وتكەن 3 ايدا رەسەي فەدەراسياسى سوڭعى 8 جىلدا بولىپ كورمەگەن پايداعا كەنەلدى – مۇناي-گاز ساتۋدان ەلگە $134،9 ملرد ەكسپورتتىق پايدا ءتۇستى. بۇل وتكەن توقسانداعىدان $19،8 ملرد-قا ارتىق، ال 2020 جىلدىڭ ءدال وسىنداي كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 70%-كە كوپ. شيكى مۇنايدى ەكسپورتتاۋدان تۇسكەن ۆاليۋتالىق ءتۇسىم وتكەن جىلعىدان 1،5 ەسەگە، مۇناي ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋدان تۇسكەن ءتۇسىم ەكى ەسەگە، "گازپرومنىڭ" وسى توقسانداعى تابىسى وتكەن جىلعىدان 152%-كە كوبەيگەن. كومىرسۋتەگىنسىز ەكسپورت وتكەن توقسانمەن سالىستىرعاندا 25%-عا وسكەن (مۇناي ونىمدەرى ءتۇسىمىنىڭ 2 ەسە كوبەيۋىنە قازاقستاننىڭ دا ۇلەسى مول ەكەندىگىن بايقاپ وتىرعان بولارسىزدار).

جارايدى، حوش دەلىك. ەندى مىنا قىزىقتى قاراڭىز. قازىناعا تۇسكەن وسىنشاما مول قارجىنىڭ سىرتقا اعىلۋى دا 2014 جىلدان بەرگى رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتكەن. مىسالى ەكىنشى توقسانمەن سالىستىرعاندا ءۇشىنشى توقساندا قارجىنىڭ جەكە سەكتور ارقىلى سىرتقا تاسىلىپ اكەتىلۋى 6 ەسە ءوسىپ، $33،9 ملرد-تى قۇراعان. بۇل سوڭعى 7 جىلداعى رەكوردتىق كورسەتكىش. جالپى وسى جىلدا ۆاليۋتانىڭ سىرتقا اعىلۋى $69،5 ملرد بولىپتى. بۇل دا 2014 جىلدان بەرگى رەكوردتىق كورسەتكىش، ويتكەنى 2014 جىلى ول $128،5 ملرد-تى قۇراپتى.

بۇل ورتالىق بانك (وب) ەسەبىندەگى جاريا كورسەتكىشتەر عانا. ودان باسقا "كولەڭكەلى كاپيتالدىڭ" دا سىرتقا اعىلۋى كۇشەيگەن. ءۇشىنشى توقساندا وب ەسەپتىك بالانستا "قاتەلەر مەن ۇڭىرەيگەن بوس كەڭىستىكتەر" بايقاپتى، سونى اناليز جاساعاندا ونىڭ 2 توقسانمەن سالىستىرعاندا 11 ەسەگە كوبەيگەنىن تاپقان.

وسىنشا مول تابىستان رەسەي حالقى نە ۇتتى؟ مىسالى رۋبل كۇشەيدى مە؟ باعا ءتۇستى مە؟ ارينە، ونداي ەشتەڭە بايقالماعان، ياعني حالىق مۇنى سەزگەن دە جوق. شىلدە-قىركۇيەك ايلارىندا رۋبل تەك قانا 0،5%-كە كۇشەيگەن. ويتكەنى قازبا بايلىقتان تۇسكەن تابىستى دۇرىس ءبولۋدىڭ ورنىنا رەسەيدە تەك قانا جوعارىدا وتىرعان شەنەۋنىكتەر مەن وليگارحتار عانا بايي تۇسەدى.

كەزىندە جون ماككەين بىلاي دەپتى: "رەسەي دەگەنىمىز وزدەرىن ەلمىز دەپ مايموڭكەلەيتىن، شىندىعىندا بار بولعانى بەنزوكولونكا عانا. ول كلەپتوكراتيا، كوررۋپسيا. ولاردىڭ ەكونوميكاسى شىندىعىندا تەك مۇناي مەن گازعا عانا تاۋەلدى".

سوندىقتان دا رەسەي سياقتى ەل بولماۋى ءۇشىن گەرمانيا كانسلەرى مەركەل ەندى 25 جىلدا كليماتتىق تەپە-تەڭدىككە جەتەمىز دەپ ايتقانداي، 25 جىل كۇتۋدىڭ قاجەتى جوق، باتىس تەزدەتىپ رف مۇناي، گازىنان باس تارتۋى كەرەك. ول ءۇشىن سۋتەگىنى ەنەرگيا كوزى رەتىندە پايدالانۋدا قولعا الۋعا ءتيىس.

"تۇيەنى جەل شايقاسا ەشكىنى اسپاننان ىزدە" دەگەن ءسوز بار. رەسەيدەگى جاعداي وسىنداي بولسا ەندەشە قازاقستانداعى جاعداي بۇدان دا ناشار، ونى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە جۇگىنبەي-اق كۇندەلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىسىنان دا بايقاۋعا بولادى – باعالار ءوسىمى توقتار ەمەس، كۇن سايىن وسۋدە. ال ازدى-كوپتى مۇناي ساتۋدان تۇسكەن تۇسىمدەردىڭ قايدا كەتىپ جاتقانىن جاقىندا جاريالانعان "پاندورا جاشىگىندەگى" شەنەۋنىكتەر ايقىن كورسەتتى.

قۇداي اقىرىن بەرسىن، تەك تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلىپ قالماساق بولعانى.

قۋانىش ەدىلحانتەگى

شولۋشى