قوزعالىستىڭ بۇل ءتۇرى الدەقاشان ءقاۋىپسىز بولۋدان قالعان. ليفتتەردى ورناتۋ مەن پايدالانۋدى قۇزىرلى ورگاندار ناشار باقىلايدى. ءتيىستى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى جوق كەز كەلگەن جەكە كاسىپورىن جولاۋشىلار مەن جۇك ليفتىلەرىن ورناتىپ، رەتتەپ، جوندەي الادى. وعان ارنايى قويىلعان بىلىكتىلىك تالاپتارى جوق. بۇل ماسەلەنىڭ ءتۇبىرى 2014 جىلى ەليەۆاتورلاردىڭ جۇمىسىن باقىلاۋ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا بەرىلگەنىندە. كوپتەگەن ايماقتاردا باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن رەسۋرستار جەتىسپەيدى. وسىدان كەيىن ليفتكە بايلانىستى اپاتتار جيىلەپ كەتكەن.
ەلىمىزدەگى تۇرعىن ۇيلەردەگى ليفتتەردىڭ 4 مىڭنان استامى جوندەۋدى نەمەسە اۋىستىرۋدى قاجەت ەتەدى. ق ر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، 2018-2022 جىلدار ارالىعىندا ەلىمىزدە ليفتتەردىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەمەۋى سالدارىنان 13 توتەنشە جاعداي تىركەلگەن. ونىڭ 8ء-ى ادام ولىمىمەن اياقتالدى. بيىل دا قايعىلى وقيعالار كوپ بولدى. اقتاۋ قالاسىندا ليفت قۇلاپ، 34 جاستاعى ەر ادامدى باسىپ قالدى. كۇنى كەشە استانادا بايتۇرسىنوۆ كوشەسىندەگى كوپقاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىندە ليفت ىشىندەگى تەمىر كونسترۋكسيا تۇرعىننىڭ باسىنا قۇلادى. «الجير» مۋزەيىندە جەدەلساتى قۇلاپ، ەكى ايەل جاپا شەككەن. قىلمىستىق كودەكستىڭ 306-بابىنىڭ 2-بولىگىنىڭ 2-تارماعى «قاۋىپسىزدىك تالاپتارىنا ساي كەلمەيتىن تاۋارلاردى شىعارۋ نەمەسە وتكىزۋ، جۇمىستاردى ورىنداۋ نەمەسە قىزمەتتەردى كورسەتۋ» بويىنشا ءىس قوزعالدى. ليفت جاڭا بولعانىمەن، ءقاۋىپسىز ەمەس ەكەنى، جوندەۋ، تەكسەرۋ جۇمىستارى ولقى جۇرگىزىلگەنىنىڭ دالەلى وسى.
قازاقستان ليفتشىلەرى ۇلتتىق قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى ەرجان يگىبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، نارىقتا ليفتتەرگە قىزمەت كورسەتۋ جانە ورناتۋمەن اينالىساتىن بىلىكتىلىگى جوق، ۇلتتىق ستاندارتقا ساي ىستەي المايتىن كومپانيالار كوپ. الايدا، ولاردى تەكسەرۋگە موراتوريي كەدەرگى كەلتىرەدى. سوندىقتان ۋاكىلەتتى ورگاندار ەشقانداي شارا قولدانا الماي وتىر. ە.يگىبايەۆ اتتەستاتى جوق كومپانيالاردىڭ دا تەندەر ۇتقان كەزدەرى كەزدەسكەنىن ايتادى. ادام قاۋىپسىزدىگى ەمەس، جەكەلەنگەن ادامداردىڭ قالتاسىن قامپيتۋ باستى ورىنعا شىققان.
قازاقستاننىڭ ليفت وپەراتورلارىنىڭ ۇلتتىق قاۋىمداستىعىنىڭ دەرەگىنشە، باستى پروبلەما – ەسكىرگەن ليفتتەردىڭ كوپتىگى جانە ءتيىستى جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلمەۋى. قازاقستاندا مەرزىمى 25 جىلدان اسىپ كەتكەن 4500-گە جۋىق ليفت شۇعىل اۋىستىرۋدى قاجەت ەتەدى. بۇل جاعىنان پاۆلودار وبلىسى كوش باستاپ تۇر. مۇندا 1000-نان استام ءليفتتى اۋىستىرۋ كەرەك.
25 جىل قولدانىستا بولعان ليفتتەرگە باعالاۋ جۇرگىزىلۋى ءتيىس. باعالاۋدى زاڭناماعا سايكەس اككرەديتتەلگەن جانە ليفتكە قىزمەت كورسەتۋگە جاۋاپتى ۇيىم جۇرگىزە الادى. ءبىراق كومپانيا جارامدى دەپ تاپسا، جۇمىسىن جالعاستىرا بەرەدى.
جوسپاردان تىس جوندەۋگە نە اۋىستىرۋعا قوماقتى قاراجات قاجەت. تۇرعىندار داۋىسقا سالىپ، تولتىرىلعان حاتتاما تۇرعىن ءۇي ساياساتى باسقارماسىنا قاراستى كوممۋنالدىق كاسىپورىنعا بەرىلەدى. وسى قۇجات نەگىزىندە پايىزسىز اقشا ءبولىنىپ، اي سايىنعى تولەم تۇرىندە اقشا الىنادى. مىسالى، الماتىداعى جاروكوۆ-ليەۆيتان كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى توعىز قاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىندە اۋىستىرىلعان جاڭا ليفت ءۇشىن تۇرعىندار اي سايىن 14 مىڭ تەڭگە كولەمىندە تولەم جاساپ كەلەدى. بۇل تولەم 3 جىل مەرزىمگە سوزىلماق. جالپى قۇنىن ەسەپكە الساق، اتالعان مەرزىمدە 12 ملن 96 مىڭ تەڭگەگە جۋىق قاراجات جينالادى. ورتاشا ايلىقپەن كۇن كورىپ جۇرگەندەرگە مۇنداي كولەمدەگى اقشا اۋىرلىق سالادى. سول ءۇشىن كوپ تۇرعىن ەسكى جەدەلساتىلارىن جاڭاسىنا اۋىستىرۋعا قۇلىقسىز.
«سپۋتنيك» كەشەنىنىڭ تۇرعىنى:
– ليفت سوڭعى كەزدە ءجيى بۇزىلاتىن بولدى. جۋىردا ليفتىدە ءورت شىعىپ، بۇكىل جۇرت دۇرلىكتى. بۇزىلا بەرەتىن ليفتىگە الاڭداي باستادىق. 17 قاباتتى ۇيدە تۇرامىن. ەكى ءليفتىمىز بار. بىرەۋى سىنىپ قالسا، كادىمگىدەي ابىگەرگە تۇسەمىز. ءبىر ليفت 17 قاباتتىڭ تۇرعىندارىن تاسىپ ۇلگەرمەيدى. مەكتەپكە باراردا بالالارىمىز ليفت كۇتىپ، ساباققا كەشىگىپ قالادى. ليفت بۇزىلعان كەزدە ىشىندە قامالىپ قالامىز. شامىمىزعا تيەتىنى، ليفت جۇمىسىن قاداعالايتىن ۇيىم ۋاقىتىلى كەلىپ، بۇزىلعان ءليفتىنى جوندەپ بەرە المايدى. ءبىراق اي سايىن ليفت اقىسىن تولەپ وتىرمىز. الايدا ليفت نە دۇرىس جۇمىس ىستەمەيدى، نە ونى جوندەيتىن ادام كەلمەيدى.
ليفتكە قاتىستى داۋ كوبەيىپ بارادى. ۇيلەر تۇگىلى، مەكەمەلەردە دە كەزەك، ءليفتتىڭ بۇزىلۋى كوپ. ايتپاقشى، شەنەۋنىكتەر مەن باسشىلار قاتارداعى قىزمەتكەرلەرمەن كەزەكتە تۇرعىسى كەلمەيدى. سول ءۇشىن ولارعا بولەك ليفت قاراستىرىلعان. مىسالى، ب ا ق وكىلدەرى توعىسقان استاناداعى اتى دارداي قازمەديا قىزمەتكەرلەرىنىڭ مۇنداي بولىنۋشىلىككە ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتوراتىندا دا باسشىلىق ءۇشىن ارنايى ليفت بار. وزگە قىزمەتكەرلەر، سابىلعان ستۋدەنتتەر ەكى ليفتكە كەزەك كۇتۋگە ءماجبۇر. ورتاشا ەسەپپەن ۇلكەن ليفتكە 8 ادام ءمىنۋى كەرەك، ال مۇندا امالسىزدان ەكى ەسە كوپ ادام ءمىنىپ كەتەدى.
پىكىر قالدىرۋ