شاپاعات التىنشى بالاعا اياعى اۋىر. بۇل جولى دا قىز ەكەنىن كۇيەۋىنە ايتا الماي قينالىپ ءجۇر. 20 جىل وتاسقان جارىنا ۇرپاق جالعاستىراتىن ۇل سىيلاي الماعانىنا ىشتەي ءوزىن كىنالى سەزىنەدى. وعان كۇيەۋى مەن تۋىس، تۋعان، دوس-جاران مەن كورشى-قولاڭنىڭ اسەرى دە جوق ەمەس. ورايى كەلسە شاپاعاتتى جاندى جەرىنەن ءتۇرتىپ قالۋعا ءازىر.

شاپاعات جولداسى اقبەرەننەن قىزدى بولاتىنىن جاسىردى. ونىڭ وسى جولى ۇل بولار دەگەن ءۇمىتىن ۇزاققا سوزعىسى كەلدى مە، الدە بوسانعانشا كۇيەۋىنىڭ "سەن قاتىن، ماعان ۇل تۋىپ بەرۋگە جارىمادىڭ" دەگەن ايىپتاۋلاردان ۋاقىتشا بولسا دا "قۇلاعىم تىنىش بولسىن" دەدى مە قىز تۋرالى ءلام-ميم دەپ جاق اشپادى. "ءسابيدىڭ جىنىسىن انىقتايتىن ۋاقىتتا تەرىس اينالىپ جاتىپ الادى" دەگەن سىلتاۋى دا دايىن. ونى دارىگەرگە كورىنۋگە بارعاندا جانىندا وتىرعان جۇكتى ايەلدەن ەستىپ العان. بالانىڭ جىنىسىن وتباسىنان جاسىرۋ يدەياسى دا سول كەزدە تۋدى. ءبىراق ەرتە مە، كەش پە شىندىق بەلگىلى بولارى انىق.

اي، كۇنى جەتىپ شاپاعات تاعى ءبىر قىزدى دۇنيەگە اكەلدى. ءۇشىنشى قىزدان كەيىن پەرزەنتحانا تابالدىرىعىن كۇزەتۋدى قويعان اقبەرەن بۇل جولى ۇلدى بولامىن دەگەن ءالسىز بولسا دا ءۇمىتىن ارقالاپ كەلدى. جۇرەگى كەۋدەسىنەن ىرشىپ تۇسەردەي، ومىرىندەگى ەڭ شەشۋشى ءساتتى كۇتىپ وتىرعانداي تىپىرشىپ ءبىر ورىندا وتىرا المادى. "باۋى بەرىك بولسىن، قىزدى بولدىڭىز" دەگەن دارىگەردىڭ قۇتتىقتاۋىن ەستىگەندە ۇستىنە مۇزداي سۋدى توگىپ جىبەرگەندەي كۇي كەشىپ، اڭتارىلىپ تۇرىپ قالدى. ءىستىڭ ءمان-جايىن تۇسىنگەننەن كەيىن اشۋعا بۋلىعىپ، ىزادان كوزى شاقشيىپ كەتتى. پەرزەنتحانادان اتىلعان وقتاي ۇشىپ شىعىپ تىكەلەي سىراحاناعا تارتتى. كوزىنەن جاس ىرشىپ شىقتى.

اراقتى سىلقىتىپ جاتىپ جولداستارىنىڭ "ەركەكتەن عانا ەركەك تۋادى"، "ايەلىڭە ۇل تۋعىزا المادىڭ"، "جاقسىراق تىرىسسايشى" دەگەن كەكەتۋلەرىن ەسكە العان سايىن باسا ءتۇستى.

تۋىستاردىڭ قۇتتىقتاۋلارى كوڭىل ايتۋعا كوبىرەك ۇقسايدى. "ەشتەڭە ەتپەيدى، ەندىگى جولى ۇل بولادى"، "قىز دا جاقسى عوي"، "قىز ۇلعا قاراعاندا اكە-شەشەسىن كوبىرەك ويلايدى" دەپ جۇباتقانداي بولدى. ءبىراق بۇل سوزدەر اقبەرەندى جۇباتا قويمادى. ول قىزى مەن ايەلىن پەرزەنتحانادان شىعارۋعا دا بارمادى. قۇددى ءبىر قۋانىشتى كۇن ەمەس، قارالى كۇندەي تۇڭىرەنىپ جۇمىسىنا كەتتى.

شاپاعات بوتا كوزدى قىزىنا قاراپ تۇرىپ "ەەە، بوتام-اۋ دۇنيەگە كەلمەي جاتىپ ءوز اكەڭ سەنەن تەرىس اينالدى عوي" دەپ كوز جاسىن سىعىپ الدى. شاپاعات كوزى تورسىقتاي قىزىن بوتاكوز دەپ قويۋدا قالاپ ەدى. الايدا ۇل تۋماعانى ءۇشىن جازىقتى بولعان شاپاعات سابيگە اتتى ءوزىم قويام دەۋى كەشىرىلمەس كۇنامەن پارا-پار ەدى. اۋلەتتىڭ ۇلكەندەرى ءوزارا اقىلداسىپ ءساليما، ءباتيما، ۇلجان، ۇلبولسىن، ۇلمەكەننەن كەيىن التىنشى قىزىنىڭ ەسىمىن توقتاسىن قويدى. اقبەرەنگە التىنشى قىزىنا جيھاز دەگەن ەسىم بەرسە دە ءبارىبىر ەدى.

توقتاسىنمەن ول وتباسىدا بالا توقتادى. وعان سەبەپ اقبەرەننىڭ ارمان قۋىپ باسقا ايەلگە ۇيلەنۋىندە ەدى. ونىڭ مۇنداي قادامعا بارۋىنا تۋىستارى دا تۇرتكى بولدى. "توسەك جاڭعىرتساڭ ۇلدى بولاسىڭ" دەگەن سوزگە ەرىپ، ساعىم قۋىپ 20 جىل وتاسقان ايەلى مەن التى قىزدىڭ كوزىن جاۋتەڭدەتىپ تاستاپ كەتتى.

شاپاعات التى بالانى ءوسىرۋ ءۇشىن كۇننىڭ اتىسىنان، ءتۇننىڭ باتىسىنا دەيىن ەكى، ءۇش جۇمىستا شاپقىلاپ ءجۇردى. اكەنىڭ ماحابباتتىن كورمەگەن توقتاسىن انالىق مەيىرىمگە دە بولەنە قويمادى. اناسى كۇن ۇياسىنان شىقپاي جۇمىسقا كەتىپ، بۇلار ۇيىقتاپ جاتقاندا شارشاپ، شالدىعىپ كەلەدى. ءۇي تىرلىگى تۇڭعىشى ءساليمانىڭ موينىندا. قىزداردىڭ وقۋ ۇلگەرىمىن قاداعالاۋ – ءباتيمانىڭ مىندەتى.

ۋاقىت شىركىن كۇيبەڭ تىرشىلىكپەن ءوتىپ جاتتى. توقتاسىن مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، وقۋشى اتاندى. الايدا مەكتەپ توقتاسىن ويلاعانداي كوڭىلدى مەكەن بولماي شىقتى. كلاسستاستارى ونىڭ ەسىمىن مازاق ەتىپ، شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەندە ءوز اكەسى ودان تەرىس اينالعانىن ايتىپ كەكەتتى. توقتاسىن ۇيگە جىلاپ كەلەدى، "مەكتەپكە بارمايمىن" دەپ كۇندە قيعىلىقتى سالادى. ءبىراق اپكەسىنەن تاياق جەگەننەن كەيىن كوز جاسىن كول قىلىپ مەكتەپكە قايتا بارادى. توقتاسىن ءۇشىن ءار اتقان تاڭ ءدال وسى وزگەرمەيتىن سەنارييمەن باستالادى.

توقتاسىندى كلاسستاستارى مازاق ەتكەن سايىن "اكەم مەن ءۇشىن ءبىزدى تاستاپ كەتتى" دەگەن وي ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ، مازا بەرمەدى. ءوزىن كىنالى سەزىنگەندىكتەن اپكەلەرى مەن اناسى دا جۇرەگىنىڭ تۇبىندە ونى كىنالايتىنداي كورىنەتىن. ۇيدەن جىراققا كەتكىسى كەلدى. ىزدەگەنگە، سۇراعان دەمەكشى كلاسستاسى تالعات توقتاسىندى مەكتەپتى ءبىتىرۋ كەشىنەن كەيىن الىپ قاشتى.

كوز جاسىن كول قىلىپ، جونىنە قويا بەرۋىن سۇراپ ەدى، ايەلدەر "ءبىز دە وسىلاي وتباسىن قۇرعانبىز. ەشتەڭە جوق. ۋاقىت وتە كەلە ءسۇيىپ كەتەسىڭ" دەپ جۇباتۋعا تىرىسقانداي بولدى. ايەلدەر قاۋىمىنان قولداۋ تابامىن دەگەن ءۇمىتى كۇل-تالقان بولدى. ەندىگى ءۇمىتى – تۋىستارىندا. قۋعىنشىلار كەلگەندە "قالمايمىن!» دەپ كەسىپ ايتىپ ەدى، ونىڭ قالاۋىنا ەشكىم قۇلاق اسپادى. "توقتاسىن، باقىتىڭ وسى جىگىت شىعار. قايتقان قىز جامان. ونى دا قاپەرگە ال. وسى ءۇيدىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان ەكەنسىڭ وسى جەردە قال. وسى اۋلەتكە تاستاي باتىپ، سۋداي ءسىڭ" دەپ سول ۇيدە شىرىلداتىپ تاستاپ كەتتى.

باقىتتى تۋىپ، وسكەن جەرىنەن تاپپاعان توقتاسىن ونى وتباسىلىق ومىردەن دە تاپپادى. كەرىسىنشە جاعداي ۋشىقتى. تالعات قالاعان وقۋ ورنىنا تۇسە المادى، ءجونى تۇزەۋ جۇمىسقا دا تۇرا الماي ءجۇر. اقشا تابۋ ءۇشىن جۇمىس تالعاماي قارا جۇمىستى ىستەۋگە ءماجبۇر. ومىردە جولى بولماعانىنا نالىپ، ءوشىن توقتاسىننان الاتىن. توقتاسىنعا جۇدىرىق جۇمساۋ ءۇشىن وعان بالەندەي سەبەپ تە كەرەك ەمەس ەدى. دۇرىس ىلىنبەگەن كيىم نەمەسە توقتاسىننىڭ شاشى وڭعا ەمەس، سولعا قايىرىلعانى تالعاتتىڭ اشۋىن كەلتىرۋى مۇمكىن ەدى. تالعات ونى كوك الا قويداي ەتىپ ساباسا دا جۇرت توقتاسىندى كىنالادى. "ءوزىڭ كىنالىسىڭ"، "تىلىڭنەن تاپقانسىڭ عوي" دەپ سوزبەن تۇيرەپ الاتىن. توقتاسىن ءتىپتى تۋعاندارىنان دا قولداۋ تاپپادى. ولار تەك "شىدا! شىدا!" دەۋمەن شەكتەلدى.  

ءبىر كۇنى تالعات ونى قاتتى ساباپ، توقتاسىن اۋرۋحانادان ءبىراق شىقتى. پوليسيا ءىستى تىركەپ، تالعاتتى ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا جاپتى. بۇنى ەستىگەن تالعاتتىڭ جاقىندارى توقتاسىننىڭ اۋىر حالىنە قاراماستان ونى ارىزدى قايتارىپ الۋعا ۇگىتتەدى. توقتاسىن بۇعان دەيىن دە تالعاتتىڭ قاتىگەزدىگىنە شىداماي تالاي مارتە ۇيدەن كەتىپ قالىپ جۇرگەن. الايدا تالعات اراعا تۋىس، تۋعاندى سالىپ، "ەندى قول جۇمسامايمىن" دەپ ۋادە بەرىپ، سوڭعى ءسوزىن ايتاتىن. مۇنداي كەزدەرى توقتاسىن تالعاتتى كەشىرىپ، قايتا ورالاتىن. ءبىراق باياعى جارتاس، سول جارتاس. بۇل جولى دا كوپشىلىكتىڭ قىسىمىنا شىداماعان توقتاسىن تالعاتتى كەشىردى. ءوز كۇيەۋىنىڭ ۇستىنەن ارىز تۇسىرگەنىنە ىممەن بولسا دا قولدامايتىنىن كورسەتكەن پوليسيا وكىلى ارىزىن قۋانا قايتارىپ بەردى.

ۋاقىتشا تالعات وزگەرگەندەي بولدى. ءىشۋىن قويىپ، توقتاسىنعا جىلى قاباق تانىتىپ ءجۇردى. توقتاسىن بالا كوتەردى. ءومىر بويى كورگەن قيىندىعىنىڭ وتەمى رەتىندە وسى ءسابيدى وعان بەرگەندەي بولدى. الايدا تالعات جۇمىسىنان ەكىنشى ايدىڭ دا ايلىعىن الا الماي، سالى سۋعا كەتىپ، ءبارى وزگەردى. باستىعىنا جاق اشا المايتىن تالعات بار اشۋىن ادەتتەگىدەي توقتاسىننان الدى. ءبىر جۇدىرىق قان بولىپ ۇيىپ قانا ۇلگەرگەن ءسابي مىنا جارىق دۇنيەنى كورمەستەن كەلمەسكە كەتتى. جاڭبىردان كەيىن شىققان كەمپىرقوساقتاي ءۇمىت سىيلاعان ءسابيى ەندى جوق ەكەنىن بىلگەندە توقتاسىن مىنا ومىردەن كۇدەر ءۇزدى. وزىنە قول جۇمساۋعا بەل بايلاعاندا الدىنان بەيتانىس ەر ادام بوگەت بولىپ تۇرا قالدى. ارىپ، توزعان ەر ادامنىڭ توقتاسىن سەكىلدى ومىردە بەينەت كورگەنى جۇزىندە ءاجىم بولىپ جازىلعان ەدى. كوز جانارىنان نۇر كەتكەن بەيتانىس ادام "قىزىم!" دەپ جىلاپ جىبەردى. توقتاسىن بۇل ءسوزدى ەستىگەندە بار مۇڭىن ۇمىتىپ، مىنا الەمنەن، ومىردەن بىرنەشە سەكۋندقا الىستاعانداي كۇي كەشتى. ەسىن جيىپ قاراما-قارسى تۇرعان بەيتانىس ادام سول ساتتە ەڭ جاقىن جان اكەسى ەكەنىن ەندى ۇقتى. ءومىر بويى كۇتكەن، كورمەسە دە ساعىنعان اكەسى قارسى الدىندا تۇر. توقتاسىننىڭ بويىن اشۋ، ىزا، وكىنىش، قۋانىش سەزىمى قاتار بيلەدى. قانداي رەاكسيا تانىتىپ نە ىستەيتىنىن دە بىلمەدى. قيالىندا اكەسىمەن كەزدەسۋىن ءارتۇرلى ەلەستەتسە دە، ءدال بىلاي اۋرۋحانادا، ومىردەن جاپا شەككەن ەكى باقىتسىز ادامنىڭ كەزدەسۋىندەي بولادى دەپ ويلاعان ەمەس.

توقتاسىن اكەسىمەن ءۇزىلدى، كەسىلدى سويلەسۋدەن باس تارتتى. سەبەبى ول ۋاقىتتا ونىمەن سويلەسۋگە دايىن ەمەس ەدى. الايدا اكەسىن كورگەننەن كەيىن وزىنە قول جۇمساۋ ويىنان اينىدى. اكەسى بىرنەشە رەت سويلەسۋگە تالپىنعانىنا قاراماستان ونىمەن كەزدەسۋدەن باس تارتىپ ءجۇردى. ءبىراق اكەسىنىڭ اۋىر دەرتكە شالدىققانىن ەستىگەندە ۋاقىتتىڭ تىعىز ەكەنىن ەندى ءتۇسىندى. بۇل سۋىق حاباردى ەستي سالىسىمەن اكەسىمەن كەزدەسۋگە اسىقتى.

اكەسى باستاپقى كەزدە "كەشىر! كەشىر!" دەگەننەن باسقا ەشتەڭە ايتا المادى. توقتاسىن اكەسىنە دەگەن رەنىشىن جىلدار بويى جۇرەگىنىڭ تۇبىندە ساقتاپ كەلدى. سول رەنىشى ەندى ەسەلەنە تۇسكەندەي. سەبەبى اكەسى ولاردى باقيلىققا اتتانباس بۇرىن ءوز جانىنىڭ تىنىشتىعى ءۇشىن ىزدەپ كەلگەندەي كورىندى.

توقتاسىننىڭ اكەسى اڭساعان "كەشىردىم" دەگەن ءسوزىن ەستىپ، باقيعا اتتاندى. وسى ءبىر سوزدە قانداي قۇدىرەت بار ەكەنىن توقتاسىن جىلدار بويى كەۋدەسىندە تاس بولىپ قاتقان وكپەسىنەن قۇتىلىپ، جەڭىلدەدى. بەس اپكەسىنەن بولەك تاعى ەكى ءسىڭلىسى بار ەكەنىن ءبىلدى.

تالعاتپەن اجىراسىپ جاڭا ومىرگە قادام باستى. "بايدان قايتقان" ستاتۋسى كەنەدەي جابىسۋى، ەر ادامدار ونعان بەينە ءبىر ەركەككە مۇقتاج جانداي قاراۋى جاراقاتىنا تۇز سەپكەندەي بولدى. ءبىراق بۇل قادام ونىڭ ومىرىندەگى جارقىن بولاشاققا جاساعان العاشقى قادام ەكەنىن كوپ ۇزاماي ءتۇسىندى.