Sońǵy kezderi buqaralyq aqparat quraldarynda ındýstrıalandyrý men ınvestısıa salalaryndaǵy yntymaqtastyq aıasynda júzege asyp jatqan qazaqstandyq-qytaılyq jobalarǵa qatysty negatıvti jarıalanymdar shyǵa bastady. Osyǵan oraı Qazaqstannyń Investısıa jáne damý mınıstrligi eki el arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq aıasyndaǵy birlesken jobalar týraly keńeıtilgen málimetter usynady.
Birinshi kezekte Qytaıdyń álemdik deńgeıdegi mańyzdy ári iri ınvestorlardyń biri ekenin atap ótken jón. Eýroodaqtyń damyǵan elderi arnaıy baǵdarlamalar ázirlep, qytaılyq ınvestorlardy tartady. Mundaı jaǵdaıda Qazaqstan da álemdik trendten qalmaı, Qytaıdan tikeleı ınvestısıa tartýǵa qatysady.
Bul jerde atap ótetin jaıt, másele qoldanystaǵy óndiristi kóshirip ákelý emes, kerisinshe, Qazaqstanda zamanaýı ozyq qondyrǵylardy paıdalana otyryp, jańa óndiris oshaqtaryn qurý. Qazaqstan-Qytaı ındýstrıaldy-ınnovasıalyq yntymaqtastyǵy aıasynda jalpy somasy 26 mlrd. dollar bolatyn 51 ınvestısıalyq joba zamanaýı tehnologıany qoldanatyn biregeı óndiris qurýǵa múmkindik beredi.
Bul jobalardyń barlyǵy óńdeý sektory men ınfroqurylym jobalaryn júzege asyratyn bolady. Aıtalyq, metalýrgıa, munaı men gaz óńdeý, hımıalyq ónerkásip, mashına jasaý, energetıka, jeńil ónerkásip, aýyl sharýashylyq ónimderin óńdeý, kólik jáne logıstıka, jańa tehnologıa men halyq tutynatyn taýarlar óndirisi salalary qamtylady.
Bul baǵdarlamanyń ereksheligi sol, óndirilgen taýardyń qomaqty bóligi Qytaıdyń jáne basqa da elderdiń naryǵyna shyǵatyn bolady.
Sonymen qatar, jobany qarjylandyrý úshin kapıtaldandyrýmen 2 mlrd. AQSH dollary bolatyn «Jibek joly» birlesken qory quryldy. Atalmysh qordy Qazaqstan men Qytaı birlesip basqarady.
İri ári mańyzdy jobalardyń arasynda mynalar bar:
- Qazirgi ýaqytta Almaty qalasynda salynyp jatqan «AsiaSteelPipesCorp» JSHS zaýyty. Bul zaýytta qýattylyǵy 150 myń tonna bolatyn úlken dıametrli dánekerlengen bolat qubyrlar jasalatyn bolady. Zaýyttyń bul ónimi tek qazaqstandyq munaıgaz sektoryn ǵana emes, Kedendik odaq, Ortalyq Azıa, Iran men Kavkaz naryǵynyń suranysyn da qamtamasyz etýge jetedi.
- 2017 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysynda «KazMinerals» AQ mys qorytý zaýyty qurylysy bastalady. Onyń qýattylyǵy - jylyna 300 000 tonna mys óndiriledi. Atalmysh joba Qazaqstannyń iri mys qorytý habyna aınalýyna septigin tıgizedi.
- Ekinshi kezektegi elektrolız zaýytynyń qurylysy bastapqy alúmını óndirisi úshin qurylmaq. Bul joba Qazaqstanda óndirilgen topyraqty alúmını totyǵyn 85%-ǵa deıin óńdeýge múmkindik beredi. Qazirgi ýaqytta ol shıkizat retinde tasymaldanady.
- Buǵan jylyna 500 myń tonna polıpropılen óndirýge múmkindik beretin biriktirilgen gazdy-hımıalyq keshendi qosýǵa bolady.
Júzege asyrylǵan jáne qoldanystaǵy jobalardyń qatarynda:
- DKD ádisimen (iri torapty ádis) «JAC» markaly jeńil kólikterdi jasaý jobasynyń birinshi kezeńi oıdaǵydaı júzege asyryldy, oǵan 40 mln. AQSH dollary jumsalǵan (2015 jyly 700 jeńil avtokólik shyǵarylǵan, 2016 jylǵa CKD ádisimen (usaq torapty ádis) jobanyń ekinshi kezeńin júzege asyrý josparlanǵan). Ekinshi kezeń qazaqstandyq úlesti 50%-ǵa deıin jetkizýge jáne qazaqstandyqtarǵa quziretterdi berýge múmkindik týǵyzady.
Jalpy, Qazaqstan úshin basty mindet – qazaqstandyqtar úshin jańa sapaly jumys oryndaryn ashý. Qazaqstan-qytaılyq birlesken ındýstrıaldyq-ınnovasıalyq jobalardy tıimdi júzege asyrý 2022 jylǵa qaraı qazaqstandyqtar úshin 15 myń jumys ornyn ashýǵa jaǵdaı týǵyzady. Qazirgi kezde iske asyrylǵan jobalar sheńberinde 600 jumys orny ashyldy.
Jańa óndirister Qazaqstannyń barlyq óńirlerinde derlik ashylatyn bolady. Negizgi bóligi 2016-2017 jyldary bastalyp, 2018-2022 jyldary aıaqtalady.
Qazaqstan joǵary tehnologıalyq jańa óndiristerge qol jetkizip, jańa jumys oryndary men salyq túsimderin alady, sondaı-aq qazaqstandyq mamandardyń biliktiligin arttyryp, daıyn ónimderdiń ótim naryǵyna qol jetkizedi. Al Qytaı óz halqy men óndirisi muqtaj taýarlarǵa qol jetkizedi.
Basty habarlamalar men statısıka:
-Indýstrıalandyrý men ınvestısıalar salalaryndaǵy áriptestik sheńberinde qazaqstan-qytaılyq birlesken jobalar zamanaýı jabdyqtalǵan jańa óndirister ashýdy kózdeıdi.
-Barlyq jobalar Qazaqstannyń qorshaǵan ortasyna yqpalyn baǵalaýdan ótýi tıis jáne de qazaqstandyq ekologıalyq standarttarǵa sáıkes bolýy shart. Óndirilgen ónimniń bir bóligi Qytaı men ózge elderge eksporttalady.
-Qazaqstanda búgingi kúni sheteldik úlesi bar 36 841 zańdy tulǵa tirkelgen. QR UEM Statısıka agenttiginiń málimeti boıynsha, olardyń 2587 (7%) jýyǵy qytaılyqtardyń qatysýymen qurylǵan zańdy tulǵalar, ókildikter men fılıaldar bolyp tabylady. KAZNEX INVEST-tiń málimetinshe, qazirgi kezde sheteldik ınvestorlardyń qatysýymen jalpy sommasy 76,1 mlrd. AQSH dollaryn quraıtyn 375 ınvestısıalyq joba jumys ústinde. Olardyń 79-y (21%) qytaılyq kompanıalarǵa tıesili. Quny - 27,9 (37%) mlrd. AQSH doll. QR UB aqparatyna sáıkes 2006 jyldan 2016 jylǵy 1 toqsan aralyǵynda Qazaqstanǵa sheteldik tikeleı ınvestoralardan 218,8 mlrd. AQSH dollary tartylǵan, olardyń ishinde QHR-ge 13,2 (6%) mlrd. AQSH doll. tıesili.
-Qazirgi tańda QHR-diń iri ınvestorlary qatarynda munaı-gaz kompanıalary bar, mysaly China National Petroleum Corporation. Al Qazaqstan-Qytaı ındýstrıaldy-ınnovasıalyq yntymaqtastyǵy baǵdarlamasy qytaılyq ınvestorlardy ekonomıkanyń shıkizat emes sektorlaryna tartýǵa múmkindik beredi.
-Qazaqstan-Qytaı ındýstrıaldy-ınnovasıalyq yntymaqtastyǵy aıasyndaǵy 51 birlesken jobanyń 42-de qazaqstandyq tarap majorıtarly aksıoner bolyp tabylady, 23 jobada qytaılyq tarap tek merdiger nemese qondyrǵylardy jetkizýshi retinde qarastyrylǵan. Onyń úsiten, satyp alýshy qyzmetter men qondyrǵylardy arzandatylǵan mólsherlememen satyp alatyn bolady.
