مەندەلەيەۆتىڭ كەستەسىندەگى كوپتەگەن ەلەمەنت جەرىمىزدە كەزدەسەدى دەپ  بورىكتى اسپانعا اتقانىمىزبەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن پايداسىن كورگەن كوپشىلىك جوق. جەر استى بايلىعى بۇگىندە بىلىقتىڭ ورداسىنا اينالعانداي. اتاپ ايتار بولساق، كوگىلدىر وتىن قورى بويىنشا ەلىمىز الەمدىك رەيتينگتە 15ء-شى ورىندا تۇر. ءبىراق قاراپايىم كولىك تىزگىندەگەندەردىڭ سۇيىتىلعان گاز ىزدەپ اۋرە-سارساڭعا تۇسەتىنى ءجيى كەزدەسەتىن ادەتكە اينالدى.

ودان قالدى كومىر جاعىپ، قىستىڭ ناۋبەتىن تارتىپ جاتقاندار تاعى بار. پروبلەما شاش ەتەكتەن تۇرعاندا، بىزدەگى جاعداي جاقسى دەپ ايتۋدىڭ ءوزى ىڭعايسىز. KAZENERGY فورۋمىندا ايتىلعانداي، ءالى كۇنگە دەيىن مۇرتى بۇزىلماي تۇرعان 4 ترلن تەكشە مەتر سۇيىتىلعان گاز بار ەكەن. ءبىراق ونىڭ ءوزى دۇرىس زەرتتەلمەگەن. سونىمەن بىرگە بۇل جەر استى قويناۋىندا جاتقان بايلىقتىڭ سيفرى بۇدان دا جوعارى دەپ بولجانۋدا. بولجام بويىنشا 62 تريلليونعا جەتىپ جىعىلادى دەگەن پىكىردە. ەگەر ءدال وسى اقپارات راستالار بولسا، وندا ەلىمىز بىردەن 10-شى ورىنعا شىعۋى دا بەك مۇمكىن.

«قازاقستان سۇيىتىلعان گاز قورى بويىنشا ءقازىر 15ء-شى ورىندا بولسا، الداعى ۋاقىتتا ۇزدىك 10-دىققا ەنۋ مۇمكىندىگى بار. ول ءۇشىن قازىرگى ۋاقىتتا اشىلماعان كۇيى، ەشكىم تيىسپەي وتىرعان  قوردى ناقتىلاپ، زەرتتەۋ جۇرگىزىلۋى كەرەك. بۇدان بولەك بولجالدى كەن ورىندارى بار. ولارعا مۇلدە زەرتتەۋ جاسالماعان. وسى سەبەپتەردى نازارعا الا وتىرىپ، قازاقستان سۇيىتىلعان گاز بويىنشا دەرجاۆاعا، جوق دەگەندە ايماقتىق دەرجاۆاعا اينالۋى ابدەن مۇمكىن دەپ ويلايمىز»، دەيدى QazaqGaz ۇك باسقارما باسشىسى سانجار جاركەشوۆ.

ەنەرگەتيكا ءمينيسترى الماسادام ساتقالييەۆ كوگىلدىر وتىن قۇنى ەلىمىزدە ودان ءارى شارىقتاماسا، تۇسپەيتىنىن كەسىپ ايتقان بولاتىن. ءتىپتى، ەلدىڭ سولتۇستىگىندەگى پاۆلودار جانە شىعىس وڭىرىنە گازدى رەسەيدەن تارتامىز دەگەن ەدى.

«پاۆلودار، شىعىس وڭىرىنە سۇيىتىلعان گاز تارتۋ ماسەلەسى بويىنشا  الداعى ۋاقىتتا رەسەيدەن كىرەتىن گازعا سەنىم ارتا الامىز. باعانى ناقتىلاۋ بويىنشا كەلىسسوزدەردىڭ ءوزى قيىندىق تۋدىرۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل جەردە باعا تومەن بولمايتىنىنا تۇسىنىستىكپەن قاراۋىمىز كەرەك. الەمدە ونداي ءۇردىس اياقتالعالى ءبىراز بولدى»، دەدى ول.

ەنەرگەتيكا ءمينيسترى رەسەيدەن جەتكىزىلەتىن سۇيىتىلعان گاز قۇنىن ارزانداتۋ مۇمكىن ەمەستىگىن بارىنشا تۇسىندىرۋگە تىرىسقان. كوگىلدىر وتىن قۇنىنىڭ تومەندەمەۋى مونوپوليستەردىڭ ءىسى دەيدى ادۆوكات گۇلباحىت بيجانوۆا. ويتكەنى ratel.kz باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا ءبىرتالاي ماسەلەنىڭ «كوز قىستى، بارماق باستىعا» اكەلىپ سوققانىن العا تارتقان.

«پمحز» اق الاتىن گازدى ورتادان كىرىسكەن كەي كومپانيا گاز قۇنىن شارىقتاتىپ، ءتۇرلى قۇيتىرقى ارەكەتتەرمەن بىرنەشە ج ش س اشىپ، بىر-بىرىنە ءارتۇرلى قىزمەتتەر كورسەتىپ، باعانى قولدان شارىقتاتىپ وتىر. ەڭ سوراقىسى سول، قىلمىستىق ءىس  ءقازىر جىلى جابىلىپ تۇر.  بۇل كۇدىكتى جاعداي بويىنشا  پاۆلودارلىق  گازجۇيەلەرى ۇيىمى (پگسو) قاڭتار قىرعىنىنا دەيىن-اق قۇقىقتىق ورگانعا ارىز جازىپ، پرەزيدەنتتەن دە  ماسەلەنىڭ ءجىتى، ءارى ءادىل تەكسەرىلۋىنە كومەكتەسۋىن سۇراعان ەدى»، دەيدى ادۆوكات.

گاز جۇيەلەرى ۇيىمى اتالمىش زاۋىتتان 2015 جىلعا دەيىن تىكەلەي سۇيىتىلعان گاز الىپ وتىرعان. الايدا، ورتادان كىرىسكەن جشس-تەر قىمباتتاۋ باعادا ساتاتىن جۇيە ەنگىزگەن كورىنەدى. وسىلايشا، تىكەلەي زاۋىتتان گاز الىپ كەلگەن ۇيىم امالسىز «City Gas Service» ج ش س ارقىلى جۇمىس جۇرگىزەتىن بولدى. ال بۇل قىزمەت ءۇشىن ولار قوسىمشا الگى سەرىكتەستىككە 4500 تەڭگە تولەدى.

بىرنەشە جىلدان كەيىن اقشاعا قۇنىقتى ما سەرىكتەستىك ءوز قىزمەتىن بىردەن 337 پايىزعا، ياعني ءار تونناسىنا بۇرىن 4500 تەڭگە تولەسە، جاڭا باعامەن 15 191 تەڭگەگە قىمباتتاتتى. ورتاعا تۇسكەن كومپانيا مۇنىڭ سەبەبىن تاعى ءبىر ويدا جوقتا پايدا بولعان سەرىكتەستىك قىزمەتىمەن بايلانىستىرادى. ول جالعا بەرۋ مولشەرىن بىردەن 19 642 857،14 تەڭگەگە ءوسىرىپ جىبەرگەن. وسى ورايدا بيلىككە تيەسىلى زاۋىت اۋماعىنان جەكەمەنشىك ەكى كومپانيا قالاي جانە قايدان پايدا بولدى دەگەن زاڭدى سۇراق تۋماي ما؟

العاشقى كومپانيا زاۋىت اۋماعىنا ءوزىنىڭ تامىرىن 2013 جىلى جايىپ ۇلگەرگەن ەكەن. «BIG Capital IST» پاۆلودار مۇناي-حيميا زاۋىتىنا قاراستى 0،5675 گا جەرىن ساتىپ العان. ول ماڭدا زاۋىتتىڭ قوسالقى بلوك عيماراتى، سۇيىتىلعان كومىرسۋتەكتى گازدىڭ ءۇش كالونكاسى، سالماق ولشەۋ جانە تۇرمىستىق زاتتارعا ارنالعان بولمەسى ورنالاسقان.

2016-2017 جىلدارى اتالمىش كومپانيا زاۋىت اۋماعىنان تاعى 3 ۋچاسكەنى ساتىپ الادى. وسىلايشا، بۇرىندارى سۇيىق وتىندى الۋعا نيەتتىلەر تىكەلەي زاۋىتقا كەلىپ، وزىنەن الىپ جۇرگەن بولسا، بەرتىن كەلە اسپاننان تۇسكەندەي اۋادان اقشا جاسايتىن 2 كومپانيا پايدا بولادى. ولار تەك گاز قۇبىرىنىڭ بۇرانداسىن اشىپ جانە جاۋىپ بەرگەنى ءۇشىن اقشا الىپ وتىردى. ارەكەتى مۇنىمەن شەكتەلمەدى. زاۋىت اۋماعىنان تەمىرجول جولدارىن، گاز قۇيۋ ەستاكاداسىن جەتىلدىردى. ۆاگون-سيستەرنالاردى جالعا الىپ تەمىرجول تۇيىعىن سالىپ ونداعى كوگىلدىر وتىندى بارىنشا مونوپولياندىرۋعا تىرىستى. زاۋىتتان شىققان گازدى الگى تۇيىققا دەيىن جەتكىزۋ تونناسىنا 28 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى. ال باسقا كومپانيالار ءوز ۆاگوندارىمەن الىپ كەتۋگە كىرگەن بولسا، وندا ولاردىڭ تەمىرجول تاسىمالى اپتالاپ تۇرالاپ قالاتىن.

وتكەن جىلى 21 شىلدە كۇنى ەكونوميكالىق تەرگەۋ دەپارتامەنتى «City Gas Service» ج ش س پاۆلودار فيليالىنىڭ ديرەكتورى الەكساندر كيچەروۆكە قاتىستى ءىرى مولشەردە كىرىس الدى دەگەن كۇدىكپەن ق ر قك-نىڭ 221-بابى (نارىق سۋبەكتىلەرىنىڭ مونوپوليالىق جوعارى نەمەسە كەلىسىلگەن باعالاردى بەلگىلەۋى جانە (نەمەسە) ۇستاپ تۇرۋى، ۇستەم نەمەسە مونوپوليالىق جاعدايعا يە نارىق سۋبەكتىسىنەن ساتىپ الىنعان تاۋارلاردى قايتا ساتۋعا شەكتەۋلەر بەلگىلەۋ، سونداي-اق ەگەر ولار ءىرى زالال كەلتىرسە، باسەكەلەستىكتى شەكتەۋگە باعىتتالعان وزگە دە ىس-ارەكەتتەر) بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعادى. سونىمەن قاتار، كيچەروۆ  «BIG Capital IST» ءجشس-نىڭ رەسمي وكىلى جانە «Intertrans C. A.» كومپانياسىنىڭ «دوستىق» ءجشس-نىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى بولدى. بىلتىر قىركۇيەك ايىندا ونىڭ نوۋتبۋگىنەن سورعىش فيرمالارعا گازدى اۋىستىرىپ تيەۋ ءۇشىن عانا ەمەس، ونى ەكسپورتقا ساتۋ ارقىلى گازدىڭ ءوزى ءۇشىن دە اقشا الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن سحەما انىقتالدى. زاڭ بويىنشا گازدى قايتا وڭدەۋشى، ياعني زاۋىت نەمەسە كومىرسۋتەك شيكىزاتىنىڭ يەسى عانا ساتا الادى. ال مۇناي-حيميا زاۋىتى رەسەيدەن كەلەتىن ءباتىسسىبىر مۇنايىن وڭدەيدى. دەمەك ونى سول مەملەكەت ساتۋعا قۇقىلى. الايدا، بۇل مۇنايدى جەتكىزۋشىلەر ولار زاۋىتقا كىرگەن بويدا كەلىسىم-شارتقا قول قويۋعا «كوندىرگەن». ال وڭدەۋ ناتيجەسىندە تۇزىلگەن فراكسيالار «INTERTRANS C.A.» مەنشىگىنە ءوتتى. فراكسيالار قۇبىر ارقىلى پاۆلودار مۇناي-حيميا زاۋىتىنا قايتارىلعان. ءبىراق بۇل ءۇردىستى وڭدەۋدىڭ قاجەتى بولماسا دا قوسىندىنى وڭدەۋ دەپ اتادى، ال «INTERTRANS C.A.» شيكىزاتتى جەتكىزۋشى رەتىندە پاۆلودار مۇناي-حيميا زاۋىتى مەن مەملەكەتكە ءتۇسۋى مۇمكىن ميللياردتاعان تەڭگەنىڭ گازىن ەكسپورتقا ساتتى.

2023 جىلى 16 اقپاندا كيچەروۆكە قاتىستى قىلمىستىق ءىس ونىڭ راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى وتىنىشىنەن كەيىن ءۇنسىز توقتاتىلعان. ءتىپتى تىنىش جاسالعان ارەكەتتى حالىق تا، زارداپ شەككەن گاز جەلىسى ۇيىمدارى دا بىلمەي قالادى. ساعىزشا سوزىلعان ءىستىڭ ءمان جايىن بىلمەككە ادۆوكات گۇلباقىت بيجانوۆا كىرىسەدى. ءسويتىپ، ءبىر اي بويىنا ءىس ماتەريالدارىمەن تانىسۋ ءۇشىن ەكونوميكالىق تەرگەۋ دەپارتامەنتى مەن وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ اراسىندا جۇگىرەدى. ءبىراق ناتيجە بولمايدى. اقىرىندا ادۆوكات ءمان-جايدى باس پروكۋراتۋراعا شاعىمدانعاننان كەيىن ءبىراق انىقتاعان.

ادۆوكات بيجانوۆا ءىس پاپكاسىن قولىنا الىپ، ءىشىن قاراعاندا وسى ۋاقىتقا دەيىن نە سەبەپتى جاعدايدى قولدان قيىنداتۋ بولعانىنا كوز جەتكىزگەن. قىلمىستىق ءىس پاپكاسىنان ادۆوكات تەرگەۋشىنىڭ ءىس ماتەريالدارىنا اقشا جاساپ، باعا كوتەرۋ بويىنشا ىشكى جوسپار مەن جۇزەگە اسىرىلعان ءىستىڭ سىزباسىن تىركەمەگەنىن انىقتايدى. "ياعني ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتىڭ  جۇمىسى پروكۋرورلارعا بەرىلمەگەن بولىپ شىقتى”، - دەيدى ادۆوكات ratel.kz باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

 ماڭىزدى ءىستىڭ مىنبەردەن كوتەرىلمەي، جىلى جابىلعانىنا قاپالى ادۆوكات اق-قاراسىن انىقتاۋ ءۇشىن ءجىتى تەكسەرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. ال سۇيىق وتىننىڭ ۇستاعاننىڭ قولىندا كەتپەسى ءۇشىن، دەر كەزىندە شەشىم قابىلداۋ قاجەت دەيدى ماماندار.