدى، ال مىقتى ۇستاز شابىتتاندىرادى (ياعني، ءبىلىمدى جەتىلدىرۋگە قۇلشىنىسىندى ارتتىرادى)» دەگەن ەكەن. ارينە، العاشقى سۇراعىڭىز ارنايى ءبىلىمى مەن تاجىرەبيەسى جايىندا بولۋ كەرەك. قاناعاتتاندىرارلىق جاۋاپ الساڭىز، 2-3 ساباق الىپ كورىڭىز. ءتۇسىندىرۋى، ءوز ءىسىنىڭ مامانى رەتىندە كورىنۋى وسى كەزدە بىردەن بايقالادى. دومبىرا ۇيرەتۋ قۇنى ءارتۇرلى بولعانىمەن، ساپاسى بىركەلكى ەمەس. باعاسى قىمبات تالىمگەر، مىقتى ۇستاز، ال ارزانعا دومبىرا ۇيرەتۋشى ناشار دەگەن ءسوز ەمەس. ءبارى دە ۇيرەتۋ تاسىلىنە بايلانىستى.⠀⠀⠀⠀

4-كەڭەس. كۇي ۇيرەنۋ⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
و باستان قيىن كۇي ۇيرەنبەڭىز. الدىمەن كىشكەنتاي، وڭاي شىعارمالاردى مەڭگەرىپ الۋ كەرەك. بۇل دەگەنىمىز سول قول مەن وڭ قولدىڭ تەحنيكاسىن ارتتىرۋعا جانە ءارتۇرلى تاسىلدەردى قولدانۋعا ماشىقتانۋ بولىپ تابىلادى. كەيىن قابىلداۋ دەڭگەيىڭىزگە ساي، ورتاشا كۇيلەرگە كوشە الاسىز. العاشقى 5 ساباق تەك «ەركەم-اي» سىندى بىرنەشە اندەردى ۇيرەنىپ العانىڭىز ءجون.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
5-كەڭەس. ساباق بارىسى جايىندا⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
دومبىرا ۇيرەنۋ بارىسىندا كەز كەلگەن (ارينە، قيسىندى جانە ساباققا قاتىستى بولسا) سۇراقتاردى قويىپ وتىرىڭىز. تۇسىنبەگەن جەرىڭىز بولسا سۇراپ الىڭىز. سول قولىڭىز پەرنەنى باسقاندا قيىندىق تۋسا، مىندەتتى تۇردە «وزگە ءتاسىلى بار ما؟ » دەپ سۇراق قويۋعا ۇيالماڭىز. جانە سول شىعارمانىڭ شىعۋ تاريحىندا ءبىلىپ العان جاقسى.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀
6-كەڭەس. ساباقتان تىس ۋاقىت⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
45-60 مينۋت ىشىندە كوپ دۇنيە ۇيرەنگەنىمەن، نەگىزگى ەڭبەك - سىزدىكى. بۇل دەگەنىمىز كۇندەلىكتى دايىندالۋ. كۇنىنە ءۇش مەزگىل بولسا، تىپتەن كەرەمەت. كەم دەگەندە، كۇندەلىكتى كەشقۇرىم بارلىق كۇيلەردى بىرنەشە مارتە قايتالاپ وتىرۋ قاجەت. ال، ءبىر ساباق اياقتالعاندا، سول مەزەتتە، نە ۇيىڭىزگە كەلگەننەن كەيىن بۇگىنگى وتكەن تاپسىرمالاردى 5 رەت قايتالاپ شىعۋ كەرەك. دومبىرا ۇيرەنۋ دە وزگە پاندەر سياقتى تەك ۇزدىكسىز قايتالاپ وتىرۋدان تۇرادى. سولاي جەتىلەسىز. ايتپەسە ءبارى دە بەكەر.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
7-كەڭەس. شىدامدىلىق⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
«سابىر ءتۇبى – سارى التىن». ءاربىر جاڭا دۇنيەنى ۇيرەنگەندە شىدامدىلىق كەرەك ەكەنى بەلگىلى. بۇل دومبىراعا دا قاتىستى. ءسىز بىردەن «اداي» نە «ەركە سىلقىم» كۇيلەرىن تارتىپ كەتە المايسىز. وسىعان دايىن بولىڭىز. «تالانتىم جوق» دەپ ايتپاق تۇگىل ويلاماڭىز دا. دومبىرانى جاقسى دەڭگەيدە تارتۋ – تەك ەڭبەكپەن عانا كەلەتىن ناتيجە. جانە دومبىرا ويناۋ ميىڭىزعا دا (جاڭا نەيرون جولدارى پايدا بولادى) اسەرىن بەرەدى.⠀

⠀⠀⠀⠀
©️رۇستەم نۇركەنوۆ⠀

ۇسىنعان: ماقپال سەمباي