قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق ساراپشىلار پۋلى جاسىل ەكونوميكاعا كوشۋ جانە ۇزدىك قول جەتىمدى تەحنولوگيالار پرينسيپتەرىن تالقىلاۋدا. ءاربىر وندىرىستىك نىسان وزدىگىمەن جۇمىس ىستەپ جاتىر. تەحنولوگيالىق اۋديت جۇرگىزىپ، زەرتتەلگەننەن كەيىن قاي تەحنولوگيانى ەنگىزۋ كەرەك ەكەندىگى بەلگىلى بولادى.

«حالىقارالىق «جاسىل تەحنولوگيالار» جانە «ينۆەستيسيالىق جوبالار» ورتالىعى» اق باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ماقسۇت ءابىلقايىروۆتىڭ ايتۋىنشا،  حالىقارالىق «جاسىل تەحنولوگيالار» جانە ينۆەستيسيالىق جوبالار ورتالىعى جىل سايىن جاسىل تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ، جاسىل ينۆەستيسيالاردى تارتۋ بويىنشا كونفەرەنسيا وتكىزەدى.

– پاريج كەلىسىمى اياسىندا ءار ەل قورشاعان ورتانى، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن قاجەتتى ەكولوگيالىق ستاندارتتاردى ەنگىزۋى كەرەك. قازاقستان جاڭا ەكولوگيالىق كودەكس اياسىندا ۇزدىك جوعارى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە ۇمتىلۋدا. ۇزدىك قول جەتىمدى تەحنولوگيالار ءپرينسيپىن ەنگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى نورما ايتىلدى. ءبىز ەۋروپالىق وداقتىڭ، رەسەي فەدەراسياسىنىڭ، وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىن قابىلدايمىز. بۇگىنگى تاڭدا كەز-كەلگەن مەكەمەدەن تارتىلاتىن كەز-كەلگەن ينۆەستيسيا ەكولوگيالىق تازالىقتى قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. ياعني، شەتەلدەن تارتىلعان ءار دوللار ەكولوگيالىق ساراپتامادان ءوتۋى كەرەك. بارلىق قاراجات ەكولوگيالىق ستاندارتتارعا ساي بولۋى كەرەك: ەنەرگيا تيىمدىلىگى بولۋى، CO2 (كومىرقىشقىل گازى) شىعارىندىلارىن ازايتۋى كەرەك. بۇل ءبىز جاۋاپ بەرەتىن ءبىزدىڭ ورتالىقتىڭ ەكىنشى باعىتى، – دەدى ماقسۇت ءابىلقايىروۆ.

ۇزدىك قول جەتىمدى تەحنولوگيالار قاعيداتىن ەنگىزۋ ماسەلەسى ۇزاق مەرزىمدى جانە اۋقىمدى پروسەسس ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. حالىقارالىق «جاسىل تەحنولوگيالار» جانە ينۆەستيسيالىق جوبالار ورتالىعى بۇل جۇمىستى بىلتىردان بەرى جۇرگىزىپ كەلەدى.

كەلەسى جىلدان باستاپ شاعىن، ورتا جانە ميكرو كاسىپكەرلىكتى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن «جاسىل» قارجىنى بەلسەندى تۇردە تارتۋ باستالادى. ياعني، ەگەر جوبانى قارجىلاندىرۋعا ينۆەستيسيا تارتىلسا، وندا كاسىپورىن بەلگىلى ءبىر تالاپتارعا ساي بولۋى كەرەك، مىسالى CO2 شىعارىندىلارىنا باعىتتالعان بولۋى مۇمكىن، نەمەسە ەگەر كومپانيا جابدىق ساتىپ السا، ول ەنەرگيانى ۇنەمدەۋى كەرەك دەگەن سياقتى.

مۇنىمەن قوسا، مۇددەلى كاسىپورىندار ق ر ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى، «بايتەرەك» ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگى جانە «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورىمەن بايلانىسقا شىعا الادى. حالىقارالىق جاسىل تەحنولوگيالار مەن ينۆەستيسيالىق جوبالار ورتالىعى دا كەڭەس بەرۋگە دايىن ەكەنىن جەتكىزدى.

كوروناۆيرۋستىق پاندەميا ەكونوميكانىڭ تۇراقتى مودەلدەرىنە كوشۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى. وسى مودەلدەردىڭ ءبىرى بىرنەشە جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان «جاسىل» ەكونوميكا بولىپ سانالادى.

«كيپر» اناليتيكالىق توبىنىڭ جەتەكشىسى ەرلان سمايىلوۆ ەاەو ەلدەرىندەگى ەكونوميكالاردىڭ قۇرىلىمدارى ۇقساس بولعاندىقتان، ەكولوگيالىق پروبلەمالارعا كوزقاراستار ۇقساس دەگەن پىكىردە.

– ارتىقشىلىعى – قازاقستان پروبلەمالارعا نازار اۋدارادى. مەملەكەتتىڭ مىندەتتەرى ورىندالۋدا – نورماتيۆتىك جانە اكىمشىلىك شەكتەۋلەر قويىلىپ، ءتيىستى باقىلاۋشى ورگاندار كومپانيالارعا نەمەسە حالىققا ەكولوگيالىق ستاندارتتاردى ساقتاۋعا ماجبۇرلەپ، سىندارلى رەتتەۋشى قىسىم جاسايدى. وسى باعىتتا ودان ءارى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بۇل تۋرالى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ قىركۇيەكتەگى جولداۋىندا ناقتى كورسەتىلگەن، – دەدى ول.

ناتيجەسىندە كومپانيالار قورشاعان ورتاعا كوبىرەك ينۆەستيسيالاي باستادى. ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا بىلتىر جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار تەحنولوگيالاردىڭ ەكولوگيالىق تازالىعىن جاقسارتۋعا 174 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيسيالادى. «جاسىل» ەكونوميكانىڭ بولاشاعى تۋرالى ايتاتىن بولساق، بۇل ماسەلە وزەكتى كۇن تارتىبىندە بولۋى جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى جوبالارى ودان ءارى ىسكە اسىرىلۋى ماڭىزدى.

ال 22 قازاندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ءتورتىنشى وتىرىسى وتكەن بولاتىن. ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى ارمان قاشقىنبەكوۆ جاڭا تەتىكتەردى ەنگىزە وتىرىپ، 2030 جىلعا دەيىنگى ۇلتتىق تۇراقتى دامۋ باعدارلاماسىن جاساۋدى ۇسىندى:

– ۇلتتىق سەنىم كەڭەسى ءبىر جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە ءوزىنىڭ قۇندىلىعى مەن وزەكتىلىگىن دالەلدەدى. ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ ومىرىنە اسەر ەتكەن كوپتەگەن ءارتۇرلى ۇسىنىستار قارالدى جانە ىسكە اسىرىلدى. مەملەكەت باسشىسى ءوزىنىڭ جولداۋىندا ايتقان تۇراقتى دامۋ جانە جاسىل ەكونوميكا تاقىرىبى ءقازىردىڭ وزىندە ءححى عاسىرداعى قوعامنىڭ العا جىلجۋىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى. تۇراقتى دامۋ دەگەنىمىز – بولاشاق ۇرپاقتىڭ ءوز قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ قابىلەتىنە نۇقسان كەلتىرمەي، قازىرگى ۇرپاقتىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ، – دەدى ول.

ۇلتتىق سەنىم كەڭەسى 2030 جىلعا دەيىنگى ونجىلدىققا ارنالعان ۇلتتىق دامۋ باعدارلاماسىن ۇلتتىق دەڭگەيدەگى جوبالاردى كەڭەيتۋ ماقساتىندا ەكوجۇيە، جابىق ەكونوميكا سياقتى جاڭا تەتىكتەر مەن تەرميندەردى ەنگىزە وتىرىپ ازىرلەۋدى ۇسىنىپ وتىر. پرەزيدەنتتىڭ بيىلعى جولداۋىندا جانە ۇكىمەت وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە ۇلتتىق پاركتەردى دامىتۋ، ەكوتۋريزم، ەكولوگيالىق ءبىلىم، جانۋارلاردى قورعاۋ جانە ت.ب. سياقتى تۇراقتى دامۋ مەن جاسىل باستامالارعا ەرەكشە نازار اۋدارىلعانى بەلگىلى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان 4 جىل بۇرىن كليماتتىڭ وزگەرۋى تۋرالى پاريج كەلىسىمىن راتيفيكاسيالادى جانە ءبىز وسى ارقىلى 2030 جىلعا قاراي كومىرقىشقىل گازىنىڭ شىعارىندىلارىن 15% تومەندەتۋگە مىندەتتەمە الدى.

جاقىندا ءىرى قالالارداعى اۋا ساپاسى تۋرالى ماسەلەلەلەرى تالقىعا سالىندى. مۇندا ۇلتتىق سەنىم كەڭەسى قالالارداعى قازىرگى اۋانىڭ ساپاسىن انىقتاۋ جانە ەكونوميكالىق ىنتالاندىرۋ مەن تازا اۋا مەن ينفراقۇرىلىمعا ينۆەستيسيالاردى دامىتۋ ءۇشىن ەكولوگيا مينيسترلىگى، بۇۇ-نىڭ قازاقستانداعى دامۋ باعدارلاماسى جانە «تالاپ» اۋا ساپاسى ورتالىعى اراسىندا بىرلەسكەن اۋا ساپاسى جوباسىن ۇسىندى.