Jýyrda ǵana Elbasy «Astana EKSPO-2017» kórme kesheninde bolyp, qurylys qarqynymen jáne pavılondardyń kontenttik mazmunymen muqıat tanysqan bolatyn. N.Nazarbaevtyń joǵary baǵalaýynan soń, «Astana EKSPO-2017» UK» AQ basqarma tóraǵasy Ahmetjan Esimov Qoǵamdyq keńes otyrysynda baıandama jasap, kórmege daıyndyq barysy jóninde áńgimelep berdi.
Keńestiń ótken otyrysynda atalyp ótkendeı, qurylys jyldyń sońyna deıin aıaqtalady. Al kúrdeli nysan – sferanyń qurylysy sońyn ala júzege aspaq. Qazirgi sátte halyqaralyq pavılondardyń aıaqtalyp qalǵanyn aıtqan A.Esimov, qazan aıynda onyń barlyq memlekettik qatysýshylarǵa tapsyrylatynyn da jetkizdi. Aıtýynsha, qazirdiń ózinde olar bekitýge ózderiniń jobalaryn tapsyrýdy bastaǵan, olardyń kópshiligi óte qyzyqty. Taǵy bir mańyzdysy – dittelgen maqsatqa saı kórmege 100 memleket qatysatyn bolady. Qazirgi sany – 98. Oǵan 18 halyqaralyq uıym qosylady. Al 20 el ózderiniń ulttyq kúnderin belgilep te qoıdy.
Kórmeniń eń qyzyqty pavılony – Úzdik praktıkalar aýmaǵynda qoıylatyn jobalardy irikteý boıynsha quramyna bedeldi sarapshylar, onyń ishinde birneshe Nobel syılyǵynyń laýreattary kiretin Halyqaralyq irikteý komısıasy ústimizdegi jyldyń 15 qyrkúıek kúni jobalar boıynsha óz sheshimin shyǵarady. Álemniń túkpir-túkpirinen 133 ótinim kelip tústi, alaıda olardyń ishinen tek 25 jumys irikteletin bolady.
«Kórmeniń ótkizilý ýaqyty jaqyndaǵan saıyn, onyń taqyrybyna degen úlken qyzyǵýshylyqty baıqap kelemiz. Mysaly, jýyrda Fınlándıanyń qatysýy týraly kelisimshartqa qol qoıyldy. Olardyń ulttyq pavılon komısarynyń sózinshe, ádette Fınlándıa EKSPO-ǵa qatyssa, tek Soltústik Eýropanyń basqa memleketterimen birge bolǵan. Bizdiń kórmede olar jeke ekspozısıa jasaýǵa sheshim qabyldapty. Óıtkeni, energıa únemdeý men «jasyl tehnologıalar» salasyndaǵy aldyńǵy qatardan tabylatyn áıgili fın kompanıalary jetkilikti», – dedi A.Esimov.
Kórme barysynda kóterilip otyrǵan problemaǵa transulttyq kompanıalar qyzyǵýshylyq bildirýde. EKSPO seriktesteriniń qatarynda Sısko, Samsýng, Shell, DHL, Shevron, Djeneral elektrık jáne taǵy basqa halyqaralyq korporasıalar bar. Olar 125 mln. eýro kóleminde demeýshilik kórsetken, bul baǵytta jumys jalǵasa beredi.
Sondaı-aq kórmeniń mádenı baǵdarlamasy ázirlenýde. Onyń meılinshe qyzyqty da mazmundy, ári baǵasy kóńilge qonymdy bolýy qarastyrylýda. Bul rette otandyq ártister men ujymdardyń qatystyrylýy da nazardan tys qalmaǵan.
Basqarma tóraǵasy óz baıandamasynda atap ótkendeı, ótken jyly qurylys barysyna 296 otandyq kompanıalar qatystyrylǵan. Tikeleı jáne janama túrde Astana men óńirlerde 46 myń jumys orny qamtamasyz etilgen. Budan bólek, qurylystan 131 mıllıard teńgeni únemdep qalýdyń múmkindigi týdy.
Qoǵamdyq keńes otyrysynyń taqyryby – týrızmdi damytýdyń mańyzdylyǵyna toqtalǵan basqarma tóraǵasy, bul turǵyda el úshin EKSPO ákeletin múmkindikterdi aıtyp ótti. Mysaly, shetelden 350 myńǵa jýyq qonaq kútilýde. «Sońǵy ýaqytta mılandyq EKSPO basshysy Djýzeppe Salamen tyǵyz baılanysta boldym. Onyń aıtýynsha, Italıa men Mılannyń ózine týrıserdiń kelý qarqyny kórmeden keıin de eleýli túrde artty. Italıanyń ózi týrıser kóp baratyn el bolyp tabylady.
Shanhaıda da EKSPO-dan keıin týrıser kóptep aǵyldy. Munyń qupıasy nede? Meniń oıymsha, olar kórme beretin múmkindikterdi barynsha durys paıdalana aldy», – dedi A.Esimov.
Óz sózinde álemdik týrızm salasynda kútpegen jerden kútpegen oıynshylar kórine bastaýy múmkin ekendigin basa aıtqan basqarma tóraǵasy, 10 jyl buryn Grýzıanyń Túrkıa men Gresıa elderindeı klıentterdiń eleýli bólshegin óz elderine tartqanyn mysalǵa keltirdi. «Búgingi tańda «New York Times» basylymy Grýzıany 2015 jyly barýǵa usynylatyn 50 elder qataryna engizdi. Olar arnaıy memlekettik organ – Ulttyq týrısik ákimshilikti quryp, ol osy salany tabysty damytyp keledi. Halqynyń sany 5 mıllıonǵa jetpese de, qazirgi ýaqytta jyl saıyn 2 mıllıonǵa deıin týrıser qabyldaýda», – dedi ol.
2015 jylǵa arnalǵan Dúnıejúzilik týrısik uıymynyń jarıalaǵan eseptemesinde salanyń ósýi baıqalyp, kelýshiler sany 4%-ǵa artqan. Álemdik sharýashylyqtyń kóptegen salalary ornynda qalyp nemese quldyraýdy kórsetip otyr. Basty álemdik týrıs «tasymaldaýshylarynyń» biri Qytaı AQSH-pen jáne Ulybrıtanıamen qatar tur. Bul rette A.Esimov atap ótkendeı, osy uıymnyń basshysy Qazaqstanda durys uıymdastyrǵan jaǵdaıda, týrızmniń bolashaǵy úlken ekendigin baıyptap otyr. Maýsym aıynda DSU-men yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıylyp, endi EKSPO sheńberinde kem degende 100 eldiń ókilderiniń qatysýymen aýqymdy halyqaralyq týrısik forým ótkizý josparlanýda.
Áleýetti, myqty týrısik nysandary bar óńirlerde qarapaıym halyq ózderiniń úlken qarajat ústinde otyrǵandyqtaryn áli de túsine bermeıdi. Osylaı degen A.Esimov, Baıqońyr ǵarysh aılaǵyna jyl saıyn 3 mıllıonǵa deıin týrıser keletindigin, ár týrıs shamamen 1000 dollar qaldyrsa, Qyzylorda oblysynda 3 mıllıon týrıs kómirtegin ıgerýmen salystyrýǵa keletindeı sala qura alatynyn aıtyp ótti.
Osy oraıda bedeldi memlekettik týrızmdi damytý organyn qurý qajet pe? Bul saýalǵa jaýap bere otyryp: «Memleket – nashar menedjer degen pikir bar. Múmkin solaı shyǵar. Biraq memleket – eń jaqsy uıymdastyrýshy. Taǵy da Grýzıany mysalǵa keltireıin – bul el sońǵy onjyldyq ishinde osy salada úlken qadam jasady. Bul máselemen aınalysatyn memlekettik qurylym – Ulttyq týrızm ákimshiligi ózin óte tıimdi qurylym retinde kórsete bildi. Osyndaı mysaldardy kóptep keltirýge bolady. Izraıl, Horvatıa, Fılıppın, Úndistanda bul mınıstrlikter kóptegen máselelermen, aıtalyq óz memleketin halyqaralyq ilgeriletýden bastap maman daıyndaýmen aınalysady. Basqa elderde bul – jergilikti jaǵdaıǵa qatysty ne agenttikter, ne ulttyq kompanıalar. Biraq birde-bir mańyzdy kásibı memlekettik qurylymy joq týrısik derjavany esh jerden taba almaıtynyńyz anyq», – dedi basqarma tóraǵasy.
Botagóz ÁBDİREIQYZY
