"بالۋان شولاق" ءفيلمى قالىڭ كورەرمەنگە جول تارتقالى ول تۋىندى تۋرالى سان ءتۇرلى پىكىرلەر، سىن، ويلار ايتىلىپ جاتىر، جازىلىپ جاتىر. "فيلم قايدا تۇسىرىلگەن، تابيعاتى قانداي كەرەمەت جەر، قاي جەر ەكەن" دەگەن ساۋالدار دا بارشىلىق.
نۇرگەلدى سادىعۇلوۆتىڭ رەجيسسەرلىگىمەن باستى رولدە ەركەبۇلان دايىروۆ ويناعان بۇل ءفيلمنىڭ باسىم كوپ بولىگى تاۋلى ايماقتا، الماتى وبلىسىنداعى اۋىلدا تۇسىرىلگەنىن رەجيسسەر ءبىر سۇحباتىندا ايتىپ وتكەن ەدى.
بۇگىن ءدال سول ءفيلمنىڭ نەگىزى كورىنىستەرى تۇسىرىلگەن الماتى وبلىسى، كەگەن اۋدانى، توعىزبۇلاق اۋىلى جايلى جازباقشىمىن.
ۇمىتساڭ شاتتىق، قۋانىش، كۇلكى، باقىتتى،
تاستا دا ءبارىن، اۋىلعا بۇرعىن باعىتتى.
قۇرتىن جەپ، ءسۇت ءىش، شاپقىلاپ تايعا ءمىن-داعى،
ارقالاپ ماعان الا كەل قالعان سارقىتتى...
ساعىنىش – ەس بىلگەلى سانامدى سايالاپ، كوڭىلدىڭ كورپەسىن جۇلقىلاي، جۇرەگىمدى شىمشي، مۇڭىمدى بۇلكىلدەتىپ بارىپ، جاناردان جاس اتقىلاتاتىن نازىك ءبىر سەزىم. ءتۇرى كوپ بۇل ساعىنىشتىڭ. تاي-قۇلىنداي جارىسىپ، كۇنمەن-تۇنمەن الىسىپ، تابيعاتپەن تانىسىپ، ءويدويت، بالالار ءجۇر، انەكەي، جەردىڭ شاڭىن شىعارىپ، ويناپ-كۇلىپ قۋانىپ، اكەلەرى كۇنى-تۇن تەپەڭدەيتىن ەڭبەكتەپ، استىقتاردى سۋارىپ، كەكىلدەرى جەلپىلدەپ، ۇشايىن دەپ ەلپىلدەپ، اناسىنا ءار بالا، ماقتانىپ ءجۇر ەركەلەپ... ءيا، ءدال وسىنداي ەدى شىنايى كورىنىسى... كومبەدەن شىققان انامنىڭ ىستىق نانىنىڭ اراسىنا قارا سيىردىڭ قويۋ ءسۇتىنىڭ مايىنان ءبىر ءتىلىمىن سالىپ، بىلبىراتىپ تۇرىپ، اساپ‑اساپ جىبەرىپ، قاراڭعىعا قويىلعان سۋىق سۇتتەن ءسىمىرىپ، اسقازانعا ەل قوندىرىپ الاسىڭ الدىمەن. سودان سوڭ قوراداعى موڭىرەپ تۇرعان ەكى بۇزاۋدى سۋعارۋ ءۇشىن شىبىقپەن شىقپىرتىپ الدىمىزعا سالىپ، تاشكىگە فلياگتى «وڭگەرىپ» الىپ، كوشەنى باسىمىزعا كوتەرىپ، تارسىلداتىپ، سۋعا قاراي جۇگىرە جونەلەتىن، اۋىلىم‑اي، بۇگىنگى ايتارىم ساعان دەگەن ۇلى ساعىنىش جايلى بولماق.
الماتىدان 250 شارشى شاقىرىم جەردە بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس كىشىگىرىم ءبىر «جەر» بار. ول قانداي «جەر» دەسەڭىز، تىڭداڭىز. اتىڭىزدىڭ باسىن الماتىدان وڭتۇستىك شىعىسقا قاراي بۇرىپ، كوكپەك اتتى جازىقتى باسىپ ءوتىپ، وركەش-وركەش الاسا اتتى تاۋدان اسىپ، سالا-سالا سايلاردان ءوتىپ، الەمگە ايگىلى شارىن شاتقالىنا جەتە بەرە كىلت توقتاڭىز. ەندى سانمىڭداعان جىلدار بويىنا تىنىمسىز اققان اقتوعاي، كورتوعاي وزەندەرى سالعان كوزدى تارتار شاتقالدان باتىسقا قاراي قىرىق التى شاقىرىم جەردەگى قازاق دالاسىنىڭ سوناۋ قىرعىز ەلىمەن شەكارالاس جەرىنە ءيىرىم-يىرىم جولداردى جاعالاي وتىرىپ، تىك تارتا بەرىڭىز. قوش كەلدىڭىز! بۇل كورىپ تۇرعانىڭىز كۇنگەي الاتاۋىنىڭ سولتۇستىك ەتەگىندە ورنالاسقان الماتى وبلىسى، كەگەن اۋدانىنا قاراستى ەلدى مەكەن - مەنىڭ اۋىلىم! توعىز تاۋدان اققان بۇلاقتى مەكەن - توعىزبۇلاعىم!
اۋىلىمدا 230 شاڭىراق، 1000-نان استام تۇرعىن، سال قاپەزدىڭ اتىمەن اتالاتىن ورتا مەكتەپ، بالا-باقشا، پوشتا، ۋچاسكەلىك امبۋلاتوريا، مەشىت، تويحانا، كلۋب، شاعىن جەكە دۇكەندەر بار. ماڭعىرعان مالى، كەمپىر مەن شالى، وسىمدىك تالى، ءبارى ءبارى. ۇيلەسىم تاپقان، نۇر شۋاق شاشقان، كوكتەمدە، جازدا اشىق اسپان، ال، تۇرعىندارى، مەيىرىمدى اسقان... سۋرەتتەي بەرسەڭ ءسوز قالماس...
كەڭ بايتاق قازاق دالاسىنىڭ ءقايسىبىر بۇرىشىن مەكەن ەتكەن ادەتتەگى اۋىلداردان ەش ايىرماشىلىعى جوق بۇل اۋىلدىڭ دا، ارينە! دەگەنمەن، بۇل مەنىڭ اۋىلىم! ايقىش-ۇيقىش دۇرىس جينالماعان توسەكتەي دوڭەس-دوڭەس جوتالاردىڭ ءار توبەسىندە ءبىر ءتۇتىن، ياعني ءبىر ءۇي دەسە دە بولادى. ءۇشىنشى، ءتورتىنشى كورشىڭە بارۋ ءۇشىن، ءبىر قوتىر كوشەدەن، ءبىر سايدان اسۋىڭ كەرەك. جو-جوق، اۋىلىم شاشىلعان اسىقتارداي ەمەس، تەك كەڭ. بۇل مەنىڭ كىندىك قانىم تامىپ، العاش تىرشىلىك اتاۋلىمەن، كوز ۇشىنداعى كوكجيەكپەن تانىسىپ، اياق «شىعىپ» ەڭبەكتەپ، تومپاڭداپ، جالاڭاياق شاپقىلاپ، ءجۇز ءسۇرىنىپ، مۇرنىمدى، تىزەمدى جەرگە ءسۇيدىرىپ، دوڭىنە ورمەلەپ، سايىن تاسالاپ، بالا-باقشاسىنا، مەكتەبىنە جۇگىرىپ، قىسقاسى، بالداي ءتاتتى بالالىق شاعىم وتكەن قۇتتى مەكەنىم-توعىزبۇلاعىم!
نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعىمەن، سونىڭ ىشىندە، جىلقى، سيىر، قوي وسىرۋمەن اينالىساتىن اۋىل تۇرعىندارى جاز شىعا ەكىاشا جايلاۋىنا، كەڭسۋ وزەنىنە جانە سوناۋ قىرعىز ەلىنىڭ جاسىباي كولىنە دەيىن جايلاۋعا اتتانادى. قىس تۇسە تورايعىر قىستاۋىن مەكەن ەتەدى.
اۋىلىمدى باۋىرىنا جاسىرىنعان كۇنگەي الاتاۋىندا قابان، بۇعى، ەلىك، تۇلكى، قاسقىر، سىلەۋسىن بار. قىرقىنشى جىلدارى قاراقۇيرىق، ايۋ بولعان. الايدا، بەلگىلى-بەلگىسىز سەبەپتەرمەن ولار مەكەندەرىن اۋىستىرعان دەسەدى. سونىمەن قاتار، تاۋدا تۇرگەن شىرشاسى، شەتەن، دولانا، ءۇشقات، سارىاعاش، قايىڭ، نەشە ءتۇرلى تال-تەرەكتەر وسەدى. جانە وندا مەركى اتتى وزەن اعادى. ول كەڭسۋ، قارقارا وزەندەرىمەن قوسىلىپ، شارىنعا قۇيادى. جازدىڭ سوڭعى ەكى ايى تاۋدا سامساپ تۇرىپ تاڭقۋراي پىسەتىن، تاۋعا شىعىپ، وندا اعىپ جاتقان بالىقسىز وزەن مەركىگە شومىلا، ءبىر سەرگىپ قايتاتىن كەزەڭ. تاڭقۋرايدى تەرىپ، اۋىل اراسىنا، كورشى اۋىلدارعا ساتۋمەن اينالىساتىن اۋىلىمنىڭ ويىن بالالارى كۇزدىك كەيبىر جاماۋلارىن جاماۋعا تيىن-تەبەن تاۋىپ، اتا-انالارىنىڭ ءبىر جاعىنا شىعىسادى. ول دا بولسا كىشكەنتايىنان ەڭبەك ەتۋگە ۇيرەتكەن ءومىر ساباقتارىنىڭ ءبىرى بولسا كەرەك. ون ءبىر، ون ەكى جاستا بولعانىمدا، ەڭ العاش تاڭقۋراي تەرۋگە شىعىپ جۇرگەن شاقتا، مويىما ىلىنگەن بانكانى ەندى تولتىرا بەرگەندە، بانكاممەن، تاڭقۋرايىممەن قوسا تاۋدان دومالادىم. قولىمدى سىرىپ، قالاقاي شاقسا دا، ول ءۇشىن ەمەس، توگىلگەن تاڭقۋراي ءۇشىن جىلاعانىم ءالى ەسىمدە. ايتا بەرسە ەستەلىك كوپ توعىزبۇلاق جايلى...
اقشا بۇلتتارىڭ كوك اسپانىڭنان كوشكەندە...
جازىق دالاڭا كوكمايسا ءشوبىڭ وسكەندە...
ارپا، بيدايىڭ كۇز كەلە تونىن شەشكەندە...
جىلى نوسەرىڭ جەرىڭە نۇرىن توككەندە...
مالشى-قونشىلار اق قاردى بەلدەن كەشكەندە...
تىرلىك قىلماعان قالمايدى-اۋ، ءسىرا، ەش پەندە...
تىپىڭداپ سول ءبىر بىتپەيتىن كۇيبەڭ كەشتە دە...
توعىزبۇلاعىم مەنىڭ، كەتپەيسىڭ ويدان، ەستەن دە...
جىراققا سەنى از ۋاقىت تاستاپ كەتسەم دە...
ارمانعا، تىلەك، ماقساتقا قانشا جەتسەم دە،
الەمدى شارلاپ، ءتۇرلى ەلدى باسىپ وتسەم دە...
ۇمىتتىرمايتىن ەستەلىكتەرىم كوپ سەندە...
توعىزبۇلاعىم، ەستەلىكتەرىم كوپ سەندە...
ەندەشە، توعىزبۇلاقتىڭ تاڭعاجايىپ سۋرەتتەرىن تاماشالاڭىزدار.
ۇسىنعان: ماقپال سەمباي
پىكىر قالدىرۋ